bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutar-HGK

5914 sayılı kanunda açıkça takas odalarına ibraz edilen çeklerin karşılıksız çıkması durumunda bankanın ödemekle olduğu tutarı ödemekten kaçınamayacağı belirtillmiştir, bu durumda 5914 sayılı çek kanununun yürürlüğe girmesinden sonra takas odası aracılığı ile ibraz edilen çekler için bankanın ödemekle yükümlü olduğu miktarı ödemeden kaçınması durumunda yapılacak takip veya itirazın iptali davası ile sonuç elde debilir miyiz?

Merhaba,
İhtiyaç duyanların yararlanması için 5941 sayılı Kanun'un konuyla ilgili maddelerini aşağıya kopyalıyorum. Sonra bazı açıklamalarda bulunacağım.

İbraz, ödeme, çekin karşılıksız olduğunun tespiti ve gecikme cezası
MADDE 3 - (1) Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin varsa vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir şubeye ibraz edildiğinde, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir.
(2) “Karşılıksızdır” işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılır.
(3) Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için;
a) Karşılığının hiç bulunmaması hâlinde,
1) Çek bedeli altıyüz Türk Lirası veya üzerinde ise altıyüz Türk Lirası,
2) Çek bedeli altıyüz Türk Lirasının altında ise çek bedelini,
b) Karşılığının kısmen bulunması hâlinde,
1) Çek bedeli altıyüz Türk Lirası veya altında ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığı altıyüz Türk Lirasına tamamlayacak bir miktarı,
2) Çek bedeli altıyüz Türk Lirasının üzerinde ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığa ilave olarak altıyüz Türk Lirasını,
ödemekle yükümlüdür. Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmündedir. Bu fıkradaki miktar, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan fiyat endekslerindeki yıllık değişmeler göz önünde tutularak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından her yıl Ocak ayında belirlenir ve Resmî Gazete’de yayımlanır.
(4) Hamilin talepte bulunması hâlinde, karşılıksızdır işlemi; çekin arka yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin adı ve soyadı yazılmak, bu kişinin tüzel kişi adına bedeli tahsil etmesi hâlinde bu husus belirtilmek ve bu kişi ile birlikte banka yetkilisi tarafından imzalanmak suretiyle yapılır. Banka tarafından ödenen miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan tutar açıkça belirtilir. Hamilin imzalamaktan kaçınması hâlinde, karşılıksızdır işlemi yapılmaz.
(5) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil, kısmî ödemenin hamil tarafından kabul edilmemesi hâlinde, ikinci fıkra hükmüne göre karşılıksızdır işlemi yapılır; ibraz tarihi ile ödememe nedeni çekin üzerine yazılır ve çek, üzerine imzası alınarak hamiline geri verilir; ön ve arka yüzünün fotokopisi banka tarafından saklanır. Çek hesabında hiç karşılığın bulunmaması ve hamilin sadece muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutarın ödenmesini talep etmesi hâlinde de bu fıkra hükmüne göre işlem yapılır.
(6) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, Cumhuriyet başsavcılığına şikâyette bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir.
(7) Banka;
a) Çekin karşılığının hesapta bulunmasına rağmen hamiline ödenmesinin geciktirilmesi,
b) Kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın hamile ödenmesinin geciktirilmesi,
hâllerinde, çek hamiline, her geçen gün için binde üç gecikme cezası öder. Bu hâllerde 4/12/1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun hükümleri uygulanmaz.
(8) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının Türk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır.

Madde 7/4
(4) Takas odaları aracılığıyla ibraz edilmiş çekler için, 3 üncü maddenin üçüncü fıkrasında belirlenen sorumluluk miktarı dâhil, kısmî ödeme yapılmaz. Bu durum, muhatap bankanın sorumluluk tutarını ödeme yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. Ancak, takas odaları aracılığıyla ibraz edilen çekin, hesapta yeterli karşılığının olmadığının belirlenmesi hâlinde muhatap banka tarafından, hesapta bulunan kısmî karşılık tutarı, çeki ibraz eden hamil lehine onbeş gün süreyle bloke edilir.

