Finansal kiralama, muvazaa (finansal kiralamada muvazaa olur mu)

Epeyce uzun bir icra safhası olan ve akabinde istihkak iddiasının kaldırılmasına ilişkin davası da devam eden bir haciz işlemi ile ilgili detayları paylaşmadan önce sizden görüşünüzü istediğim bir konu var.
Uygulamada finansal kiralama sözleşmesi muvazaalı (özellikle borçlunun mal kaçırmasına imkan sağlamak maksadı ile)olarak yapılıyor mu ? Özellikle finansal kiralamanın muvazaalı olarak yapıldığına / yapılabileceğine ilişkin Yargıtay Kararları bulunmakta ise bunları paylaşmanızı istiyorum. Yargıtay kararı dışında finansal kiralamanın muvazaalı olarak yapılıp yapılamayacağına ilişkin değerli görüşlerinizi de paylaşmanızı istiyorum.

Muvaaza iddiası, ilgililer tarafından her zaman ileri sürülebilir. Muvaaza ispatlanmak şartıyla alacaklı mal üzerinden hakkına kavuşabilir. Finansal kiralama sözleşmeleri özel şekle tabiidir. Noterlikçe düzenleme şeklinde yapılmalı, kiracının ikametgahı noterliğinde özel sicile kaydedilmelidir. Bu hususlar mahkemece resen araştırılmalı, taraflar arasında özde ve biçimde Finansal Kiralama Kanununun 8.maddesine uygun bir sözleşmenin varlığının tespiti(bu ifadeyi yargıtay kararından aldım) ile haczedilen mallar ile kiralamaya konu malların aynı olup olmadığı da iyice araştırılmalıdır. Bu nedenle finansal kiralama sözleşmelerinde de muvaaza iddiasına, sözleşmenin şekle aykırı olduğuna dayanılabilir.

Şu kararlar işinize yarayabilir:

Yargıtay
Hukuk Genel Kurulu

Esas : 2008/21-535
Karar : 2008/586
Tarih : 22.10.2008

*FİNANSAL KİRALAMA

(3226 s. FKK. m. 8, 19) (4721 s. MK. m. 2)

Özet : Finansal kiralama sözleşmesinin noterce düzenleme şeklinde yapılıp yapılmadığı ve taşınır mala dair sözleşmenin, kiracının ikametgahı noterliğinde bu iş için tutulan özel sicile tescil edilip edilmediği resen araştırılmalıdır.

Taraflar arasındaki "istihkak" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (İstanbul Dokuzuncu İcra Mahkemesi)'nce davanın reddine dair verilen 06.10.2005 gün ve 2005/367 E.- 2005/8422 K. sayılı kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay Yirmibirinci Hukuk Dairesi'nin 19.09.2006 gün ve 2006/186-8422 sayılı ilamı ile; (...Uyuşmazlık 3. kişinin istihkak davasına ilişkindir.

3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun 8/1. maddesi gereğince Finansal Kiralama Sözleşmesi düzenleme şeklinde noterlikçe yapılır. Taşınır mala dair sözleşme kiracının ikametgahı noterliğinde özel sicile tescil edilir. Bu husus sözleşmenin kurucu unsurlarından olup geçerlilik şartıdır. Tescil edilmezse kiralama keyfiyeti 3. kişilerin haklarını etkilemez.

Somut olayda, dava konusu Aiburg screvv injection mourding machine model allrounder 570 c 200-675, 1776 seri nolu plastik enjeksiyon makinesi İzmir Yirmiüçüncü Noterliği'nin 29.09.2003 tarihli finansal kiralama sözleşmesiyle davacı 3. kişi tarafından borçlu şirkete kiralanmış olmasına rağmen, bu sözleşmenin kiracının ikametgahı özel siciline tescil edilip edilmediği yönünde bir araştırma yapılmamıştır. Öncelikle bu konu üzerinde durularak kira akdinin kiracının ikametgahı özel siciline tescil edilip edilmediği saptanması gerekirken, eksik araştırmaya dayalı varılan sonuç doğru değildir.

