mücbir sebep / ekonomik kriz

mrb. firmamız ile üretici firmanın arasındaki yaptığı sözleşmede bulunan mücbir sebep maddesinde ekonomik krizden bahsedilmesede buna dayandırılarak karşı tarafın tazminat hakkına itiraz edebilirmiyiz? bunula ilgili karar varmıdır?

Sayın gzmyldrm;

Ekonomik kriz nedeniyle işçi mi iş sözleşmesini feshediyor yoksa işveren mi işçiyi çıkarıyor. Bu hususa açıklık getirmemişsiniz. Sunduğum iki yargıtay kararını incelemenizi öneririm. Ayrıca mücbir sebebin tarifi Borçlar Kanunu'nda yapılmıştır. Borçlar Kanunu 117. maddesi; "Borçluya isnat olunamayan haller münasebetiyle borcun ifası mümkün olmazsa, borç sakıt olur. Karşılıklı taahhütleri havi akitlerde bu suretle beri olan borçlu haksız iktisaplara müteallik hükümlere tevfikan almış olduğu şeyleri iadeye mecbur ve kendisine henüz tediye edilmemiş bulunan şeyi istemek hakkından mahrum olur. Kanun veya akit ile, borcun ifasından evvel bile vukua gelen zararın, alacaklıya tahmil edilmiş olduğu haller bundan müstesnadır."
YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ E. 1996/12434 K. 1996/20519

• EKONOMİK KRİZ NEDENİYLE ÜCRET ZAMMININ GEÇ ÖDENMESİ ( Akdi Fesheden İşçinin Kıdem Tazminatı Talebinin Reddi )

• ÜCRET ZAMLARININ GEÇ ÖDENMESİ NEDENİYLE AKDİ FESHEDEN KAMU İŞÇİSİ ( Kıdem Tazminatına Hak Kazanamaması )

• KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANAMAMA ( Ekonomik Kriz Nedeniyle Ücret Zammının Geç Ödenmesi Nedeniyle Akdi Bozan İşçi )

1475/m.14, 16/II-d


ÖZET : Kamu kurum ve kuruluşlarına ait işyerlerindeki, toplu iş sözleşmelerinden doğan ücret zamları, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik kriz nedeniyle zamanında ödenmeyip bir takvime bağlanmışsa, işçi tarafından iş sözleşmesinin bozulması haklı nedene dayanmadığından kıdem tazminatına hükmolunamaz. DAVA : Taraflar arasındaki kıdem tazminatıyla ücret farkı alacağının ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilişkin hükmün, süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine; dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı, 1994 Eylül ayı başında toplu iş sözleşmesinde öngörülen zamların ödenmesi gerektiği halde ödenmediğini ileri sürerek, iş aktini feshetmiş ve açmış olduğu bu dava ile kıdem tazminatı isteğinde bulunmuştur.
Mahkemece, istek doğrultusunda hüküm kurulmuştur.
1994 Nisan ayında ülkenin ekonomik bir darboğaza girmesi sonucu, kamu kurum ve kuruluşlarına ait işyerleri ile ilgili toplu iş sözleşmesinde öngörülen ücret zamlarının zamanında ödenmediği ve bir hükümet genelgesi ile, bu zamların vadeye bağlandığı bilinen bir gerçektir. Mahkemenin de bu bu husus kabulünde olduğu içindir ki, ücret zamları nedeniyle istenmiş olan, geçmiş günler faizi red edilmiştir. Dairemizin, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu denetiminden geçmiş uygulamasına göre, anılan dönem için ücret zamlarının zamanında ödenmemiş olması, mevcut ekonomik kriz karşısında haklı nedene dayanmaktadır. Böyle olunca, o dönem zammının zamanında ödenmediğinden sözedilerek, hizmet sözleşmesinin feshi kıdem tazminatına hak kazandırmaz. Mahkemece, bu isteğin reddine karar verilmesi gerekirken, kabulü isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.

SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen nedenlerle ( BOZULMASINA ), davalı yararına takdir edilen 6.000.000 TL. duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 5.11.1996 gününde oyçokluğuyla karar verildi. KARŞI OY YAZISI
Davacının, davalıya ait işyerinde hizmet sözleşmesine bağlı çalışırken, üyesi olduğu sendikanın bağıtladığı toplu iş sözleşmesi uyarınca 1.9.1994 tarihinde uygulanması gereken ücret zammının ödenmemesi nedeniyle 6.10.1994 gününde hizmet akdini feshettiği dosya kapsamından anaşılmaktadır.
Ülkede, ağır ekonomik bunalım nedeniyle olağanüstü hal ilanı Anayasa'nın 119. maddesi uyarınca mümkün olup, böyle durumda Anayasanın 121/II. maddesine göre toplu iş sözleşmesi hakkının kullanılması da kısmen veya tamamen durdurulabilir. Halk arasında "5 Nisan 1994" kararları olarak bilinen ekonomik bunalım, ağır bir ekonomik bunalım olmadığından, olağanüstü hal ilan edilmemiştir. Öte yandan, 2822 sayılı Yasanın 7. maddesi uyarınca toplu iş sözleşmesinin süresinin sözleşmenin imzalanmasından sonra taraflarca uzatılamayacağı, kısaltılamayacağı ve sözleşme süresinden önce sona erdirilemeyeceğinden, toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan ve doğmuş bir hakkın, sözleşmenin tarafı olmayan işçi sendikası konfederasyonunca belirli bir ödeme planına yayılmasına rıza gösterilmiş olması davacının uygulanması gereken toplu iş sözleşmesi ücret zammının da Şubat 1995 tarihine ertelenmesi yolundaki işveren uygulamasını kabul etmesini gerektirmez. Bu durumda, davacının 1475 sayılı İş Yasasının 26. maddesi uyarınca işverence ücretlerinin zamanında tam olarak ödenmesi gerektiğinden, anılan Yasanın 16/II. maddesi hükmü gereğince hizmet sözleşmesini feshi hakkı olduğundan, yerel mahkeme kararının o n a n m a sı görüşüyle çoğunluk kararına katılamıyoruz. Ekrem SERİM Cevdet İlhan GÜNAY Üye

