İşbölümü itirazı

Sayın meslektaşlarım.

Müvekkil Şirket, Milli Savunma Bakanlığının açtığı bir ihaleyi kazanıyor, taraflar arasında sözleşme yapılıyor ve müvekkil işi teslim ediyor. Sözleşme bedelinin hesabında yapılan hatadan dolayı Ticaret Mahkemesinde dava açtım.

Bakanlık, tacir olmadıklarını ileri sürerek, davanın Asliye Hukuk Mahkemesinde açılması gerektiğini işbölümü itirazı olarak ileri sürdü.

TTK 21. madde uyarınca bir taraf için ticari olan işin diğer taraf için de ticari olacağı hükmünü dikkate alarak, davanın Ticaret mahkemesinde açılmasının doğru olduğunu düşünüyorum.

Konuya ilişkin düşüncenizi paylaşmanızı diliyorum. Şimdiden çok teşekkürler ediyorum.

TTK.nIn 3.maddesi uyarınca ticari iş, TTK.da tanzim olunan hususlarla bir ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer bir müesseseyi (bir ticari işletmeyi) ilgilendiren bütün muamele, fiil ve işlerdir. Buna göre ticari işi iki grupta ele alınabilir:

1)TTK.da düzenlenen bütün hususlar, ticari iştir. Bunun gerekçesi ise TTK.da düzenlenen hususlar esas itibariyle bir ticari işletmeyle ilgilidir. Örneğin bono, TTK.da düzenlenmiştir. Tacir olmayan kişiler arsında bono düzenlenmiş olsa bile bu ilişki ticari işe vücut verir. Aslında birer haksız fiil olan haksız rekabet (TTK.56 vd.)ve çatma ( TTK. 1216 vd. )dahi Türk Ticaret Kanununda düzenlendiği için ticari iş sayılır.

2)Ticari işletmeyi ilgilendiren muamele, fiil ve işler de TTK. 3. madde uyarınca ticari iştir. TTK.nın 21/11 maddesine göre taraflardan yalnız biri için ticari nitelikte olan sözleşmeler, kanunda aksine hüküm olmadıkça, diğeri için de ticari iş sayılır. Bu maddenin uygulanabilmesi için taraflar arasındaki ilişkinin bir sözleşmeden kaynaklanmış olması gerekir. Taraflar arasındaki ilişki haksız fiil veya sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanıyorsa, TTK.nun 21/11 maddenin uygulanması mümkün olmayacaktır (yerine göre haksız fiil de TTK.3 madde uyarınca ticari iş niteliğinde olabilir).(HGK.E. 2002/4-12,K. 2002/6,T. 23.1.2002.)

Bir davanın hukuksal niteliğine göre, asliye hukuk veya ticaret mahkemesinin iş alanlarına girdiği veya girmediğine ilişkin itiraza "iş bölümü" veya "iş alanı" itirazı denilmektedir(HUMK.m.187 vd.).

İş alanı itirazı(TTK.md.5/3) hem asliye hukuk, hem de ticaret mahkemesinde yapılabilir. İş bölümü itirazı hadiseler gibi incelenir. ( HUMK. md.190, 222 vd).

Mutlak - Nispi Ticari davalar:

Ticaret Mahkemelerinin iş sahası ve hangi davalara bakacağı TTK.'nın 5.maddesinde belirtilmiştir.

Mutlak ticari davalar yasada gösterilmiştir.

Nispi ticari davalarda
1.Her İki Tarafın Tacir Olması
2.Uyuşmazlığın Her İki Tarafın Ticari İşletmesi İle İlgili Olması
3.Her İki Unsurun Birlikte Bulunması
gerekmektedir.

DEĞERLENDİRME:
Eldeki dava "ticari iş" olsa da,uyuşmazlık;konusu itibariyle "Mutlak ticari dava" (ve davalı tacir) değildir, gerekçesiyle "İş bölümü" itirazının mahkemece kabul edilebileceği görüşündeyim.

Kolay gelsin.

Madde 11- Ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletme sayılır.
Madde 14- Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimseye tacir denir.
Madde 21-Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır.
Bakanlık ; 11.madde doğrultusunda işletilen bir müessese değilse ticari işletme değildir.Ticari işletme olmayınca da 14.maddeye göre tacir olmayacağından 21'e göre de borçları ticari değildir diye düşünüyorum.Ancak ihaleyi açan doğrudan bakanlık değil de kârlılık amacıyla kurulan bağlı ya da ilgili kuruluşsa aksi düşünülebilecektir kanaatindeyim.

Alıntı: Yazan Av. Hulusi Metin (HGK.E. 2002/4-12,K. 2002/6,T. 23.1.2002.)