O halde, davalı kurumun bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Temyiz Eden: Davacı vekili

Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek, direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Dava, finansal kiralamaya konu malların haczedilemeyeceği iddiasına dayalı istihkak ve haczin kaldırılması istemine ilişkindir.

Davacı H... Finansal Kiralama A.Ş. vekili; müvekkili şirket tarafından kiracı E... Plast. ve Kal. San. Dış Tic. Ltd. Şti. 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu hükümlerine uygun olarak kiralanan plastik enjeksiyon makinesinin ve sair aksamının; alacaklı D... B... B.V. şirketinin, borçlu L... Plast Elektromek. Plast. ve Amb. Dış Tic. ve Ltd. Şti.'den alacağı nedeniyle kiracı elinde haczedildiğini, finansal kiralamaya konu malların haczedilmesinin, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun emredici hükümlerine aykırı olduğunu, makinenin mülkiyetinin bu Kanun'un 90. maddesi gereğince müvekkiline ait olduğunu ileri sürerek, İcra Müdürlüğünce yapılan haciz işleminin kaldırılmasına karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı-alacaklı D... B... B.V. Şirketi vekili; L... Plast. Ltd. Şti.'nin muvazaalı ve hileli olarak işyerini E... Plast. ve Kal. San. Dış Tic. Ltd. Şti.'ye devrettiğini, davacı H... Finansal Kiralama A.Ş.'nin de bu durumdan haberdar olduğunu, bu nedenle sözleşmenin mutlak butlanla batıl bulunduğunu beyanla davanın reddi gerektiğini cevaben bildirmiştir.

Yerel mahkemece; takip borçlusu ile diğer davalı E... Plast'ın başlangıçtan bu yana, takip alacağını karşılıksız bırakmaya yönelik etkinliklere girişerek; borçları ödememeyi ve aynı zamanda ticari faaliyetlerine devam etmeyi planlayarak öncelikle, dava konusu mahcuzun satış kararından sonra ve satış gününden önce, sistemli ve bilinçli olarak L... Plast'ı kurup, faaliyete başladıkları gibi, makul gerekçelerle ortaya konulamayan nedenlerle, borçluya ait işyerini kiralayıp, ayrı alanda üretimde bulundukları, ayrıca, davacı 3. kişinin de bilgisi olsun ya da olmasın bu tasarının bir parçası olarak olayın içine alındığı, bu bağlamda TTK.nun 20. maddesine aykırı davranarak, örtülü işlemle alacaklının malen tatminine engel olduklarından kötüniyetli oldukları gerekçeleri ile davanın reddine karar verilmiştir.

Özel Dairece; "Finansal kiralama sözleşmesinin, borçlu-kiracının ikametgahı noterliğinde bulunan özel sicile tescil edilip edilmediğinin araştırılması gerektiği" gerekçesi ile bozulmuş, mahkemece önceki hükümde direnilmiştir.

Yerel mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık; Finansal Kiralama Sözleşmesinin kiracının ikametgahı noterliğinde özel sicile tescil edilip edilmediğinin araştırılmasının gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.

3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun 1. maddesi ile finansal kiralama münasebetinin "finans sağlamaya" yönelik bir tip sözleşme olduğu amaçlanmıştır. Bu tür sözleşmede; finansman şirketi sözleşmeye konu malın hukuki mülkiyetini muhafaza ederken, ekonomik mülkiyet ve zilyetlik, malı teslim alan kiracıya geçmektedir.

Bu sistemde, iyiniyetli üçüncü kişilerin finansal kiralama konusu malın mülkiyetini kiracıdan kazanmalarını önlemek ve bu kurumun sağlıklı işleyebilmesini temin amacı ile sicile tescil sistemi kabul edilmiştir.

3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun 8. maddesinde; "Finansal kiralama sözleşmesinin noterlikçe düzenleme şeklinde yapılacağı" emredici bir kural olarak konulmuştur.

