İşin gereklilikleri sebebiyle ücretsiz izin

İş Kanununda ücretsiz izin düzenlemesi bulunmamakta, Yargıtay ise TİS de varsa uygulanabilir demekte.

İş yerinde imzalanmış Toplu İş Sözleşmesi bulunmamaktadır. İşyerindeki zorunlu tadilat sebebiyle işçiler işveren tarafından ücretsiz izne çıkarılmak istenmektedir. Yargıtay ise işçiye yazılı bildirim yapılması gerektiğini, işçi ücretsiz izni kabul etmese işverenin ısrarı haksız fesih olarak değerlendirmekte.

Zorunlu hallerde çok dar yorumlansa dahi (somut olaydaki gibi işyerinde esaslı tadilat) işverenin işçileri ücretsiz izne çıkarması mümkünmüdür?

Bende emin değilim ama ekonomik kriz nedeni ile işten toplu çıkarmalarda Yargıtay alınması gereken önlemler içinde işçilerin ücretsiz izne çıkarılıp çıkarılmadığını da saymış. Dolayısı ile ücretsiz izne çıkarılmaları ya da işçileri buna zorlayamayacağınızdan bu durumun en azından teklif edilmesi gerekir diye düşünüyorum.

1992 tarhili çok eski diyebileceğimiz bir kararda hammadde temin edemediğinden daha sonra geri almayı belirmesine karşın ücretsiz izne ayırmayı işveren aleyhine yorumlamış.

Alıntı: T.C. YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ E. 1992/11203 K. 1992/13640 T. 15.12.1992 • ZORUNLU ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARILMA NEDENİYLE FESİH ( Kıdem Tazminatı İstenebilmesi-İhbar Tazminatı İstenememesi ) • BİLDİRİMSİZ FESİH HAKKI ( İşçinin Zorunlu Ücretsiz İzne Çıkarılması ) • KIDEM TAZMİNATI ( Zorunlu Ücretsiz İzne Çıkarıldığı İçin Akdi Fesheden İşçinin İsteyebilmesi ) • İHBAR TAZMİNATI ( Belirli Süreli Sözleşmelerde Söz Konusu Olmaması-Zorunlu Ücretsiz İzne Çıkarıldığı İçin Akdi Fesheden İşçinin İsteyememesi ) 1475/m.16 ÖZET : Belirli süreli iş aktiyle çalışmakta iken hammadde temin edemediği için işi durduran işveren tarafından zorunlu olarak ücretsiz izne çıkartılan personel, iş aktini bildirimsiz olarak feshe hak kazanır. Bu durumda, işçi ihbar tazminatına olmasa da kıdem tazminatına hak kazanır. DAVA : Taraflar arasındaki, ihbar ve kıdem tazminatının ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilişkin hükmün süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 15.12.1992/Salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat S.A. geldi. Karşı taraf adına kimse gelmedi. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların sözlü açıklaması dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: KARAR : 1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir. 2- Davacı süresi belirsiz sözleşme ile çalışmakta iken sonradan 1.1.1989 tarihinde bir yıllık, onun bitiminde de 1.1.1990 tarihinden 31.12.1991 tarihine kadar iki yıllık süresi belirli sözleşme yapılmıştır. İşveren 2.10.1991 tarihinde hammadde temin edemediğinden bahisle ileriki bir tarihte duyuru yaparak tekrar işe başlatılmak kaydıyla işçilere ücretsiz izin vermiştir. Davacı ile davalı arasındaki yazışmalardan sonra davacı davalının bu hareketini hizmet aktinin feshi anlamında sayarak ihbar ve kıdem tazminatı ile sözleşmede öngörülen iki yıllık ücreti tutarındaki tazminatı istemiştir. Belirtmek gerekir ki işveren davacıyı ücretsiz izinli saymış ve hiçbir zaman fesih beyanında bulunmamıştır. Ücretsiz izinli sayılmış olması ise, davacıya ancak 1475 sayılı İş Kanunu`nun 16. maddesinin III. bendine göre bildirimsiz fesih hakkı verir ve davacı kıdem tazminatı isteyebilir. İhbar tazminatı ile olayın bu özelliğine göre sözleşmedeki cezai şartı isteyemez. Bundan başka belirli süreli sözleşmelerde esasen ihbar tazminatı söz konusu olamaz. Mahkemece kıdem tazminatı hüküm altına alınmıştır ki bu az önce açıklanan yasal duruma uygundur. Ancak ihbar tazminatı ile cezai şart isteklerinin reddine karar vermek gerekir. SONUÇ : Temyiz olunan karırın yukarıda gösterilen nedenle BOZULMASINA, 15.12.1992 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Daha yeni tarhili kararlarda da işin gereklilikleri sebebiyle işveren tarafından ayrılmaya ilişkin gerekçe bulamadım.

