Kambiyo Senedinin İptali Haricen Tahsilatın İadesi

Kıymetli Meslektaşlarım,
Bonoda zorunlu unsur olan lehdarın gerçek ya da tüzel kişi olması unsuru yerine, ticari ünvan bulunması nedeniyle icra hakimliği takibi iptal etmiştir. Ancak öncesinde takip durmadığından haricen, kısmen tahsil, kısmen feragat ile alacaklı ve borçlu arasında vekilleri aracılığıyla ibralaşma olmuştur. Borçlu, borca ya da imzaya da itiraz etmemiştir.
Sorum, alacaklının borçluya iade borcu var mıdır? Borçlu olmadığına dair menfi tespit davası açabilir mi?
İlginiz ve cevaplarınız için şimdide teşekkür ederim.

Bono vasfını taşımaması nedeni ile muhtemelen kambiyo senetlerine özgü yapılmış olan takibin iptali söz konusu olup takip iptali,alacağınızın esasını ilgilendiren bir konu değildir. Şekli unsurlar ile takip hukuku yönüne dair bir iptal dir. Borçlu da iradi olarak ve itirazi kayıt olmaksızın ödeme yapmıştır. taraflar arasındaki esas borç ilişkisi hala geçerliliğini koruyacaktır. Salt belirtğiniz sebebe dayalı istirdat olmaz...

Öncelikle ilginize teşekkür ederim. Kambiyo takibi iptal edildiğinde, borçlu iptale kadar icra dosyasından ödeme yapmış ise İİK. madde 361 gereği iade yapılıyor:

"Madde 361 - İcra dairelerince borçludan fazla para tahsil olunarak alacaklıya verildiği yahut yanlışlıkla bir tarafa para tediye olunduğu hesap neticesinde anlaşılırsa verilen para ayrıca hükme hacet kalmaksızın o kimseden geri alınır."

Bizim tahsilat haricen olduğundan 361 maddenin uygulaması olamıyor. Burada iade olmak zorunda mı? Bunu çözemedim.
Borçlu olunmadığına dair menfi tespit bu ihtilafı tamamen kaldırır mı?

Çünkü kambiyo vasfını taşımayan bono için kambiyo takibinin iptali sözkonusu:

12. HD. 10.06.2014 T. E:14375, K:16812
Dayanak belgenin bono vasfında olabilmesi için lehtarın gerçek ya da tüzel kişi olmasının zorunlu olduğu, alacaklının senetlerde lehtar sıfatı bulunmadığından, anılan senetler bakımından takibin İİK'nun 170/a maddesi gereğince iptaline karar verileceği-
Alacaklı tarafından başlatılan kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takipte borçlunun diğer itirazının yanında dayanak bonolardan 3 tanesinin lehtar hanesinde yazılı ibarenin gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmediğini belirterek anılan bonolarla ilgili takibin iptalini talep ettiği, mahkemece şikayete konubonolarda lehtar hanesinde yazılı ibarelerden alacaklı şirketin kastedildiğinin tereddüte yer vermeyecek şekilde açık ve net olarak anlaşıldığı gerekçesiyle talebin reddine karar verildiği görülmüştür.
TTK'nun 776/1-e maddesi gereğince dayanak belgenin bono vasfında olabilmesi için lehtarın gerçek ya da tüzel kişi olması zorunludur. Somut olayda 07.06.2013,21.06.2013, 30.06.2013 vade tarihli 13.000 TL bedelli bonolarda lehtar olarak gösterilen “Agrovit Yem Gıda San” ibaresi, yukarıda yazılı madde anlamında gerçek veya tüzel kişiyi içermemektedir. Bu nedenle takip dayanağı söz konusu senetler kambiyo vasfında olmadığı gibi, alacaklının senetlerde lehtar sıfatı bulunmadığından, bu senetlerle ilgili takip hakkı da yoktur.
O halde mahkemece anılan senetler bakımından takibin İİK'nun 170/a maddesi gereğince iptaline karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçeyle istemin reddi isabetsizdir.
SONUÇ : Borçlunun temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda yazılı nedenlerle İİK'nun 366 ve HUMK'nun 428. maddeleri uyarınca (BOZULMASINA), bozma nedenine göre sair temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine yer olmadığına, peşin alınan harcın istek halinde iadesine, ilamın tebliğinden itibaren 10 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 10/06/2014 gününde oybirliğiyle karar verildi.

