|
|
|
|
|||||||
|
Üyemizin Notu:
(13. Oturum, 1994) Evlilik ve Aile İlişkilerinde Eşitlik 1. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine dair Sözleşme (Ek 34/180 sayılı Genel Kurul kararı), aile ve toplum içinde erkek ve kadının insan hakları açısından eşit olduğunu onaylamaktadır. 2. Ayrıca diğer sözleşme ve deklarasyonlar da, kadının aile içindeki durumuna ve statüsüne büyük bir önem vermektedir. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ([III] 217/A sayılı Genel Kurul kararı), Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Anlaşması (ek, [XXI], 2200 A sayılı karar), Evli Kadınların Vatandaşlığına dair Sözleşme (ek, [XI], 1040 sayılı karar), Evliliğe Rıza, Evlilik için Asgari Yaş ve Evliliğin Tesciline dair Sözleşme (ek [XVII] 1763 A sayılı karar), ve sonraki Tavsiye ([XX] 2018 sayılı karar) ve Nairobi Kadının İlerlemesine dair Planlama Stratejileri 3. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine dair Sözleşme, yukarıda anılı sözleşme ve bildirgelerde de düzenlenen, kadınların devrolunamaz haklarını yeniden dile getirmektedir. Fakat bu Sözleşme, kadının temel haklarının uygulamasının kısıtlanmasında kendisinin bu rolün anlamlı bir parçası olması; kadın ve erkek davranış biçimi; mantık çerçevesinde gelişen gelenek ve kültürün öneminin tanınması yolunda daha ileri bir adım atmaktadır. Arka plan 4. Genel Kurulun 44/82 sayılı kararıyla 1994 yılı, Uluslararası Aile Yılı olarak kabul edilmiştir. Ulusal kutlamaları cesaretlendirmek ve desteklemek gibi işlemlerin yanı sıra Komite, aile içinde kadınların temel haklarına uygun olarak, anlamlı bir baskı oluşturma fırsatını elde etmeyi dilemektedir. 5. Uluslararası Aile Yılı’nın seçiminde dikkat çekici nokta şudur; Komite, aile içinde kadının statüsüne değgin Sözleşmenin özel anlam taşıyan üç maddesinin analiz edilmesi dilemektedir: Madde 9 1. Taraf Devletler, vatandaşlığın kazanılmasında, değiştirilmesinde veya korunmasında kadın ve erkeğe ile eşit haklar tanıyacaklardır. Özellikle, kadının bir yabancıyla evlenmesi ya da evlilik sırasında kocanın vatandaşlığını değiştirmesinin, kadının da otomatik olarak vatandaşlığı değiştirmesine, vatansız kalmasına ya da kocanın vatandaşlığına geçmek için zorlanmamasını sağlayacaklardır. 2. Taraf Devletler, çocukların vatandaşlığı konusunda kadın ve erkeğe eşit haklar sağlayacaklardır. Yorum 6. Vatandaşlık, topluma tam katılım için kritik bir noktadır. Genel olarak Devletler, ülkelerinde doğan herkese vatandaşlık verirler. Ayrıca, kişiye vatansızlık gibi insancıl nedenlerle vatandaşlık tanınabilir ya da bir anlaşma sonucu vatandaşlık kazanılabilir. Doğumla veya sonradan kazanılmış vatandaşlık statüsünden yoksun olan kadınlar, oy verme veya kamu hizmetlerinde görev alma hakkından yoksun bırakılmaktadır. Söz konusu kadınların kamu olanaklarından yararlanması ve ikamet yeri seçme hakkı da engellenebilmektedir. Yetişkin kadınlar vatandaşlığı değiştirebilme hakkına sahip olmalıdırlar. Kadınların vatandaşlığı, koca ya da babanın vatandaşlığını değiştirmesi ya da evlilik veyahut evliliğin sona ermesi gibi nedenlerle keyfiliğe bağlı olmamalıdır. Madde 15 1. Taraf Devletler, yasa önünde kadın ve erkeğe eşit haklar tanıyacaklardır. 