Adli yardım-Zamanaşımı

Değerli dostlar,

Geçen yıl müvekkil, ADLİ YARDIM talepli, alacak konulu bir davası açmış.Dava değeri oldukça yüksek.(Her ne kadar uygulamada mahkemeden adli yardımın kabulüne dair karar almazdan önce harçsız olarak açılamıyor ise de, müvekkil,sadece maktu harç ödemek suretiyle,nispi harcı ödemeksizin adli yardım talepli davasını açmış.) Yalnız davada zamanaşımı durumu da söz konusu.Ama müvekkil, iddia ettiği alacağı zamanaşımına uğramadan evvel davayı açmış.Davayı gören mahkeme,adli yardım talebi hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar vermeksizin, görevsizlik nedeniyle davayı reddetmiş.Dosya görevli mahkemeye gönderilmiş.(İşte biz bu aşamada müvekkilin vekili olduk) Davanın ilk duruşmasında hakim,adli yardım talebiyle ilgili olarak,müvekkilin ekonomik durumunun araştırılması için zabıtaya yazı yazılmasına….v.s.deyip duruşmayı erteledi.

Şimdi:Yargıtay içtihatlarında “Dava, harç ödendiğinde açılmış sayılır.Adli yardım talebinin kabulü halinde,bu talebin kabul edildiği tarihte dava açılmış sayılır.” Diyor.Buna göre zamanaşımı durumu n’olacak? Yani eğer, mahkemenin bir sonraki duruşmada adli yardım talebimizi kabul edeceğini varsaysak,içtihada göre,bu tarihte dava açılmış sayılacak;ama bizim alacak davamız da bu tarihte zamanaşımına uğrayacak.Acaba,adli yardım talepli açılmış davalarda zamanaşımı yönünden bir istisnai hal var mıdır ? (Ben, rastlayamadım) Eğer yoksa,çok garip bir durum ortaya çıkmış olmaz mı?

Diyelim ki,alacağınızın zamanaşımına uğramasına üç ay var.Dava harcı ödeme yönünden adli yardıma da gerçekten muhtaçsınız.Adli yardım talepli davanızı açtınız.Esas numarasını aldınız.Hakim,adli yardım talebinizle ilgili olarak dosya üzerinde karar vermeyip,duruşma günü verdi.Duruşma tarihi de diyelim ki üç buçuk ay sonraya verildi.Bu durumda,ilk duruşmada adli yardım talebini kabul etse dahi,(içtihatlara göre) dava bu duruşma tarihinde açılmış sayılacak.Öyle olunca da,davanız zamanaşımına uğramış olmayacak mı? Bu konudaki değerlendirmelerinize ihtiyacım var.
Selam ile…

T.C.
YARGITAY
2. Hukuk Dairesi

E:1995/926
K:1995/2327
T:24.02.1995

DAVA : Taraflar arasımdaki (Tenkis) davasının 1980/123-159 sayılı dosya ile birleştirilerek yapılan mühakemesi sonunda mahalli mahkemeçe verilen hükmün temyizen mürafaa icrası suretiyle tetkiki istenilmekle dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR : Davacılar dava dilekçesinde murisleri Kamber'in 18.12.1979 tarihinde öldüğünü murisin sağlığında 1975 yılında davalılarla yaptığı ölünceye kadar bakma akdi ile bütün gayrimenkullerini davacıların mahfuz hisselerini haleldar etme kastı ile davalılara devrettiğini bu sebeple tenkise karar verilmesini istemişlerdir.

Her iki davacının ayrı ayrı açtıkları davalar mahkemece birleştirilmiş ve davalara birlikte devam edilmiştir.

Davalılar 12.5.1982 tarihli dilekçeleri ile zamanaşımı def'inde bulunmuşlar, zamanaşımı def'inin süresinde olmadığı yolunda bir karşı koyma olmamıştır.

Tenkis davası, mirasçıların mahfuz hisselerine tecavüz edildiğini öğrendikleri tarihten itibaren bir sene ve her halde vasiyetnameler hakkında açıldıkları günden, diğer tasarruflar hakkında ise mirasın açılmasından itibaren beş sene geçmesiyle düşer (MK 513) Bu süre zamanaşımı süresidir. Ölüme bağlı olmayan tasarruflarda zaman aşımı, murisin sağlığında temlikin öğrenilmiş olması halinde ölüm gününden, aksi takdirde mahfuz hisseye tecavüz edildiğinin öğrenildiği tarihten başlar. Tenkis davasının her iki halde de bir yıl içinde açılması lazımdır.

Bu durumda davanın açılış tarihinin tesbiti önem kazanır.

Harca tabi olmayan davalarda, hakimin dava dilekçesini havale tarihinde, harca tabi davalarda ise, harcın ödendiği tarihte dava açılmış sayılır. 16.2.1984 tarih E.1983/7 K. 1984/3 sayılı içtihadı birleştirme kararı.

Davacı Suzan Sancar'ın dava dilekçesi 12.11.1980 diğer davacı Fikriye'nin ise 15.8.1980 tarihli olup her iki davacı da AdliMüzaharet talebinde bulunmuşlar bu nedenle de dava harcını yatırmamışlar. Mahkemece 10.2.1982 tarihli celsede davacıların adlimüzaharet taleplerinin kabulüne karar verilmiştir.