Aşağıdaki kararı yeni tarihli karar aradığınız için ekliyorum. Ücretsiz izne ayırmaya değer verilmiş ama bu işçinin haklı sebeple feshine engel teşkil etmemiş.

9.Hukuk Dairesi
Esas: 2000/13381
Karar: 2000/18384
Karar Tarihi: 06.12.2000

Dava: Davacı, ihbar ve kıdem tazminatının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.

Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.

Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Karar: Davacı işçi davalıya ait inşaat işyerinde birkaç yıldan beri çalıştığı işyerine mevsimlik işçi olarak alınmasına rağmen bütün yıl kesintisiz devam ettiği 2000 yılının başlarında hava muhalefeti sebebi ile inşaat işinin yürütülmesinin güçlüğü nedeni ile işverenin 5.1.2000 tarihinde işçilere yazılı bir duyuruda bulunarak işe ara vermek zorunda kalındığı bir başka ifade ile işin askıya alınmak istendiği davacı işçinin ise bu işlemin hizmet akdinin feshi niteliğinde olduğunu iddia ederek ihbar ve kıdem tazminatı isteği ile bu davayı açmıştır.

Sözleşmede mevsimlik işçi şeklinde bir açıklama yapılmakla birlikte davacının devamlı çalıştığı bu durumu iş şartı haline geldiği ancak havaların sert gitmesi karşısında daalı işverenin davacı ile birlikte birçok işçiyi ücretsiz izne çıkarmak istediği açıktır. Ortada makul bir sebep olduğu için ücretsiz izne çıkarma işlemine değer vermek gerekir. Bunun sonucu olarak da davacı işçinin bu koşullarda dava açmak suretiyle hizmet akdini haklı nedenle fesh ettiği kabul edilmelidir. Bu değerlendirmelere göre ihbar tazminatı isteğinin reddine karar verilmesi isabetlidir. Ancak kıdem tazminatı isteği hesap edilip hüküm altına alınmalıdır.

Sonuç: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten (BOZULMASINA), peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 6.12.2000 gününde oybirliği ile karar verildi.

Saygılarımla

işçi emeği ile geçimini sağlayan birisi olup içinde ücret olmayan izin, esasında izin olmayıp işçiye yol verme yani iş akdinin feshi anlamına gelir. İşçi lehine yorum kuralı gereği işçinin işletmenin karına katılmadığı gibi zararına da katlanmamalı. Bu nedenle kıdem ve ihbar tazminatı talep edebilmelisiniz

İşçi lehine yorumu zorlayarak işverenin hakkının yendiğini düşünüyorum bazen

hem " Ortada makul bir sebep olduğu için ücretsiz izne çıkarma işlemine değer vermek gerekir." demiş hemde yine işveren aleyhine yorumlamış...

Gerçi bu durumlarda ücretsiz izin süresi de önemli 1 ay gibi bir süre olacaksa işçi açısından bakarsak haklıdır, nasıl geçinecek 1 ay ücret almadan. Ama işveren de zaten zor durumda o ne yapacak...

Ücretsiz izin bir istisnadır. Kadın işçinin doğum öncesi ve sonrası olmak üzere her iki taraf için de zorunluluktur.
Bunun dışında işçi ve işverenin ücretsiz izin konusunda iradeleri birleşmediği sürece işçi de işveren de ücretsiz izin için zorlayamaz. Uygulamada işçinin de izinleri bittikten sonra çeşitli gerekçelerle ücretsiz izin istediği olmaktadır. İşverenin kabul etmemesi halinde devamsızlık nedeniyle fesih prosedürü uygulanabilir. İşçinin kabul etmemesi halinde de işveren feshi söz konusu olmalıdır. Yukarıdaki ve Yargıtay'ın bir çok kararındaki işçi tarafından haklı fesih yorumunu uygun bulmuyorum. Bence burada işverenin eylemli feshi vardır ve işçi ihbar tazminatı da kazanmalıdır. İşveren işyerine gelen işçiyi "seni işyerine sokmuyorum" derse işverenin eylemli feshi oluyor. "Seni ücretsiz izne çıkardım" derse işçinin feshi oluyor. Bu ayrımın yapılması da uygulanması da zor.
Sizin olaya gelince işveren çok iyiniyetli ise işçileri yıllık ücretli izine göndersin. Çünkü yıllık ücretli izinin ne zaman kullanılacağını belirleme yetkisi işverenin yönetim hakkı kapsamındadır. Böylece tadilat bittikten sonra işçiler "biz yıllık ücretli iznimizi istiyoruz" demez. İş kaybı oluşmaz.