2. Taraf Devletler, medeni haklar temelinde kadınlara erkeklerinkine benzer hukuki ehliyet ve bu ehliyeti kullanmak için eşit fırsatlar tanıyacaklardır. Özellikle, kadınlara sözleşme yapma ve mülk idaresinde eşit haklar verecek ve mahkemelerde davanın her aşamasında eşit muamele edeceklerdir. 3. Taraf Devletler, kadınların hukuki ehliyetlerini kısıtlamaya yönelik hukuki sonuç doğuran her çeşit sözleşme ve benzeri özel işlemlerin tamamının geçersiz olduğunu kabul ederler. 4. Taraf Devletler, kadın ve erkeğe hukuki olarak ikametgâh seçme ve nakletmede eşit yasal hak tanıyacaklardır. Yorum 7. Kadın, bir sözleşmenin unsurlarından biri ya da mali kredi sahibi olamadığında veya bu işlemleri sadece kocası ya da bir erkek akrabasının rızası ya da kefaletiyle yapabildiğinde, yasal özerkliğini kullanması engellenmiş demektir. Böylesi bir kısıtlama, kadının malın tek sahibi olmasını engeller ve benzeri diğer sözleşmelerin unsuru olmasına ya da kendi işinin yasal sahibi olmasına olanak tanımaz. 8. Bazı ülkelerde kadının dava açma ya da hukuki danışmanlık alma ya da mahkemelerden tazminat isteme hakları kısıtlanmıştır. Diğer bazı ülkelerdeyse, kadının bir tanık olarak konumu ya da tanıklığına verilen önem bir erkeğe göre daha az saygı görmektedir. Böylesi yasa ve gelenekler kadının haklarını etkili bir şekilde kullanmasını ya da malın eşit paylaşım hakkını elinde tutmasını sınırlar ve toplumun değerli, sorumluluk sahibi ve bağımsız bir üyesi olma hakkını azaltır. Ülkeler kadının medeni haklarını yasayla sınırladığı ya da kişiler ve kurumlar aynı şeyi yaptığında, kadının erkekle eşit haklara sahip olmasını engeller, bağımsızlığını ve kendini gerçekleştirme yeteneğini kısıtlar. 9. İkametgâh, yukarıda anılan ülkelerin gelenek hukukunda bulunan soyut bir kavramdır. Burada kastedilen, kişinin ikamet etme ve yargı yetkisini kabul ettiği ülkedir. Çocuğa, esas olarak ebeveyni sayesinde ikamet verilmektedir; Yetişkinlik çağında ise ikametgâh, kişinin normal olarak yaşadığı ya da sürekli olarak yaşamak istediği yeri gösterir. Taraf Devletlerin inceleme raporları da şunu göstermektedir; bir kadının ikametgâhını seçmesine yasa tarafından her zaman izin verilmeyecektir. İkametgâh, aynı vatandaşlıkta olduğu gibi, yetişkin bir kadının evlilik durumuna bağlı olmaksızın kendi isteğiyle değiştirilebilir olmalıdır. Kadının ikametgâhını seçme hakkı üzerine getirilen her türlü sınırlama, -benzer şekilde erkeklere de uygulandığı gibi- kadının yaşadığı ülkedeki mahkemelere başvuru hakkını sınırlandırabilir ya da özgürce bir ülkeye giriş çıkışına engel olabilir. 10. Başka bir ülkede yaşayan ya da çalışan göçmen kadınların –erkeklerde olduğu gibi- eşlerini, çocuklarını ve partnerlerini yanlarına alma haklarına izin verilmelidir. Madde 16 1. Taraf Devletler, evlilik ve aile ilişkileri konusunda kadınlara karşı ayırımı önlemek için gerekli bütün önlemleri alacaklar ve özellikle kadın erkek eşitliği ilkesine dayanarak kadınlara aşağıdaki hakları sağlayacaklardır: a- Evlenmede erkeklerle eşit hak, b- Özgür olarak eş seçme, serbest ve tam rıza ile evlenme hakkı, c- Evlilik süresince ve evliliğin son bulmasında aynı hak ve sorumluluklar, d- Medeni durumlarına bakılmaksızın, çocuklarla ilgili konularda ana ve babanın eşit hak ve sorumlulukları tanınacak, ancak her durumda çocukların menfaatleri en ön planda gözetilecektir. e- Çocuk sayısına ve çocukların ne zaman dünyaya geleceklerine serbestçe ve sorumlulukla karar