(Karar Tarihi : 22.3.2004)

KARAR : Davacı koca, kendisinin Almanya'da karısının ise Türkiye'de olmak üzere onbeş yıldır ayrı yaşadıklarını, Türkiye'de askerlik için geldiği 2002 yılı Nisan ayında T____ isimli kız çocuğun nüfusuna kayıtlı olduğunu öğrendiğini, onbeş yıl boyunca Türkiye'ye gelmediğini, karısıyla hiçbir ilişkisinin olmadığını ileri sürmüş, bu çocuğun soybağının reddini istemiştir.
Tarafların 1983 yılında evlendikleri, soybağının reddi istenen çocuğun 7.7.1996 doğumlu olarak, 1.6.1998 tarihinde davacının aile nüfusuna kayıt ettirildiği dosyadaki nüfus kaydından anlaşılmaktadır.
Dava, ana (davacının eşi) ve çocuk aleyhine açılmış, çocuğu davada velayeten annesi temsil etmiştir.
Davalı ana, iddiayı kabul etmiş, soybağının reddi istenen çocuğun, evlilik dışı yaşadığı başka bir erkekten olduğunu açıklamıştır.
Mahkemece dava hak düşürücü sürede açılmadığı belirtilerek reddedilmiştir. Gerekçede; Türk Medeni Kanununun 289. maddeye göre kocanın " her halde " çocuğun doğumundan başlayarak beş yıl içinde bu davayı açabileceği, 289/3 maddedeki " ek sürenin " çocuğun açacağı dava için olduğu, bu süreden kocanın yararlanamayacağı açıklanmıştır.
Karar davacı koca tarafından temyiz edilmiştir.
Kocanın açacağı soybağının reddi davasında dava açma süresi önceki Medeni Kanunumuzda üç farklı şekilde düzenlenmiştir.

1-Genel kural kocanın, çocuğun doğduğunu öğrendiği tarihten itibaren bir ay içinde bu davayı açabileceğine ilişkin hüküm (Md. 242)

2-Kocanın, Çocuğu tanımak veya süresinde reddetmemek hususunda iğfal olunduğunu iddia ve ispat etmesi halinde; iğfal edildiğini öğrendiği tarihten itibaren ek bir aylık süre içinde davayı acabileceğine dair kural (Md. 246/2)

3-Davanının süresinde açılmaması haklı bir sebepten ileri gelmişse, sürenin geçmesine bakılmaksızın bu davanın açılabileceğine dair düzenleme (Md. 246/3)

Öğreti ve uygulamada bu son durumun gerçekleşmesi halinde zaman geçirilmeksizin en kısa zamanda davanın açılabileceği kabul görmüştü.
4721 sayılı yeni Türk Medeni Kanunumuzda, soybağının reddi davasında dava açma süresi 289 ve 291 maddelerde düzenlenmiştir. Kocanın ve çocuğun açacağı davadaki hakdüşürücü süre 289. maddede diğer ilgililerin açacağı davadaki hakdüşürücü süre ise 291. maddede de hükme bağlanmıştır. Soybağına ilişkin düzenlemenin tümü madde gerekçeleri incelendiğinde; sürelerin önceki kanunumuza göre daha uzun tutulduğu, iki ayrı sürenin öngörüldüğü görülmektedir.

1-Genel kural olarak bir ve beş yıllık süreler,

2-Bu süreler içinde davanın açılamaması " gecikmeyi haklı kılan bir sebepten" kaynaklanmış ise, bu sebebin ortadan kalkmasından itibaren ek bir yıllık süre kabul edilmiştir.

Önceki kanunumuzdaki " kocanın iğfal edilmiş olması halinin " de yeni kanunumuzda " gecikmeyi haklı kılan sebeplerin" içine alındığı anlaşılmaktadır. Bütün bu açıklamalar ışığında; 289. maddedeki ek dava açma süresinin sadece çocuk için değil, kocanın açacağı soybağının reddi davası için de geçeril olduğunun kabulü yasanın amacına uygun olur.
Davacı, gecikmeyi haklı kılan bir sebep olduğunu ileri sürmüştür. O halde; çocuğun nüfusa tesciline dayanak oluşturan belgeler getirtilmeli, gecikmeyi haklı kılan sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren ek bir yıllık süre içinde kocanın dava açabileceğinden hareketle, işin esasının incelenmesi gerekir.

Soybağının reddi davasında da, babalık davasında olduğu gibi ana ile çocuk arasında her zaman bir yarar çatışması ihtimali bulunduğundan; küçüğe kayyım tayin ettirilip katılmasına imkan hazırlanmadan, gösterdiği takdirde onun da delilleri toplanmadan karar verilmesi de usul ve yasaya aykırıdır.
KARAR : Temyiz olunan kararın açıklanan sebeple BOZULMASINA, bozma sebebine göre de diğer yönlerin incelenmesine yer olmadığına, temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine, 22.03.2004 gününde oybirliğiyle karar verildi.

İlgili Mevzuat Hükmü : Türk Medeni Kanunu MADDE 289 :Koca, davayı, doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl, (İPTAL EDİLEN İBARE RGT: 07.10.2009 RG NO: 27369 ANY. MAH. 25.06.2009 T. 2008/30 E. 2009/96 K.) içinde açmak zorundadır.

Çocuk, ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır.

Gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar.

Gerekçesi için Bkz.

Şerh Son Güncelleme: 19-10-2012