T.C.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
E. 2002/4-12
K. 2002/6
T. 23.1.2002
• TİCARİ İŞ NİTELİĞİ VE UYGULANACAK FAİZ ORANI ( Tacirler Arasındaki Haksız Fiilden Doğan Tazminat Alacağı )
• HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN TAZMİNAT ALACAĞININ TİCARİ İŞ NİTELİĞİ VE REESKONT FAİZİ UYGULANACAĞI ( Tarafların Tacir Olması Halinde )
• FAİZ ORANI ( Tacirler Arasındaki Haksız Fiilden Doğan Tazminat Davasında )
• REESKONT FAİZ ORANI ( Tacirler Arasındaki Haksız Fiilden Doğan Tazminat Davalarında )
6762/m.3,21
3095/m.2/3
ÖZET : Dava davalıların kendi binalarına ait kanalizasyon bağlantısını yaparken davacı kuruma ait kablolara verdikleri zararın ödettirilmesi istemine ilişkindir. Öncelikle taraflar arasındaki uyuşmazlık tacirler arasındaki haksız fiilden kaynaklanmış olup ttk.nun 3. Maddesi uyarınca haksız fiil, tarafların ticari işletmesi ile ilgili olup ticari iş mahiyetindedir, 3095 sayılı yasanın 2/3 maddesi uyarınca arada sözleşme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi tc. Merkez bankasının kısa vadeli avanslar için öngördüğü reeskont faizi oranına göre istenebileceği belirtildiğinden direnme kararı bu gerekçelerle doğru bulunduğundan usul ve yasaya uygun bulunan yerel mahkeme kararının onanması gerekmiştir.

DAVA : Taraflar arasındaki "alacak" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Gaziosmanpaşa 3. Asliye Mahkemesi'nce davanın kabulüne dair verilen 25.4.2000 gün ve 1999/714 E. 2000/319 K. sayılı kararın incelenmesi davalılar vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 4. Hukuk Dairesi'nin 21.12.2000 gün ve 2000/8762-11908 sayılı ilamiyle; ( ...1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı kanıtlarla yasaya uygun gerektirici nedenlere, özellikle delillerin değerlendirilmesinde bir isabetsizlik görülmemesine göre aşağıdaki bendin kapsamı dışındaki temyiz itirazlarının reddi gerekir.

2-Dava davalıların kendi binalarına ait kanalizasyon bağlantısını yaparken davacı kuruma ait kablolara verdikleri zararın ödettirilmesi istemine ilişkindir. Yerel mahkemece, zararın reeskont faizi ile birlikte tahsiline karar verilmiştir.

Davacının talep ettiği tazminat; ticari bir işlemden değil davalıların haksız eylemlerinden kaynaklandığına göre hükmedilen tazminat miktarına yasal faiz yürütülmesi gerekirken yazılı şekilde reeskont faizine hükmedilmesi bozmayı gerektirmiştir." ) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

TEMYİZ EDENLER : Davalılar vekili

Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının suresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

KARAR : Bir işin, adi veya ticari iş olarak nitelendirilmesi, bu işe hangi hükümlerin uygulanacağının belirlenmesi açısından büyük öneme sahiptir. Ticari işin belirlenmesinde TTK.nun 3 ve 21 inci maddesinin gözönünde bulundurulması gerekir.

TTK.nun 3 üncü maddesi uyarınca ticari iş, TTK.da tanzim olunan hususlarla bir ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer bir müesseseyi ( bir ticari işletmeyi ) ilgilendiren bütün muamele, fiil ve işlerdir. Buna göre ticari işi iki gurupta ele almak mümkündür.

Bunlardan birincisi; TTK.da düzenlenen bütün hususlar, ticari iştir. Bunun gerekçesi ise TTK.da düzenlenen hususlar esas itibariyle bir ticari işletmeyle ilgilidir. Örneğin bono, TTK.da düzenlenmiştir. Tacir olmayan kişiler arsında bono düzenlenmiş olsa bile bu ilişki ticari işe vücut verir. Aslında birer haksız fiil olan haksız rekabet ( TTK. 56 vd. )ve çatma ( TTK. 1216 vd. )dahi Türk Ticaret Kanununda düzenlendiği için ticari iş sayılır.