vermede ve bu hakları kullanabilmeleri için bilgi, eğitim ve diğer vasıtalardan yararlanmada eşit haklar, f- Her durumda çocukların çıkarı en üst düzeyde tutularak ulusal yasalarda mevcut veli, vasi, kayyım olma ve evlat edinme veya benzeri müesseselerde eşit hak ve sorumluluklar, g- Aile adı, meslek ve iş seçimi dahil karı ve koca için eşit kişisel haklar, h- Ücret karşılığı olmaksızın veya bir bedel karşılığında malın mülkiyeti, iktisabı, işletmesi, yönetilmesi, yararlanılması ve elden çıkarılmasında eşlere de eşit haklar, 2. Çocuğun erken yaşta nişanlanması veya evlenmesinin hiçbir kanuni etkisi olmayacak ve evlenme asgari yaşının belirlenmesi ve evlenmelerin resmi olarak kaydının zorunlu olması için yasama dahil gerekli tüm önlemler alınacaktır. Yorum Kamusal ve Özel Yaşam 11. İnsanın tarihsel olarak kamusal alanda ve özel yaşamdaki çalışmaları farklı şekillerde gözlemlenmiş ve buna uygun düzenleme yapılmıştır. Bütün toplumlarda özel ve yerel yaşamda geleneksel rollerini yerine getirmiş kadınların bu çalışmalarına uzun zaman ikincil çalışma muamelesi yapılmıştır. 12. Sözü edilen kadın çalışmalarının, toplumsal yaşamın sürdürülmesinde paha biçilmez yararı olması nedeniyle farklı ve ayrımcı yasalara ya da geleneklere başvurulmasının hiçbir koşulda haklılığı yoktur. Taraf Devletlerin raporları, halen bazı ülkelerde hukuksal eşitliğin olmadığını göstermektedir. Dolayısıyla kadınlar, kaynakların kullanımında ve, evlilik ve toplumsal yaşamda eşitlik statüsünden yoksun bırakılmaktadır. Hukuksal eşitliğin var olduğu durumlarda bile, tüm toplumlar ikincil olarak değerlendirilen farklı rolleri kadınlara uygun görmektedir. Sonuç olarak, Sözleşmenin 24., 2., 5. maddelerinde ve özellikle 16. madde de yer alan adalet ve eşitlik prensipleri ihlal edilmektedir. Çeşitli aile biçimleri 13. Aile kavramı ve biçimi devletten devlete, hatta aynı devlet içindeki dinler arasında bile değişmektedir. Aile hangi biçimde şekillenirse şekillensin ve söz konusu ülkedeki yasal sistem, din, gelenek ve töre ne olursa olsun, hukuksal alanda ve özel yaşamda aile içinde kadınlara davranış, Sözleşmenin 2. maddesinin gerektirdiği gibi bütün insanlara tanınan eşitlik prensipleriyle uyumlu olmalıdır. Çok eşli evlilikler 14. Taraf Devletlerin raporları çok eşliliğin halen birçok ülkede uygulandığını göstermektedir. Çok eşli evlilikler, kadının erkekle eşit olma hakkını ihlal ettiğinden kadın ve ona bağımlı olanlar (çocuklar gibi, ç.n) için ciddi duygusal ve maddi sonuçlara neden olabilir. Bu tür evlilikler cesaretlendirilmemeli ve yasaklanmalıdır. Komite, endişeyle şunu belirtmektedir: Anayasaları eşit hakları garanti eden bazı taraf Devletler, özel hukuka ya da geleneksel hukuka uygun olarak çok eşli evliliklere izin vermektedirler. Çünkü bu, kadınların anayasal haklarını ihlal etmekte ve Sözleşmenin 5. maddesinin (a) hükmüne aykırılık oluşturmaktadır. Madde 16/1 (a) ve (b) 15. Ulusal anayasalar ve yasalar Sözleşmeyle, gelenekle, töreyle uyum içinde olsa bile, gerçek yaşamda bu hukuk kaynaklarını uygulamasındaki başarısızlık Sözleşmenin ihlali anlamında olduğunu birçok ülke dile getirmektedir. 