kredi ile satış yapan tüzel kişi ne demektir?

Ticari işletme Kanunu madde 2 uyarınca sadece belli kurumlar rehinli alacaklı olabiliyor. Bunlardan bir tanesi de kredi ile sayış yapan gerçek ve tüzel kişiler.Bundan ne anlamak gerekir? Vadeli bir satış yapmış olan anonim şirket karşılığında ticari işletme rehni kurabilecek midir?

Evet o anonim şirket ticari işletme kurabilir ama sadece satım konusu mallar üzerinde ticari işletme rehni kurabilir. Satım konusu dışında ki mallar üzerinde ticari işletme rehni kurması mümkün değildir. Kredili satıştan kasıt, vadeli mal satan gerçek ya da tüzel kişilerdir ve sadece vadeli sattıkları mal üzerinde ticari işletme rehni kurabilirler.

Sayın melbaska,

Yardımcı olacağı kanaatiyle;

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 29.11.1985 T., 1985/5322 E., 1985/6571 K:"Davacı vekili, vekil edeni şirketin, müdahil şirket topluluğu bünyesinde faaliyet gösteren ve Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın 25.1.1984 tarihli 1892 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 984/2 sayılı kararı gereğince "ihracatçı sermaye şirketi" olarak ilan edilen C...Pazarlama A.Ş. ile ihracat rejimi kararları çerçevesi içinde bu şirketin dış ticaret sermaye şirketi statüsünden yararlanarak adı geçen şirket ile 13.6.1985 tarihli bir ihracat sözleşmesi imzaladıklarını, bu sözleşme gereği müvekkili şirketin imal ettiği konfeksiyon ürünlerini ihraç işini üstlendiğini, müdahil şirketin sağlayacağı kredinin teminatı olmak üzere C.. Pazarlama A.Ş. ile işletme rehni anlaşması yaptıklarını, bu sözleşmenin 1447 sayılı Yasa gereğince ticaret siciline tescili hakkındaki taleplerinin İzmir Ticaret Sicil Memurluğu'nun 24.6.1985 gün ve 85/4911 sayılı kararının kaldırılmasını ve ticari işletme rehin sözleşmesinin tesciline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davaya, davacı yanında katılan müdahil C....Pazarlama A.Ş. vekili aynı talepte bulunmuştur.
Davalı İzmir Ticaret Sicil Memurluğu davanın reddini istemiştir.
Mahkemece, tarafların ibraz ettikleri tüm deliller toplanarak, C....... Pazarlama Şirketi'nin kredi müessesesi olarak kabulü gerektiği gerekçesiyle, davanın kabulüne oyçokluğu ile karar verilmiştir. Hükmü davalı temyiz etmiştir.
İtirazın konusu; muteriz A....Konfeksiyon Sanayi ve Ticaret Ltd. Şirketi ile rehin alacaklısı C...Pazarlama A.Ş. arasında aktedilen ticari işletme rehninin tesciline ilişkin istemin İzmir Ticaret Sicili Memurluğu'nca reddine dair verilen kararın iptali talebine ilişkindir.
Türkiye .... ve ....Fabrikaları bünyesinde faaliyet gösteren müdahil C.... Pazarlama Anonim Şirketi'ne, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın kararı ile "ihracatçı sermaye şirketleri" arasında yer verilmiştir. ( RG. 25.1.1984 gün ve 18293 sayı, ithalat 84/1 ). Gene Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının 84/1 sayılı Türk Parasını Koruma Hakkındaki 28 sayılı Karara ilişkin 84/1 sayılı Tebliği ile ihracatçı sermaye şirketlerine döviz kredisi açma olanağı tanınmıştır. ( RG. 29.12.1983 tarih ve 18266 M. sayı, tebliğ bölüm IX, m. 12 ).
C......Pazarlama A.Ş.'nin başlıca iştigal konusunu, "her türlü düz cam ve sanai kapların iç ve dış piyasalarda pazarlaması" hususu teşkil etmektedir.