--------------------------------------------------------------------------
YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ E. 2003/2662 K. 2003/17235

• KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI ( Hizmet Akdinin Sendikal Nedenle Feshedilip Edilmediğinin Araştırılarak Sonucuna Göre Karar Verilmesi Gereği )

• HİZMET SÖZLEŞMESİNİN SENDİKAL NEDENLE FESHİ ( Sendikalı İşçilerin Toplu İş Sözleşmesini Etkisiz Kılmak İçin İşten Çıkarıldığının Saptanması Gereği - İşyerinde İşten Çıkarılan İşçilerin Sendikalı Olup Oladığının Sendika Üyesi İşçilerin Azalıp Azalmadığının Araştırılması Gereği )

• KÖTÜ NİYET TAZMİNATI ( Kıdem ve İhbar Tazminatı - Hizmet AKdinin Sendikal Nedenle Feshedildiği İddiasının Araştırılması Gereği )

2821/m. 31

1475/m. 14


ÖZET : Hizmet sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin kabul edilebilmesi için, işverenin, işyerinde sendikayı ve toplu iş sözleşmesini etkisiz hale getirmek üzere zaman içinde sendikalı işçileri işten çıkardığı kesin olarak saptanmalıdır.
DAVA : Davacı, kıdem ve ihbar tazminatı, ikramiye ücret alacağı sendikal ( kötüniyet ) tazminatının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalılar avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : 1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Davacı, hizmet sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğini ileri sürerek, sendikal tazminatın davalılardan tahsilini istemiştir.
Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir.
Dosyada mevcut bilgi ve belgelere göre, davacının 31.5.1999 tarihinde sendika üyesi olduğu, sendikanın 18.5.2000 tarihinde çoğunluk tesbiti için ilgili bakanlığa başvurduğu, başvuru tarihi itibariyle işyerinde 628 işçi bulunduğu ve bunlardan 333 işçinin sendika üyesi olduğunun saptandığı, itiraz davasının 12.10.2000 tarihinde reddedildiği, hizmet sözleşmesinin 13.10.2000 tarihinde feshedildiği anlaşılmaktadır.
Davacının sendika üyeliği tarihinden fesih tarihine kadar sendikal faaliyette bulunduğu kanıtlanmamıştır. Davacının ve diğer işçilerin hizmet sözleşmesinin feshi yetki prosedürünü de etkilememiştir. Ayrıca, yukarıda açıklandığı şekilde, sendikalı işçilerle birlikte sendikasız işçilerin de işten çıkarıldığı mahkemenin de kabulündedir.
1999 ve 2000 yılları içinde işten çıkarılan işçilerin ve sendikanın başvurusu üzerine davalı işyerinde Bölge Çalışma Müdürlüğünce bir kaç kez soruşturma yapıldığı anlaşılmaktadır. Davacı ve aynı gün işten çıkarılan 12 işçinin şikayeti üzerine yapılan son incelemede, davalı Kent A.Ş. nin mali kriz içinde bulunduğu, sigorta primi ve vergi borçlarının olduğu, 2000 yılı içinde işe alınan toplam işçi sayısının işten çıkarılanlardan fazla olduğu, Ekim ayı içinde işten çıkarılan 24 işçiden 21 inin sendikalı, diğerlerinin sendikasız işçi olduğu belirlenmiştir. Soruşturma sırasında işveren, bazı aylar giren işçinin çıkan işçiden çok görünmesinin nedeninin, kapatılan bir bölümün işçilerinin diğer ay başka bölüme alınmasından kaynaklandığını ifade etmiştir.
O halde, hizmet sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin kabul edilebilmesi için, işverenin, işyerinde sendikayı ve toplu iş sözleşmesini etkisiz hale getirmek üzere zaman içinde sendikalı işçileri işten çıkardığı kesin olarak saptanmalıdır. Bu durumda öncelikle, işverenin işyerinin bir bölümünü kapatıp kapatmadığı , işçileri diğer bölümde işe alıp almadığı, 2000 yılı içinde işten çıkarılan işçilerin sendikalı olup olmadıkları, sendikalı olanlar yanında sendikasız işçilerin de çıkartılıp çıkartılmadığı, işyerinde sendika üyesi işçilerin azalıp azalmadığı,dört aylık sigorta prim bordroları, sendika üyelik fişleri getirtilerek denetlemeye elverişli şekilde saptanmalı; ayrıca, işverene ait bilanço ve işyeri kayıtları incelenerek ekonomik krizde bulunup bulunmadığı belirlenmeli ve sonucuna göre bir karar verilmelidir. Eksik soruşturma ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalıdır.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 16.10.2003 gününde oybirliği ile karar verildi.

teşekkür ederim firmamızın üretici firma ile yaptığı bir sözleşmeden kaynaklana bir sorun vardı. bunula ilgili bilgi arıyorum.