16. Kadının özgürce eş seçme ve evlilik yaşamına başlama hakkı, onun yaşamı, onuru ve bir insan olarak eşitliği bağlamında merkezi bir önem taşımaktadır. Taraf Devletlerin raporlarının incelenmesi şunu ortaya koymaktadır: Bazı ülkeler, gelenek, dinsel inanç ya da etnik köken temelinde zoraki evliliklere ya da yeniden evlenmelere izin vermektedir. Diğer devletler para karşılığında kadının evlenmesine izin vermekte ve kadının yoksulluğu onları ekonomik güvence amacıyla yabancılarla evliliğe zorlamaktadır. Kadının evlenip evlenmeyeceği, ne zaman yada kiminle evleneceği konularındaki seçim hakkı hukuksal düzlemde korunmalı ve yasalar uygulanmalıdır. Örneğin, hukuksal düzenlemede evlilik, kadının yaşına ya da partneriyle olan kan bağına dayanan makul sınırlamalara bağlı tutulabilir. Madde 16/1 (c) 17. Taraf Devletlerin raporlarının incelenmesi şunu göstermektedir: Pek çok ülke, yasal sistemleri içinde evli çiftlerin haklarını ve sorumluluklarını düzenlemektedir. Bunu, Sözleşme prensipleriyle uyumlu olmaktan ziyade, gelenek hukukunun ilkelerine, dini ya da teamüle başvurarak yerine getirirler. Yasalardaki ve uygulamadaki bu çeşitlilik, kadınlar için geniş kapsamlı sonuçlar doğurmaktadır. Aynı şekilde, evlilik içinde sorumluluk ve eşit statüye sahip olma haklarını engellemektedir. Böylesi sınırlamalar sıklıkla kocanın ailenin reisi statüsüne sahip olması ve ana karar verici kişi olmasıyla sonuçlanır. Dolayısıyla Sözleşmenin hükümlerini ihlal eder. 18. Ayrıca, genel olarak fiili bir birlikteliğe hiçbir koşulda yasal koruma verilmez. Böyle bir ilişki içinde bulunan kadınlar, erkeklerle hem aile hayatı içinde hem de yasa tarafından korunan gelirlerin ve mal varlığının paylaşılmasında eşit statüye sahip olmalıdır. Bu kadınlar, aile üyelerinin ya da çocukların bakımında ve yetiştirilmesinde erkeklerle eşit haklara sahip olmalı ve sorumlulukları paylaşmalıdır. Madde 16/1 (d) ve (f) 19. Beşinci maddenin (b) fıkrasında belirtildiği gibi, çoğu ülke çocukların bakımı ve korunmasında ebeveynlerin sorumluluk paylaşımını kabul etmektedir. “Çocukların menfaatlerini en fazla göz önüne almak” prensibi Çocuk Hakları Sözleşmesine dahil edilmiştir (Genel Kurul kararı, 44-25, ek), şu anda bu prensibin evrensel olarak kabul edildiği görülmektedir. Buna karşın uygulamada bazı devletler, özellikle ebeveynler evli değilse, eşit statü verilmesi prensibini kabul etmemektedir. Bu tür birlikteliklerden doğan çocuklar, evlilik birliği içinde doğan çocukların sahip oldukları haklara her zaman sahip olamazlar. Boşanmış annelerin durumunda ya da anne babanın ayrı yaşadığı pek çok birliktelikte baba, çocuğun korunması ve bakımı sorumluluğunu paylaşmaz. 20. Sözleşmenin dile getirdiği haklar ve sorumlulukların paylaşımı yasal olarak uygulanmalıdır ve evlât edinme, vekâlet, velayet ve vesayet gibi yasal kurumlar oluşturulmalıdır. Taraf Devletler iç hukuklarında, anne babanın çocukla birlikte yaşayıp yaşamadığına ve medeni durumlarına bakmaksızın, her ikisine de eşit haklar tanımalı ve sorumlulukların paylaşımını sağlamalıdır. Madde 16/1 (e) 21. Çocukların doğumu ve yetiştirilmesi, eğitim, iş hakları ve kişisel gelişimleri gibi diğer çalışmalar kadınların sorumluluğundadır. Bu sorumluluklar kadına ayrıca haksız ve ağır bir iş yüklemektedir. Çocukların sayısı ve dünyaya getirme zamanı da kadının yaşamında benzer bir etki yaratır ve ayrıca kendi fiziksel ve ruhsal sağlığı gibi çocuklarının sağlığını da etkiler. Bu nedenlerle çocukların sayısına ve dünyaya gelme zamanlarına karar vermede kadın hak sahibi olmalıdır. 