Medeni Kanun'un 5. maddesinde Borçlar Kanunu'nda yazılı kuralların Medeni Hukuk ilişkilerine de uygulanacağı öngörülmüştür. O halde Borçlar Kanunu'nda zaman aşımın kesilmesine ilişkin hükümlerin Medeni Kanun'un 513. maddesinde de gözönünde tutulması gerekmektedir. Borçlar Kanunu'nda zamanaşımının dava ile veya icra takibine başlama, yahut iflas masasına müdahale ile kesilecegi açıklanmıştır. (BK 133/2) Gorülüyor ki kanun koruyucu Adlimüzaharete nali olma icin yapılan başvuruyu zaman aşımını kesen sebep olarak kabul etmemistir. (2. Hukuk Dairesi 15.10.1973 gün 5879/5587 ve 4. Hukuk Dairesı 15.6.1972 gun 3710/5743 sayılı kararları).

Olayda davacı her ne kadar dava dilekçesinde adlimüzaharet talebinde bulunmuş ise de, dava adlimüzaharet talebinin kabulüne karar verildiği 10.2.1982 tarihinde açılmış sayılır.

O halde davacılar murisin tasarrufunu engeç 18.11.1980 ve 15.8.1980 tarihlerinde öğrenmiş olmalarına göre dava da 10.2.1982 tarihinde açılmış sayılacağından Medeni Kanun'un 513. maddesinde açıklanan bir yıllık süre dolduktan sonra dava açılmıştır.

Bu durumda davanın zamanaşımı sebebi ile reddi gerekirken kabulü usul ve kanuna aykırıdır.

SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda gösterilen sebeple (BOZULMASINA) temyiz peşin harcın yatırana geri verilmesine oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY YAZISI

Adli yardım talebi kabul edilen davacı geçici olarak yargılama giderlerinden muaf tutulur. (HUMK m.466-469).

Adli Yardım, henüz dava açılmadan istenilmiş ve Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasası'nın 465. maddesinde gösterilen şartların bulunmaması sebebiyle gerekli araştırmaya başlanmış ise, Hukuk ve Ticaret Mahkemesi Yazı İşleri Yonetmeliği'nin 19. maddesi gereğince yazı işleri müdürünün, davacıya adli yardımdan istifade etmesi konusunda henuz daha karar verilmediğini ve bu sebeplede dilekçenin harçsız kabul edilemeyecegini anlatması gerekir. Amac davacıyı ısleyen zaman aşımı konusunda dikkate sevketmektir.

Her iki davacı dilekçelerinde açıkça adli yardım isteğinde bulunmuşlardır. Dilekçeleri hakim tarafından havale edilmiş herhangi bir harç alınmadan esas defterine gerekli olan kayıt yapılmıştır. Hakim yahut onun denetimi altındaki yazı işleri müdürü, davacılara adli yardım istekleri konusunda karar alınmadığını, bu sebeplede dilekçelerin harçsız kabul edilmeyeceğini bildirmemiştir. Bu açıklama karşısında davanın mahkeme esas defterine kayıt tarihinde açıldığının kabulü zorunludur (HUMK m.178). Davanın açıldığı bu tarihte de zamanaşımı kesilmiştir (BK m.133/1).

Mahkeme yasanın açık hükmüne aykırı olarak adli yardımın şartlarını yargılama sırasında araştırmış ve aradan bir yılı aşkın süre geçtikten sonra 10.2.1982 de adlimüzaharet kararı vermiştir. Davacıların harç yatırmaya ve diğer yargılama giderlerini de karşılamaya güçlerinin olmadığı bu kararla da sabittir. Mahkemenin kusurlu davranışının sonuçlarını davacılara yükleyip, davanın adlimüzaharet kararının verildiği 10.2.1982 de açıldığının kabulüne imkan yoktur. Davanın hakiminin havalesi ve esas defterine kayıt tarihi itibarıyla zaman aşımına uğramadığı açıktır. İşin esasının incelenmesi gerekir. Açıklanan sebeplede değerli çoğunluğun bozma doğrultusunda oluşan kararlarına iştirak edilmemiştir.

yeni bi dilekçede durumu anlatarak zamanaşımı dolmadan mahkemenin bu hususta karar vermesini talep edebilirsiniz.. saygılar

Selam,
Kendi açtığım konuyla ilgili yaptığım fikir alışverişlerinde şöyle bir görüş de çıktı ortaya.Her ne kadar içtihatlar öyle diyorsa da,eğer peşin harç dava açılması sırasında yatırılmışsa,nisbi harç ve tabii adli yardım konusunda ne zaman karar verilirse verilsin,dava peşin harcın yatırıldığı tarihte açılmıştır.Çünkü içtihatlarda peşin harç-nisbi harç konularında bir netlik bulunmuyor.Yargıtay'ın bahsettiği harç,peşin harçtır;zira öbür türlüsü hakkaniyete uygun olmaz.

Bakalım ne olacak !?

1- Adli yardım talebi açılan dava ile aynı zamanda(aynı dilekçeyle) talep edilebildiği gibi dava açmadan önce açılacak davaya ilişkin olarak da istenebilir.
2- Dava açılmış ya da görevsizlik kararı ile başka mahkemeye gönderilmiş ise bu durumda davanın açılması ile ilgili bir tereddüt olamaz.
3- Eksik harç sebebiyle mahkemenin davayı reddetmesi için öncelikle davacıya süre verip harcın tamamlanmasını emretmesi gerekir..
4- Sizin olayınızda zamanaşımından davanın reddi kararı verilme ihtimali yoktur.
5- Bahsettiğiniz yargıtay kararı ise dava açılmadan evvelki talep durumuna ilişkin olmalıdır.

Selam,

Adli yardım-Zamanaşımı konusuyla ilgili görüşlerini serdeden arkadaşlara teşekkür ederim.Sn.Av.Barış Dalgıç'ın "Yargıtay'ın içtihadı dava öncesi talep edilen adli yardım talebiyle ilgili olmalı" görüşü de önemli oldu.Talebimizin mukadderatından burada bahsedeceğim ...

Saygılarımla.