Ayakların Dili Olsa : Saçayak

AYAKLARIN DİLİ OLSA
-SACAYAK -


Anadolu İnsanı, binlerce yıllık kültür birikimiyle duygu ve düşüncelerini vücudunun çeşitli uzuvları vasıtasıyla anlatmaya çalışmıştır. Duygu ve düşüncelerin en yoğun anlatılmaya çalıştığı uzuvlardan birisi de “ayaklar” dır.

Anadolu’nun zengin kültür yapısı içerisinde atasözleri ve deyimlerin bir çoklarının ayaklarla özdeşleştiğini, duygu ve düşüncelerin ayaklar vasıtasıyla aktarıldığını görmekteyiz.

Malatya – Akçadağ Yöresi, aklın ve düşüncenin önemini vurgulayabilmek amacıyla “Ayağı Baş Yürütür” demektedir. Benzer bir düşünceyi ve anlatımı Karapınar-Konya Yöresi de paylaşmakta, başın ve düşüncenin önemini vurgulayarak “Ayak Başa Bağlıdır” demektedir.

Bir işi isteksiz olarak yapana “Ayağı Almamak”,
Canlı hareketli olana “Ayağı Kırık”,
Çok gezene “Ayağı Cıvık”,
İşleri yolunda gidene “Ayağına Taş-Dokunmamak”
Geçici bir süre işleri yolunda gitmeyene “Ayağı Kayıpmak”
Bilgisiz, lafını bilmez ve gereksiz konuşan kimselere “Ayağında Kör Mıhı Yok, Döşemeye At Sürer”
Çok yavaş hareket edenlere “Ayağının Altında Yumurta Mı Var”
Etrafına aşırı hayranlık besleyene, başkalarına özenti duyanlara “Ayağında Potin Olanı Zengin Sanma”
Gösteriş yapmak, etrafa hava atmak isteyenlere “Ayağı beşe sallamak”
Vücudunun bir çok organına hakim olamayanlara “Ayağından Aşağısı, Başından Yukarısı Tutmamak”
Kendi dertleri nedeniyle etrafıyla, Dünya ile ilgilenmeyenlere “Ayakkabım Dar Dünyanın Genişliğinden Bana Ne”
Yaşlanıp ölüme yaklaşanlara “Ayağı yar kaşında olmak”

Anadolu kültürü duygu ve düşüncelerinin esinlemesini “Ayaktan”alarak atasözleri ve deyimler vasıtasıyla anlata gelmiştir.

Bir bütünde ayrılmaz parça olduğunu belirtmek için “Sacayak” ifadesini kullanır. Bu deyim üçlemelerde, üçlünün birbirinin ayrılmaz parçası olduğu anlamını kuvvetlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.

''Saç yanar, sacayak yanar, üstündeki bezdirme de yanar'' Isparta Yöresi –Atasözü.
Ancak, bazı kaynaklar belirtilen anlamlarda da kullanılan bileşik ismin, sacayak, sacayağı veya üçayak olarak kullanıldığını belirtirler.

Ayaklar, yargıyı böylesi zengin bir kültüre dahil etmiştir. Bilimsel bir ifade ile ''Sav, savunma ve yargıç, sacayağının ayrılmaz parçasıdırlar.''

Sacayağı, yargıyı bir bütün olarak değerlendirmiş, savunmayı da bu ayağın ayrılmaz, vazgeçilemez bir unsuru olarak nitelendirmiştir.

Başka bir ifade ile üç ayaklı sacayağının bir ayağı olan savunma olmaz ya da savunma diğer ayaklarla birlikte eşit biçimde temsil edilmez ise sacayağı çöker.

Sacayağının üzerinde pişirmeye çalıştığınız “aş” da bir işe yaramaz.

Av. Adil Giray ÇELİK