22. Bazı raporlar, kadınlar için ciddi sonuçları olan zorunlu uygulamaları ortaya koymaktadır, ki bunlar; zoraki hamilelikler, düşükler ve kısırlaştırmadır. Çocuk sahibi olma ya da olmama kararı, tercihen eş ya da partnerle ortaklaşa alınmalıdır; yine de bu karar yetisi hükümet, partner, ebeveyn ya da eş tarafından sınırlandırılmamalıdır. Ayrıca bu karar, gebeliği önleyici yöntemler hakkında güvenilir bilgi sahibi olduktan sonra alınmalıdır. Kadınlar, gebeliği önleyici yöntemler ve kullanımları hakkında mutlaka bilgilendirilmeli ve Sözleşmenin 10. maddesinde belirtildiği gibi aile planlaması hizmetleri ve cinsellik konusundaki bilgi almaları garantilenmelidir. 23. Ailenin tüm üyelerinin refahı ve gelişme, sağlık, verimliliğin gönüllü düzeni için serbest, geçerli uygun ölçülerin varlığı genel bir kabuldür. Ayrıca böylesi hizmetler, toplum nüfusunun sağlığını ve genel yaşam kalitesini geliştirmekte; nüfus artışının gönüllü düzenine ve çevre korumasına yardım etmekte; onaylanabilir bir ekonomik ve sosyal gelişmeyi getirmektedir. Madde 16/1 (g) 24. Her üyenin kendi görevini yerine getirdiği ve adil, eşit ilkeler temelinde oluşturulan aile, sağlam bir ailedir. Bundan dolayı ve Sözleşmenin 11. maddesinin (a) ve (c) bentlerinin de gösterdiği gibi, ailenin her bireyi (kadın ve erkek kast ediliyor, ç.n) bir meslek ve isteklerine, özelliklerine, yeteneklerine en uygun işi seçme hakkına sahip olmalıdır. Ayrıca, kadın ve erkek kendi adını seçme hakkına sahip olmalı, bu suretle toplumun diğer üyelerinden bir kişi olarak ayrılmalı ve toplum içinde kimliğini ve bireyselliğini korumalıdır. Kadın evliliği süresince ya da evlilik sona erdiğinde yasal ya da geleneksel olarak adını değiştirmeye zorlanmamalı ve bu haklardan yoksun bırakılmamalıdır. Madde 16/1 (h) 25. Bu maddeyle sağlanan haklar; Kendi mülkünü yönetme ve sözleşmelerin asli unsuru olarak karar verme hakkı konusunda kadınlara eşit haklar veren Devletlere yükümlülük getiren 15. maddeyi tamamlayıcı olup, birbiriyle örtüşmektedir. 26. Sözleşmenin 15/1 maddesi, kadınların yasa önünde erkeklerle eşit olduğunu garanti etmektedir. Bu eşitliğin anlamı; Kadının ekonomik bağımsızlık hakkı temelinde sahip olduğu mal üzerinde tasarruf, yönetme ve işletme hakkına sahip olması demektir. Bazı ülkelerde, kadının kendi yeteneğiyle hayatını kazanabilmesi, uygun bir ev, kendisinin ve ailesinin beslenmesini sağlaması oldukça vahim bir durum gösterebilmektedir. 27. Tarımsal reform programının uygulandığı ya da arazinin farklı etnik gruplar arasında yeniden paylaştırıldığı ülkelerde, kadının erkekle eşit statüde mal paylaşımı hakkının medeni durumuna bağlandığı dikkatle gözlenmiştir. 28. Çoğu ülkede boşanmış ya da bekâr kadın nüfusu anlamlı bir sayıya sahiptir ve birçoğu ailesinin geçimini tek başına üstlenmiştir. Mal paylaşımındaki ayrımcılık nedeniyle, erkek elinde olanlarla ailesini geçindirme sorumluluğunu tek başına yüklenmiştir; onun bu sorumluluğunu layıkıyla yerine getirebileceğini ummak, açıkça gerçeklikle bağdaşmaz. Sonuç olarak; bazı hukuk sistemleri ya da gelenekler, evlilik sona erdiğinde ya da bir akraba öldüğünde ya da fiili akrabalık ilişkileri nedeniyle mal paylaşımında erkeğe olağanüstü büyük bir hak tanımaktadır. Bu olağanüstü ayrımcılık, uygulamada kadının kocasından boşanabilme yeteneği, kendisini ve ailesini geçimini sağlaması; bağımsız bir kişi olarak vakur bir yaşam sürmesinde ciddi bir etki oluşturabilecektir. 