(acil) karşılıksız çek -ödemeden men talimatı

Keşideci A, 1 yıl önce lehdar B lehine bir adet çek keşide ediyor. Lehdar ise bu çeki müvekkile ciro ediyor. Hamil durumunda olan müvekkil, çeki tahsil maksadı ile bankaya ibraz ettiğinde banka, müvekkilin ısrarlarına rağmen savcılığın talimatı nedeni ile çek bedelinin mümkün olmadığını beyan ederek ve çekin arkasına da karşılıksız kaydını şerh düşmeyerek müvekkile provizyon isteme belgesi veriyor. Yani olayda lehdar B, çekin elinden rıza hilafında çıktığı gerekçesi ile müvekkil hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunuyor. Bunun üzerine savcılıkça müvekkilin ifadesi alınıyor. Soruşturma esnasında çekin Lehdarın rızası hilafından elinden çıkmadığı açıkça ortaya çıkıyor. İmza incelemesi için alınan adli tıp raporunda da çek altındaki imzanın Lehdar B'ye ait olmadığı, lehdarın oğluna ait olduğu belirtiliyor. Bunun üzerine çek 2 gün önce teslim tesellüm belgesi ile müvekkile teslim ediliyor.

Bu durumda çekin tahsil kabiliyeti nedir? Saygılar.

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 09.11.2005 T., 2005/12082 E., 2005/10696 K: "Davacı vekili, müvekkilinin hamili olduğu çekin süresinde bankaya ibrazına rağmen, çekin çalıntı olduğuna ilişkin müşteki lehdarın başvurusu üzerine savcılıkça konulan ödeme yasağı nedeniyle çekin ödenmediğini, oysa, bu yasağın iptal davası açılması halinde, ancak mahkemece konulabileceğini ileri sürerek, ihtiyati haciz kararı verilmesini talep ve dava etmiştir.

Mahkemece, dosya kapsamına göre çekin savcılığın ödeme yasağı nedeniyle ödenmediği, bu yasağın kaldırılmasından sonra ihtiyati haciz kararı verilebileceği gerekçesiyle, istemin reddine karar verilmiştir.
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
İstem, süresinde ibraz edilmesine rağmen ödenmeyen çek'e dayalı olarak ihtiyati haciz kararı verilmesine ilişkindir.
İhtiyati haciz isteğine konu çek'in bankaya ibrazında, müşteki-lehdarın şikayeti nedeniyle Savcılıkça konulan ödeme yasağının varlığı gerekçesiyle ödeme yapılmamıştır. Alacaklı vekili, bu yasağın ancak mahkemece konulabileceğini ileri sürerek, ihtiyati haciz kararı talep etmiştir.
Oysa, mahkeme kararı nedeniyle TTK'nun 711/3 ncü maddesi uyarınca ödemenin yapılmamış olması durumunda dahi, anılan madde, çek'in rızası dışında elinden çıkmış olduğunu iddia eden keşideciyi korumak amacıyla getirilen bir düzenleme olup, bu madde uyarınca muhatap bankayı çek'i ödemekten men eden keşideci, tek taraflı olarak yaptığı bu işleme dayalı olarak çek'i elinde bulunduran hamilin yasalar ile kendisine tanınan haklarını kullanmasına engel olamaz. İhtiyati hacze karar verilmesi için gereken şartlar İİK'nun 257 nci maddesinde düzenlenmiş olup, yasal şartlar dikkate alındığında ödemeden men talimatı bulunması ihtiyati haciz karar verilmesine engel değildir.
Bu durumda, mahkemece, istemin kabulü gerekirken, yazılı gerekçe ile reddine karar verilmesi doğru görülmemiş, kararın alacaklı-davacı yararına bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle, davacı-alacaklı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile kararın davacı-alacaklı yararına BOZULMASINA, ödediği temyiz peşin harcın isteği halinde temyiz edene iadesine, 09.11.2005 tarihinde oybirliğiyle karar verildi."
Saygılarımla...