İkinci ayırım; Ticari işletmeyi ilgilendiren muamele, Fiil ve işler de TTK. 3. madde uyarınca ticari iştir. TTK.nun 21/11 maddesine göre taraflardan yalnız biri için ticari nitelikte olan sözleşmeler, kanunda aksine hüküm olmadıkça, diğeri için de ticari iş sayılır. Bu maddenin uygulanabilmesi için taraflar arasındaki ilişkinin bir sözleşmeden kaynaklanmış olması gerekir. Taraflar arasındaki ilişki haksız fiil veya sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanıyorsa, TTK.nun 21/11 maddenin uygulanması mümkün olmayacaktır. İşte yerine göre haksız fiil de TTK. 3 madde uyarınca ticari iş niteliğinde olabilir.

Uygulamada haksız fiiller dolayısıyla ödenecek temerrüt faizinin reeskont oranı üzerinden ödenmesi konusunda kuşkuya düşüldüğü gözlenmektedir.

TTK.nun 3 maddesi, ticari işletme yönünden düzenleme getirmiştir. Ticari işletmenin her türlü eylemi başka bir anlatımla muamelesi ( sözleşme ) veya haksız eylemi ticari işletme yönünden ticaridir.

Haksız fiil ticari işletmenin faaliyetinin icrası sırasında ika edilmiş olabilir, Nakliye şirketinin Kamyonunun yayaya çarpması, fabrika atık sularının veya çıkardığı zehirli dumanlar komşu tarım alanlarına zarar vermesi halleri. Bu hallerde zarar görenin kişiliği önemli değildir. Zarar veren veya zarardan sorumlu olan tacirdir.

Bu sorumluluk kendisinin ticari işletmesi ile ilgili bir ticari işten doğmuştur ve kendisi yönünden ticari bir borçtur. TTK.nun 3. maddesi ticari işletmenin ika ettiği her türlü fiilden ( eylem ) söz etmiştir. Aksine tacir olmayan kişinin bir ticari işletmesi bulunmadığından onun ticari işletmesi ile ilgili bir haksız fiilinden söz edilemeyecektir. Ayrıca TTK. 21/1 maddesine göre kural olarak tacirin borçları ticaridir. Ticari borcun para niteliğinde olması ve geç ödenmesi halinde ticari temerrüt faizi işlenebileceği acıktır. Tacirin borçlarının ticari olması için sözleşmeden doğması zorunluluğu getirilmediği gibi karşı tarafın dahi tacir olması şartı yasada öngörülmüş değildir. TTK.nun 3 maddesi tacir yönünden düzenlenmiş olup tacir olmayan kişinin, ticari işletmeye verdiği zararın niteliği konusunda bir hüküm koymamıştır. Alman hukukunda bu husus açıkça yasada yer almış olup sadece her iki taraf için de ticari sayılan haksız fiillerde reeskont oranı üzerinden faiz uygulanacağı açıkça benimsenmiştir, öğretide çoğunluk tarafından Genel Kurulca benimsenen hal tarzının kabul edildiği anlaşılmaktadır. ( Bkz-Prof Dr. Yaşar Karayalçın, Ticaret Hukukuna Giriş Ticari İşletme Ank 1968 üçüncü baskı sh;145, Prof Dr.Ali Bozer, Prof Dr.Celal Göle, Bankacılar için Ticaret Hukuku Bilgisi Ankara 1991 sh;36 vd, Prof Dr. Fehiman Tekil, Ticari İşletme Hukuku İst.1990 sh.68 vd. Aksi Görüş için Bkz. Prof. Dr. Sabih Arkan, Ticari İşletme Hukuku 4.Baskı Ankara sh.74-78 vd. Y. 11. H.D.3.11.1997 gün ve 1997/7078-7668, YHGK. 17.2.1999 gün ve 1999/19-73-106 sayılı kararlar ).

Somut olayda, öncelikle taraflar arasındaki uyuşmazlık tacirler arasındaki haksız fiilden kaynaklanmış olup TTK.nun 3. maddesi uyarınca haksız fiil, tarafların ticari işletmesi ile ilgili olup ticari iş mahiyetindedir, 3095 sayılı yasanın 2/3 maddesi uyarınca arada sözleşme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi TC. Merkez Bankasının kısa vadeli avanslar için öngördüğü reeskont faizi oranına göre istenebileceği belirtildiğinden direnme kararı bu gerekçelerle doğru bulunduğundan usul ve yasaya uygun bulunan yerel mahkeme kararının onanması gerekmiştir.

SONUÇ : Davalılar vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA ve aşağıda dökümü yazılı ( 30.782.000 ) lira bakiye temyiz ilam harcının temyiz edenden alınmasına, 23.1.2002 gününde oyçokluğu ile karar verildi.

yarx
Kazancı İçtihat Bilgi Bankası

Sayın Meslektaşlarıma değerli katkılarından dolayı çok teşekkür ederim.