29. Bütün bu haklar, kadının medeni durumuna bakılmaksızın garanti edilmelidir. Evliliğe ait mallar 30. Kadının, evli olduğu sürece ya da fiili akrabalık ve evlilik ya da akrabalık ilişkileri sona erdiğinde, mülkiyetin eşit olarak paylaşılması ve kendi adına bir mala sahip olma hakkının kabul edilmediği ülkeler vardır. Çoğu ülke bu hakkı tanımaktadır fakat, kadının bu hakkı pratik olarak kullanabilme yeteneği, yasal ya da geleneksel olarak kısıtlanabilmektedir. 31. Tüm bu yasal haklar kadının kazanılmış hakları olduğunda ve onları mahkeme önünde ileri sürdüğünde bile, kadın kendi adına bir mala ya evliliği süresince sahip olabilmekte ya da boşandığında mallarının yönetimi erkeğe ait olmaktadır. Mal ortaklığı rejiminin olduğu bu Devletlerde, tarafların evliliği süresince mal edinme ya da malın akrabalara satılması ya da malın başka şekilde tasarrufu konusunda kadına danışılması yasal bir koşul değildir. 32. Evlilik mallarının ayrıldığı bazı ülkelerde, evlilik boyunca kazanılmış mallar için mali edimlerin yerine getirilmesine çok büyük önem verilmiş, çocukların yetiştirilmesi, yaşlı akrabaların bakımı ve ev işlerinin değeri ise küçültülmüştür. Kadın tarafından doğal olarak yapılan bu gibi işler mali değer taşımazken, koca malvarlığını büyütmeye ve para kazanmaya muktedirdir. Mali ya da değil, tüm bu edimler aynı itibara sahip olmalıdır. 33. Çoğu ülkede, fiili akrabalık süresinde edinilmiş mallar, yasa önünde evlilik süresince kazanılmış mallar ile aynı temelde muamele görmemektedir. Eğer, akrabalık sona erdiyse, kadın partnerinden önemli şekilde daha düşük pay almaktadır. Çocuklu ya da değil, evli ya da değil kadına karşı ayrımcılık yaratan bu mülkiyet yasaları iptal edilmeli ve geleneklerden vazgeçilmelidir. Miras 34. 884 sayılı Ekonomik ve Sosyal Konsey kararı ve Sözleşme tarafından da belirtildiği gibi, taraf Devletlerin raporları, kadınların statüsünü etkilemeleri nedeniyle miras hukukuyla ilgili yasal ya da geleneksel hükümlere dair yorumlar içermelidir. Konsey bu kararında Devletlere, bir miras bırakanla aynı akrabalık derecesine sahip olan kadın ve erkeğin, eşit zümre ve mirasta eşit paylaşım hakkının sağlanması konusunda tavsiyede bulunmuştur. Bu hüküm genel olarak uygulamaya geçirilmemiştir. 35. Miras ve mülkiyet hakkındaki mevzuat ve uygulamanın kadınlara karşı ciddi ayrımcılıkla sonuçlandığın pek çok ülke bulunmaktadır. Eşit olmayan bu muamelenin sonucu olarak kadın, kocasının ya da babasının ölümü üzerine terekeden dul bir erkeğin ya da oğulların aldığı paydan daha az pay alabilir. Bazı durumlarda, kadına sınırlı ve kontrollü haklar verilmekte ve kadınlar miras bırakanın terekesinden yalnızca irat (gelir) almaktadır. Çoğu zaman dul kadın için mirasçılık hakkı, evlilik sırasında edinilmiş malvarlığına eşit olarak sahip olma prensiplerini yansıtmaz. Bu tür hükümler, Sözleşmeyi ihlal etmekte olup, ortadan kaldırılması gerekmektedir. Madde 16/2 36. 