Diğer bir deyişle, sözleşme noterlikçe yapılmamış ya da noter sadece imza tasdiki yapmış ise, BK.nun 20. maddesi karşısında bir butlan nedenidir ve mahkemece de resen nazara alınır (Reisoğlu, Özsunay İTO, S. 14 Semineri-Nisan 1986).

Bundan ayrı, Finansal Kiralama Kanunu'nun 8. maddesinin 1. paragrafının 2. cümlesi, "taşınır mala ilişkin finansal kiralama sözleşmesinin, kiracının ikametgahı noterliğinde bu iş için tutulan özel sicile tescili gerektiği" hükmünü amirdir.

Bu düzenleme ilk planda, iyiniyetli üçüncü kişilerin, emin sıfatı ile zilyet olan kiracıdan finansal kiralama konusu mal üzerinde bir ayni hak kazanmalarını engellemek amacıyla getirilmiş olup, finansal kiralama işlemlerine aleniyet kazandırılarak finansal kiralama kurumunun sağlıklı işlemesi ve gelişmesi amaçlanmıştır (Atilla Altop, Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi, Ankara-1990, s: 96).

O halde, kanunda özel sicile tescil ve şerh bir ön şart olup, kiralayanın mülkiyet hakkını, iyiniyetle kiralama konusu malı ve mal üzerindeki ayni bir hakkı iktisap edenlere karşı ileri sürebilmesi, sözleşmenin şerh ve tescili ile mümkündür.

Diğer taraftan, taşınır mallara ilişkin finansal kiralama sözleşmelerinde tescilin yapılmamasının Finansal Kiralama Kanunu'nun 18., 19. ve 20. maddeleriyle ilgili bazı sonuçlarının bulunduğu açıktır.

Bu bağlamda, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun 19. maddesinde; kiracının iflası veya icra takibine uğraması halinde, finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına veya iflasta tefrikine ilgili memurca karar verileceği, bu karara karşı yedi gün içinde icra tetkik mercii hakimliği nezdinde şikayette bulunulabileceği öngörülmüştür.

Bu açık hüküm karşısında, icra memurunun finansal kiralama konusu malların takip dışında tutulmasına karar verebilmesi için, noterlikçe düzenleme şeklinde yapılmış geçerli bir finansal kiralama sözleşmesinin varlığı ve özel sicile tescil edilmiş olması gerektiği konusunda duraksama bulunmamaktadır.

Şu hale göre, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun gerek finansal kiralama sözleşmesinin şekli ve sözleşmeye aleniyet kazandırılması amacına yönelik özel sicile tescile dair 8. maddesi ve gerekse 19. maddede yer alan emredici nitelikteki koruma hükümleri kamu düzenine ilişkin olup, finansal kiralama sözleşmesinin noterce düzenleme şeklinde yapılıp yapılmadığı ve taşınır mala dair sözleşmenin, kiracının ikametgahı noterliğinde özel sicile tescil edilip edilmediği resen araştırılacak konulardandır.

Bu itibarla; yargılamanın her safhasında taraflar finansal kiralama sözleşmesinin geçerliliği ve özel sicile tescili konusunda gerekli tüm delilleri ibraz edebileceği gibi, bu konuda tarafların ileri sürmediği deliller de mahkemece kendiliğinden araştırılabilecektir.

Somut olayda; davacı haczedilemezlik şikayetini 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'na dayandırmıştır. Davacı H... Finansal Kiralama A.Ş. tarafından, E... Plast. ve Kal. San. Dış Tic. Ltd. Şti. arasında İzmir Yirmiüçüncü Noterliği'nce düzenlenen 29.09.2003 gün ve 22445 yevmiye numaralı sözleşme, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun 8. maddesi birinci paragrafının 1. cümlesinde ifadesini bulan düzenleme şeklindeki sözleşmedir. Anılan sözleşmenin, kiracının ikametgahı noterliğinde bulunan özel sicile tescil edilip edilmediği dosya kapsamından anlaşılamamaktadır. Her ne kadar, İzmir Yirmiüçüncü Noterliği'nin 28.11.2004 gün ve 2004/485 sayılı yazısında noterliklerinin mahsus defterlerinin 2003/34. sırasına kaydedildiği bildirilmişse de, kiracının yerleşim yeri Ege Serbest Bölgesi A... Caddesi, Numara 144/1, Gaziemir olup, İzmir/Gaziemir'de müstakil bir noter bulunmaktadır.