İİK 361'i icra dosyası içerisinde, dar anlamda yorumlamak gerekir. Sayın Önal'ın da belirttiği gibi, kambiyo vasfı olmadığından takibin iptali, borcun esasını etkileyen bir husus değildir.

Elinizdeki evrak kambiyo senedi vasfını yitirmiş olsada, açılacak alacak davasında senet vasfını sağlayacak ve ispat kolaylığı sağlayacaktır diye düşünüyorum. ibra sözleşmesinin metnine binaen bu iddiayı destekler niteliklte olabilir. Bu nedenlerle borç ilişkisinin esasına dayanarak açılacak istirdat davasını kazanma ihtimallerini değerlendirmek sorunuzun cevabını ona göre vermek gerekmektedir. Tabiki herkes istediği davayı açabilir, önemli olan sonuca ulaştırabilmek.

Lehtar hanesinde ticari ünvan varsa çek kambiyo vasfını yitirmez. Hamiline yazılmış sayılır. Mahkeme kararı temyiz edilirse bozulma ihtimali yüksek. Örnek Yargıtay Kararı :



YARGITAY

12. HUKUK DAİRESİ

E. 2001/334

K. 2001/1395

T. 30.1.2001

• ÇEK ( Tüzel Kişiliği Bulunmayan Lehdar Tarafından Yapılan İlk Ciro - Hamiline Düzenlenmiş Sayılacağı )

• ÇEK LEHDARININ TÜZEL KİŞİLİĞİNİN BULUNMAMASI ( İlk Ciro - Hamiline Düzenlenmiş Sayılacağı )

• HAMİLİNE DÜZENLENMİŞ ÇEK SAYILMA ( Tüzel Kişiliği Bulunmayan Lehdar Tarafından Yapılan İlk Ciro )

6762/m.692,701,703

ÖZET : İlk cirosu, tüzel kişiliği bulunmayan lehdar tarafından yapılan çek, hamiline düzenlenmiş çek sayılır.
DAVA : Mercii kararının müddeti içinde temyizen tetkikinin borçlu vekilleri tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden daireye 8.1.2001 tarihinde gönderilmiş olmakla okundu ve gereği görüşülüp düşünüldü.
KARAR : Takip konusu çekler lehtar K. Gıda adına düzenlenmiş ve arkasındaki ilk ciro K. Toptan Perakende tarafından kaşe üzeri imzalanmak suretiyle yapılmıştır. K. Gıda'nın tüzel kişiliği bulunmadığı uyuşmazlık konusu değildir. Bu durumda çek hamiline düzenlenmiş sayılacağından takip konusu belgeler çek niteliğine haiz olacağından merciin dayanak çeklerin çek niteliğinde olmadığına ilişkin gerekçesi yerinde değil ise de sonuçta istem reddedilmiş olmakla sonucu doğru mercii kararının onanması gerekmiştir.
SONUÇ : Borçlu vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile sonucu doğru mercii kararının İİK. 366 ve HUMK.nun 438. maddeleri uyarınca ( ONANMASINA ), 2.080.000.-TL. onama harcı peşin alındığından mahsubuna, bakiye 1.160.000.-TL'nın temyiz edenden alınmasına, 30.1.2001 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Yukarıdaki cevabım takip dayanağının çek olması haline münhasırdır. Takip dayanağı bono ise lehtar kısmında gerçek veya tüzel kişinin adının yazılı olması gerekir.

Lehtar hanesinde kısaltılmış ticari ünvan yazılı ve ancak gerçekte varolan bir şirket varsa senet yine geçerli olacaktır.