14–25 Haziran 1993 tarihinde Viyana’da düzenlenen Dünya İnsan Hakları Konferansında kabul edilen Viyana Deklarasyonu ve Eylem Planı 1’de Devletlere, kız çocuklarına karşı olup, zarar veren ayrımcı uygulamaların ve geleneklerin kaldırılması ve mevcut yasal düzenlemelerin değiştirilmesi salık verilmiştir. Çocuk Hakları Sözleşmesi hükümleri ve Sözleşmenin 16/2 maddesi, ergin olmayan kişilerin evliliğine taraf Devletler tarafından izin verilmesini ya da evliliğin geçerli kılınmasını engeller. Çocuk Hakları Sözleşmesine göre; “Bu Sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan yasaya göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, onsekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.” Bu tanımlamayı ve Viyana Deklarasyonu hükümlerini de göz önüne alan Komite, kadın ve erkek için en az evlilik yaşının 18 olması gerektiğine dikkat çekmiştir. Kadın ve erkek evlendiği zaman önemli sorumluluklar alır, bu nedenle tarafların tam olgunluğa ve fiil ehliyetine ulaşmadan evlenmelerine izin verilmemelidir. Dünya Sağlık Örgütüne göre, reşit olmayanlar özellikle kızlar, evlenip çocuk sahibi olduklarında sağlık durumları olumsuz olarak etkilenmekte ve eğitimleri engellenmektedir. Sonuçta, ekonomik bağımsızlıkları da kısıtlanmaktadır. 37. Bu sadece kadınları kişisel olarak etkilememekte; ayrıca yeteneklerini, bağımsızlıklarını ve işe girişlerini sınırlamakta, ailelerini ve toplumu zararlı şekilde etkilemektedir. 38. Bazı ülkeler, evlilik yaşı için farklı yasal koşullar öngörmektedir. Böylesi hükümler, entelektüel gelişim bağlamında kadınların erkeklerden farklı bir orana sahip olduğuna ya da evlilik sırasındaki fiziksel ve entelektüel gelişim düzeyinin önemsiz olduğuna değgin hatalı bir düşünceye götürmektedir. Dolayısıyla bu hükümler ortadan kaldırılmalıdır. Diğer ülkelerde kızların nişanlanması ya da bu konuda ailenin onların adına hareket etmesine izin verilmektedir. Böylesi önlemler sadece Sözleşmeyi değil, aynı zamanda kadının özgürce kendi partnerini seçme hakkını da ihlal etmektedir. 39. Taraf Devletlerin evliliğin yasa ya da gelenek ya da dini hukukuna göre yapılıp yapılmadığına bakmaksızın kaydetmesi gerekmektedir. Devlet bu şekilde Sözleşmeyle uygunluğu, taraflar arasındaki eşitliği, en az evlenme yaşını, iki ya da çok eşliliğin yasaklanmasını ve çocuk haklarının korunmasını sağlayabilir. Tavsiyeler Kadınlara yönelik şiddet 40. Komite, kadınların aile içindeki yerini göz önüne alarak şunu vurgulamak ister; Kadına karşı şiddet konusunda 19 numaralı Genel Tavsiye hükümleri (onbirinci oturum ), kadının erkekle eşit temelde özgürlük ve haklardan yararlanma yetisi için çok büyük öneme sahiptir. Taraf Devletler bu genel tavsiyeye uygun olarak, kamusal alanda ve özel yaşamda kadının birey olarak hak ve özgürlüklerini engelleyen cinsiyet temelli şiddete maruz kalmamalarını sağlamalıdır. Çekinceler 41. Komite, dikkatle şunu belirtmektedir: 16. maddeye kısmî ya da bütünsel olarak çekince koyan çok sayıda ülke, özellikle 2. maddeye değgin bir çekince de koyduğu zaman; Sözleşmeye uygunluk ile ülkenin politik, ekonomik statüsüne ya da dini ya da kültürel temele dayanan aile kavramının çatışmasına neden olabilir. 42. Ataerkil aile yapısına sahip bu ülkelerin çoğu, aile içindeki en iyi konumun baba, koca ya erkek çocuğuna ait olduğu inanışına sahiptir. Köktenci ya da diğer aşırı düşüncelere sahip ya da ekonomik sıkıntı içinde bulunan bazı ülkelerde, kadının aile içindeki yerinin net bir şekilde kötüye gidişini gösteren eski gelenek ve değerlere dönüş cesaretlendirilmektedir. Toplumun genel sağlığı için cinsiyet ayrımının güdülmediği, tüm yetişkinlerin toplumda eşitlikle yerini aldığı ve ekonomik gelişimin modern toplum olmakla bağlantılı olduğunun kabul edildiği diğer ülkelerde, bu tabular ve aşırı ya da gerici düşünceler giderek daha az desteklenmektedir. 