Hal böyle olunca mahkeme tarafından; kiracının yerleşim yeri noterinin neresi olduğu tam olarak tespit edilip, sözleşmenin yetkili noter tarafından yapılıp yapılmadığı ve sözü edilen finansal kiralama sözleşmesinin buradaki özel sicile tescil edilip edilmediğinin saptanarak, buna göre davacının 3226 sayılı Yasa'nın getirdiği koruyucu hükümlerden yararlanıp yararlanmayacağının belirlenmesi ve sonucuna göre karar verilmesi gerekir. Bu arada Türk Medeni Kanunu'nun 2. maddesinde yer alan iyiniyet kuralı itiraz niteliğinde olduğundan, şartları varsa yargılamanın her aşamasında gözönüne alınabileceği hususu da bilinmelidir. Öyle ise; açıklanan şekilde araştırma ve inceleme yapılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, davanın reddine dair önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Direnme kararı bu nedenle bozulmalıdır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 21.10.2003 gün ve 2003/12-560 E. 2003/605 K. sayılı ilamında da bu hususlar aynen benimsenmektedir.

Direnme kararı bu nedenle bozulmalıdır.

SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının Özel Daire bozma kararında ve yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429. maddesi gereğince (BOZULMASINA), istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 22.10.2008 gününde oybirliği ile karar verildi.

Kaynak:YKD Ocak-2009 Sf : 15

Yargıtay
12. Hukuk Dairesi

Esas : 2005/2624
Karar : 2005/6279
Tarih : 25.03.2005

*FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİ

(3226 s. FKK. m. 8, 19)

Özet : Kural olarak 3226 Sayılı Yasanın 19/2. maddesi gereğince "kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması halinde icra memuru finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar verir" ne var ki, bu maddenin uygulanması taraflar arasında 3226 Sayılı Yasanın 8. maddesi koşullarında gerçek anlamda bir finansal kiralama sözleşmesinin varlığına bağlıdır. Yapılması gereken iş, şikayetin mahiyetine göre duruşma açılıp, taraflar arasında özde ve biçimde 3226 Sayılı Yasanın 8. maddesi koşullarında bir finansal kiralama sözleşmesinin varlığını tespitten sonra haczedilen mallar ile finansal kiralama konusu malların aynı olup olmadığı belirlenerek oluşacak duruma göre bir karar vermektir.

Yukarıda tarih ve numarası yazılı mahkeme kararının müddeti içinde temyizen tetkiki alacaklı vekili tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden daireye gönderilmiş olmakla okundu ve gereği görüşülüp düşünüldü :

Kural olarak 3226 Sayılı Yasanın 19/2. maddesi gereğince "kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması halinde icra memuru finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar verir" ne var ki, bu maddenin uygulanması taraflar arasında 3226 Sayılı Yasanın 8. maddesi koşullarında gerçek anlamda bir finansal kiralama sözleşmesinin varlığına bağlıdır.

Mahkemece yapılması gereken iş, şikayetin mahiyetine göre duruşma açılıp, taraflar arasında özde ve biçimde 3226 Sayılı Yasanın 8. maddesi koşullarında bir finansal kiralama sözleşmesinin varlığını tespitten sonra haczedilen mallar ile finansal kiralama konusu malların aynı olup olmadığı belirlenerek (gerektiğinden bilirkişi mütalaasına başvurulmak suretiyle), oluşacak duruma göre bir karar vermekten ibarettir. Eksik inceleme ile evrak üzerinde yazılı şekilde şikayetin kabulü isabetsizdir.

SONUÇ : Alacaklı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda yazılı nedenlerle İİK. 366 ve HUMK.nun 428. maddeleri uyarınca (BOZULMASINA), 25.03.2005 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Kaynak:Corpus Arşiv 12-636