Bayrakçı-Türkiye davasında kesin karar

“Memurun engelli personel için yetersiz
iş yeri imkanları şikayeti, Türk idare
mahkemelerinin önünde ileriye
sürülmelidir”

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 28 Şubat 2013 tarihinde Bayrakçı – Türkiye davasında (başvuru no. 2643/09) oybirliğiyle başvurunun kabul edilemez olduğuna kesin olarak karar verdi.
Dava bilhassa işyerindeki tuvalet imkanlarının engelli bir devlet memuruna uygun olmaması ile ilgiliydi.

Mahkeme başvurucunun şikayeti ve onun özel hayatının kalitesi arasında doğrudan bir bağlantıyı dışlamamış, ancak başvurucu tarafından Türk mahkemeleri önünde Devlet yetkililerine karşı engelliler ile ilgili yasal hükümlere uyulması yönlü bir dava yürütülmediği için (iç hukuk yollarının tüketilmesi) başvuru kabul edilemez bulunmuştur.

Başlıca olaylar

Başvurucu Mehmet Bayrakçı 1968 doğumlu bir Türk vatandaşı olup Antalya'da yaşamaktadır. Bir trafik kazasının ardından bir ayağını kaybetmiş ve % 60 engelli olarak kaydedilmiştir.

Temmuz 2004 tarihinden itibaren vergi memuru olarak istihdam edilen başvurucu, 2005 yılında, engelli oluşu göz önünde tutularak iş yerindeki tuvalet imkanlarının uygun bir şekilde donatılmasını talep etti. Bilhassa 5378 Sayılı Yasa'nın engelli personele karşı her türden ayrımcılığın yasak olduğu hükmüne dayanarak idareye şikayette bulundu. Başvurucu, yöneticisinin kendisine kadınlar tuvaletine erişiminin açık olduğunu bildirmesinden ve bu tuvaletleri kullanmasını istediğinden de şikayetçi oldu. Başvurucunun talepleri 2006 yılında çeşitli vesilelerle reddedilirken, zaten o yıl sonuna kadar yenileme planının bir parçası olarak engelli tuvaletlerinin kurulacağı planının bulunduğu gerekçe gösterildi. Yönetim tekrarlanan izinsiz devamsızlıklarına dikkat çekerek, Bay Bayrakçı'ya bir devlet memuru olarak haklarını ve yükümlülüklerini de hatırlattı.

Başvurucunun yöneticisine karşı açtığı 29 Mayıs 2007 tarihinde reddedilen tazminat davasında, Ankara Bölge Mahkemesi, yapıda gözlenen imkan yetersizliklerinin yöneticinin sorumluluğunda değil Devlet'in sorumluluğunda olduğuna karar verdi. Mahkeme, aynı zamanda, Bay Bayrakçı'dan kadınlar tuvaletini kullanmasının istenmesinin pratik koşullar göz önünde tutularak tamamen zorunluluktan kaynaklandığını da tespit etti.

Şikayetler, prosedür ve Mahkeme'nin oluşumu

Başvuru Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin önüne 22 Aralık 2008 tarihinde gelmiştir.
Bilhassa 14. maddeye dayanan başvurucu (ayrımcılık yasağı), amirinin uygun tuvalet tesis etmemekle engellilere ilişkin mevzuata uygun davranmadığından yakınmıştır.
Karar veren yedi yargıçlı Daire aşağıdaki gibi oluşmuştur:
Guido Raimondi (İtalya), Başkan,
Danutė Jočienė (Litvanya),
Peer Lorenzen (Danimarka),
András Sajó (Macaristan),
Işıl Karakaş (Türkiye),
Nebojša Vučinić (Karadağ),
Helen Keller (İsviçre), Hakimler,
ve Daire Yazıişleri Müdürü Stanley Naismith.

Mahkemenin kararı

Mahkeme, “özel hayat”ın bir bireyin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü kapsayan geniş bir kavram olduğunu yenileyerek, başvurucunun şikayetinin 8. madde (özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı) kapsamına girip girmediğini incelemiştir.

Bay Bayrakçı'nın şikayeti özel ve aile hayatına etkili saygıyı temin etmekle yükümlü Devlet tarafından gerekli adımların atılmamasıyla ilgilidir. Engelli insanları kapsayan bu tip davalara Mahkeme tarafından uygulanan temel kıstas, başvurucu tarafından talep edilen ölçütler ve diğerlerinin özel hayatları arasında doğrudan ve yakın bir bağın varlığıdır. Bay Bayrakçı'nın davasında onun temel şikayeti iş yerinde münasip bir tuvaletin olmamasıdır ve Mahkeme bu sorunun başvurucunun günlük yaşamı için, aşağılanma duyguları uyandırması ve özel yaşamının kalitesinin çiğnenebileceği ızdırabı gibi gerçek ve ciddi sonuçlar doğurabileceğinden şüphe etmemektedir. Bu nedenle, 8. madde uygulanabilirdir ve -başvurucunun dayandığı fakat sadece Sözleşme'nin bir diğer maddesiyle beraber ele alınabilecek- 14. madde de aynı şekilde uygulanabilirdir.

Ancak Mahkeme, başvurucuların şikayetlerini Mahkeme önüne getirmeden önce, Devletlerin Sözleşme ihlallerini telafi etmelerine fırsat temin etmek amacıyla iç hukuk yollarını tüketmeleri gerektiğine işaret eder. Oysa Bay Bayrakçı, Sözleşme'den kaynaklı yakınmalarını idare mahkemelerinde dile getirmeksizin yöneticisine karşı sadece bir tazminat davası açmıştır ki, Mahkeme'ye göre bu dava sadece Devletin yükümlülüğünü tesis ettirebilmesi anlamına gelmektedir. Bu nedenle başvurucunun kendisinden beklendiği şekilde makul bir biçimde Türkiye'deki mevcut iç hukuk yollarını tüketmiş olduğu söylenemez. Bu nedenle Mahkeme, iç hukuk yollarını tüketmediği için onun şikayetini reddetmiştir. Mahkeme onun dayanaktan yoksun diğer şikayetlerini de reddetmiştir.

Bu basın açıklaması Yazıişleri tarafından üretilmiş bir belgedir. Mahkemeyi bağlamaz.

Kaynak : www.echr.coe.int