43. Komite, Sözleşmenin 2., 3., ve özellikle 24. maddesiyle bağlantılı olarak, kadının evde eşitsizliğine değgin düşüncelerin kararlı şekilde ortadan kaldırılması için taraf Devletlerin aşama aşama ilerleme kaydetmelerini istemektedir. Her ülke, Sözleşmenin özellikle 9., 15. ve 16. maddelerine koyduğu çekinceleri geri çekmelidir. 44. Taraf Devletler, gelenek ya da özel hukuk ya da dini inanç ya da yasalar tarafından onaylanmış kadın ve erkek eşitsizliğine ilişkin düşünceleri kararlılıkla desteklememelidir. Ayrıca çekinceler konusunda da ilerleme kaydedilmeli, özellikle 16. maddeye konulan çekince geri alınmalıdır. 45. İlk rapor ve onu takip eden dönemsel raporların incelenmesi temelinde Komite şunu not etmiştir: Çekince koymaksızın Sözleşmeyi kabul eden ya da onaylayan bazı taraf Devletlerin özellikle aileyle ilgili olan yasaları gerçek anlamda Sözleşme hükümlerine uygun değildir. 46. Bu Devletlerin yasaları, sosyo-kültürel önyargılar, gelenekler ve normatif kurallar temelinde halâ kadınlara karşı ayrımcılık içeren bazı yöntemleri barındırmaktadır. Bu devletlerin özel durumlarından dolayı, bu maddeler temelinde kadının konumunun anlaşılması (taraf devlet içindeki ç.n) ve değeri konusunda Komite için zorluk yaratmaktadır. 47. Komite, Sözleşmenin özellikle 1. ve 2. maddesi temelinde taraf Devletlerin gerekli uğraşı göstermesini, hukuki uyuşmazlıklara bağlantılı olarak var olan durumu incelemesini ve halen iç hukuklarında kadınlara karşı ayrımcılık içeren hükümler nedeniyle gerekli önlemleri almasını dilemektedir. Raporlar 48. Halihazırdaki genel tavsiyedeki yorumların yardımıyla, taraf Devletler kendileri açısından: (a) Sözleşmeye, özellikle 16. maddeye koydukları çekincelerin ortadan kaldırılması sürecinde ülkelerinin ulaştığı düzeyi belirtmelidirler; (b) Hukuklarının 9., 15. ve 16. maddede belirtilen prensiplerle uyumlu olup olmadığını ve Sözleşmeyle uyumun yasa, gelenek, özel hukuk ya da dini inançtan dolayı mı engellediğini ortaya koymalıdırlar. Yasama 49. Taraf Devletler, Sözleşmeye uyumun zorunlu olduğu alanlarda, özellikle 9., 15. ve 16. maddeyle uyumun sağlanması amacıya, yasa çıkarmalılar ve bu yasaları uygulamalılardır. Sözleşmeye uyumun desteklenmesi 50. Taraf Devletler genel tavsiyedeki yorumların yardımıyla ve Sözleşmenin 2., 3. ve 24. maddelerinin gerektirdiği gibi; Özellikle din, kişi ve gelenek hukukunun bu prensiplerle çatıştığı alanlarda, Sözleşmeyle uyumun tam olarak sağlanması amacına yönelik önlemler almalıdır. |
|
Şerh Son Güncelleme: 12-12-2009
|
| Türk Hukuk Sitesi (1997 - 2016) © Sitenin Tüm Hakları Saklıdır. Kurallar, yararlanma şartları, site sözleşmesi ve çekinceler için buraya tıklayınız. Site içeriği izinsiz başka site ya da medyalarda yayınlanamaz. Türk Hukuk Sitesi, ağır çalışma şartları içinde büyük bir mesleki mücadele veren ve en zor koşullar altında dahi "Adalet" savaşından yılmayan Türk Hukukçuları ile Hukukun üstünlüğü ilkesine inanan tüm Hukukseverlere adanmıştır. Sitemiz ticari kaygılardan uzak, ücretsiz bir sitedir ve her meslekten hukukçular tarafından hazırlanmakta ve yönetilmektedir. |