Sayın meslekdaşım; Öncelikle cevabınız için teşekkür ederim. Ancak olayımızda çekin arkasına karşılıksız kaydı konulmamış. Çek, bankaya ibraz tarihinden bu yana( yaklaşık 16 ay) savcılık dosyasında kalmıştır. Müvekkile bir kaç gün önce iade edilmiş.

Sayın Burak Demirci,

Başlıkta “ödemeden men” kelimelerini kullanmanızdan dolayı sanırım sorunuzu şartlanarak okudum. Anladığım kadarıyla aslında savcılığın çeke “el koyması” söz konusu?

-- Çek, bankaya süresinde ibraz edilmişse; banka, çeke “çekin kendilerine ibrazı tarihini, hesapta karşılığı bulunup bulunmadığını ve çekin ödenmemesi sebebini” şerh düşmekle yükümlüdür. Banka şayet bu yükümlülüklerini yerine getirmemişse;
6762 Sayılı Türk Ticaret Kanununun 730. maddesine göre TTK madde 644 çekler hakkında da uygulanmaktadır. 644. madde: “Keşideci ve poliçeyi kabul etmiş olan muhatap, (Müruruzaman sebebiyle veya senede dayanan hakların muhafazası için kanun hükmünce yapılması gerekli muamelelerin ihmal edilmiş bulunması dolayısıyla poliçeden doğan borçları olsa bile) hâmilin zararına ve sebepsiz olarak iktisap etmiş oldukları meblâğ nispetinde ona karşı borçlu kalırlar.
Sebepsiz mal edinmeye dayanan dâva, muhataba ikametgâhlı bir poliçeyi ödeyecek olan kimseye ve keşideci poliçeyi başka bir şahıs veya ticarethane hesabına çekmiş olduğu takdirde o kimseye veya ticarethaneye karşı dahi açılabilir. Poliçeden doğan borcu düşmüş olan cirantaya karşı böyle bir dâva açılamaz.”
gereği bankanın sorumluluğu söz konusu olacağından bankayı dava edebilirsiniz diye düşünüyorum.

-- Şayet banka çekin ibrazında yukarıdaki yükümlülüğünü yerine getirmişse;
Türk Ticaret Kanununun m.723: “Kanunen muayyen olan müddetler içinde çekin ibrazı veya protesto yahut buna muadil tespitin yapılması; bir devletin mevzuatı veya her hangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkânsız bir mâni yüzünden mümkün olmamışsa bu muameleler için muayyen olan müddetler uzar.
Hâmil mücbir sebepleri gecikmesizin kendi cirantasına ihbar etmeye ve bu ihbarı çeke yahut bir alonja işaretle beraber altına yerini ve tarihi yazarak imzalamaya mecburdur. 635 nci madde hükümleri burada da tatbik olunur.
Mücbir sebeplerin ortadan kalkmasından sonra hâmil çeki gecikmesizin ödeme maksadı ile ibraz ve icabında protesto veya buna muadil tespiti yaptırmaya mecburdur.
Mücbir sebepler; hâmilin ibraz müddetinin bitiminden önce olmak şartıyla, mücbir sebep keyfiyetini kendi cirantasına ihbar ettiği günden itibaren on beş günden fazla devam ederse çekin ibrazına ve protesto keşidesine yahut buna muadil tespite lüzum kalmaksızın müracaat hakkı kullanılabilir.
Hâmilin veya çeki ibraza veya protesto çekmeye yahut buna muadil tespit yaptırmaya memur ettiği kimsenin sırf zatlarına ait olaylar mücbir sebeplerden sayılmaz.”
hükmünden de faydalanabileceğiniz kanaatindeyim.

Sorunun ayrıntılarının tarafınızca bilinmesi sebebiyle her iki durumu da yazdım, umarım faydası olur.

Saygılarımla…