İtiraz kanusunu teşkil eden olayda, C.....Pazarlama A.Ş. ( C..... ) ile A...Konfeksiyon San. ve Tic. Ltd. Şirketi ( A...... ) arasında yapılmış, 12.6.1985 tarihli ihracat sözleşmesi ve ek protokol hükümleri gereğince ihracatçı sermaye şirketi C.... A.Ş. nin, A....Ltd. Şirketi'ne yapacağı prefinansman karşılığı doğacak borçlarından 50 milyon liraya kadar kısmının teminatı olarak adı geçen Ltd. Şirketin işletmesine dahil makine ve sair demirbaşları üzerinde akdedilen 14.6.1985 tarihli ticari işletme rehin sözleşmesinin 1447 sayılı Kanun hükümlerine göre ticaret siciline tescil ve ilanı istenmiş, rehin alan anonim şirket bir kredi müessesesi bulunmadığından talep reddedilmiştir. Anlaşmazlık; kararname ve tebliğler ile ihracata aracılık yapan sermaye şirketlerine döviz kredisi sağlama ve Türkiye'de yerleşik kişilere döviz kredisi açma imkanı tanınmış olması, onları bir kredi müessesesi olarak kabulünü gerektirip gerektirmediği noktasında toplanmaktadır.
Taşınır mal rehinleri, Medeni kanunun 853. maddesi hükmü uyarınca kanunun öngördüğü belli istisnalar dışında, teslimi meşrut biçimde tesis olunabilir. 1447 sayılı Ticaret İşletme Rehni Kanunu ile teminat hukukumuza yeni bir rehin türü getirilmiştir. Ticaret işletme sahibine, işletmesini kanunun gösterdiği biçim ve koşullar altında, belirli kredi müesseselerine ve kooperatiflere rehin ederek, kredi sağlama olanağı tanınmıştır. ( 1447 sayılı K. m. 1; TTK.m. 13 ).
Ticari işletme rehni karşılığı kerdi verecek olan kuruluşlar, kanunun 2. maddesinde sınırlı olarak sayılmıştır. Bunlar: a ) Tüzel kişiliği haiz ve sermaye şirketi olarak kurulmuş kredi müesseseleri, b ) Kredi satış yapan gerçek ve tüzel kişiliği haiz müesseseler, c ) Kooperatiflerdir. Lehine rehin verilen ( mürtehin ) ancak, yukarıda sayılan kuruluşlar olabilir. Ticari işletme rehni imkanını sadece kredi müesseselerine tanımak amacıyla lehine rehin verilen bakımından bu kasıtlama getirilmiştir.
Rehin alan C...A.Ş. sermaye şirketi olarak kurulmuş bir şirket olmakla beraber, bir kredi müessesesi değildir. Aracı sermaye şirketlerinin, ihracatı teşvik amacıyla, ürünlerini pazarladıkları kuruluşlara döviz kredi açmalarına olanak tanınması, bunların kredi müessesesi olarak kabulünü gerektirmeyeceği açıktır. 1447 sayılı Kanunun 2. maddesinde sınırlı olarak belirtilen ticari işletme rehni karşılığı kredi verecek kuruluşların kapsamının, kararname veya tebliğ ile genişletilmesine veya değiştirilmesine imkan tanıyan yetki de verilmemiştir. Kaldı ki, C... A.Ş.'nin anasözleşmesinde başlıca iştigal kanusunun "pazarlama işi" olarak açıklanmış, şirketin bu amacını gerçekleştirmek için bina ve tesislerini ipotek edebileceği ve icabında başkalarına ait gayrimenkuller üzerinde şirket lehine ipotek tesis edebileceği belirtilmiştir ( Anasözleşme m. 3 ).
Diğer taraftan, 1447 sayılı Kanuna göre, kredili satış yapan gerçek veya tüzel kişilerin rehin hakları, sadece ticari işletmeye vadeli olarak satış yaptıkları maddi varlıklara, yeni makine, araç, alet ve motorlu taşıtlara inhisar etmektedir. Diğer bir anlatımla, kredili satış yapan müesseselerin ticari işletme rehninde, üzerinde rehin hakkı tesis edebilecekleri varlıklar, yalnız kredi ile sattıkları mallarla sınırlandırılmıştır. Bu suretle, kanun koyucu, bankalar gibi kredi müeseseleri ile kooperatifleri, kredi ile satış yapan gerçek veya tüzel kişilere göre daha ziyade korumuş ve onlar lehine ayrıcalık tanımış olmaktadır ( Bkz. Sıtkı Akyazan, Ticari İşletme Rehni, BATİDER, 1976/Vll-4, Sh. 62 ).
Ticaret Sicili Memuru, tescili istenilen vakıaların tescili için kanunun emredici hükemlerine, tüzüğe aykırı bulunup bulunmadığını re'sen araştırmakla yükümlüdür.
Bu itibarla, ihracata aracılık yapan C.... Pazarlama A.Ş. 1447 sayılı Kanunda açıklanan bir kredi müessesi olmadığından ve yapılan işletme rehninin, kredi ile satış yapan kuruluşların konusuna giren bir rehin mahiyeti de bulunmadığından, taraflar arasında akdedilen rehin sözleşmesinin geçerli bir işletme rehni sözleşmesi niteliğinde olmadığından tescil ve ilanı gerekmeyeceği sonucuna varılmış, aksine düşünce ile tescilin reddine dair verilen kararın iptaline ilişkin hükmün bozulması gerekmiştir."

Saygılarımla...