Eski yasa döneminde takasa ibraz edilen çekler nedeniyle kısmi ödeme yapılmadığı gibi bankaların ödemekle yükümlü olduğu tutarlar da ödenmemekteydi. Bu konu istikrarlı Yargıtay kararları ile kesinlik kazanmış durumdadır. Yeni yasa ile takasta yine kısmi ödeme yapılmamakta ancak, takastan sonra karşılıksız kalmış çeki elinde bulunduran kişiye ilgili bankaya müracaatla bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutarı alma hakkı tanınmış bulunmaktadır. Bu noktada, ilgili banka çek aslını alıkoyup, onaylı bir örneğini yetkili hamile verecektir. Çek aslının teslim edilmemesi halinde bankaca bu türden ödeme yapılması mümkün değildir.
Sizin sorunuza dönecek olursak, yukarıda belirtildiği üzere müracaatta bulunur ve banka tarafından geri çevrilirseniz, bu durumu belgeleyecek şekilde davranmış olmanız halinde, tabii ki icra takibi ve itirazın iptali davası yoluyla hakkınızı aramayı deneyebilirsiniz.
Saygılarımla,

Sn Özbay yanıtınız için teşekkür ederim, bu kadar açık kanun metni karşısında bankanın gerekçesi çek defterinin eski yasa döneminde verilmiş olması

Merhaba,

Genel beklentiye pek uymuyor ama 5941 sayılı Yasanın geçici 1. maddesi yollamasıyla 3167 sayılı Yasa hükümleri ve konuyla ilgili istikrarlı Yargıtay kararları çerçevesinde, ben de eski dönemde verilmiş çek yapraklarının takastan ibrazı durumunda bankaların çek yaprağı bedeli ödemek zorunda olduğunu düşünüyorum. Bu tür çekleri ilgili bankanın şubeleri üzerinden ibraz etmek gerekiyor. Saygılarımla,

düzeltiyorum: bankaların çek yaprağı bedeli ödemek zorunda olmadığını düşünüyorum. önceki mesajımda yazım hatası olmuş..

Sn Özbay istikrar kazanmış Yargıtay kararlarından 5941 sayılı yasanın yürürlüğünden sonra takastan ibraz edilmiş çekler için bir örnek ekleyeblir misiniz?

Merhaba,

Çek karnesi müşteriye 5941 sayılı Yasanın uygulanmaya başlamasından önce girmişse 3167 sayılı Yasa hükümlerine tabi olur. Bu çek takasa daha sonraki bir tarihte ibraz edilmiş bile olsa, bankaların çek yaprağı başına herhangi bir tutar ödemeleri gerekmez. Bu konuda içtihat derleyen kaynaklarda yapılacak kısa bir araştırma ile çok sayıda örnek karara ulaşmak mümkün. Esasen ilgili yasa maddelerinin doğru sıraya konularak yorumlanmasıyla da aynı sonuca ulaşılabiliyor. Ayrıca belirtmeliyim ki, ben kurum avukatı değilim. Bu konuyu şu veya bu yönde yorumlamak konusunda bir kısıtım da yok. Saygılarımla,

içtihat derleyen kaynaklarda uzun bir araştırma yapmama rağmen bulamadım, yardımcı olursanız sevinirim

T.C.

YARGITAY

19. HUKUK DAİRESİ

E. 2009/9554

K. 2009/12029

T. 21.12.2009

• ÇEKTE BANKANIN SORUMLU OLDUĞU MİKTAR ( İbraz Edenin Talebine ve Çek Aslını Bankaya Teslim Etmesi Şartına Bağlı Olduğu - Takas Odaları Aracılığı İle İbraz Edilmiş Çekler İçin Ödeme Yapılamayacağı )

• TAKAS ODALARI ARACILIĞI İLE İBRAZ EDİLEN ÇEKLER ( Bankaların Sorumluluk Miktarı Dahil Kısmi Ödeme Yapılamayacağı/3167 S.K. Md. 10'da Belirlenen - İbraz Edenin Talebine ve Çek Aslını Bankaya Teslim Etmesi Şartına Bağlı Olduğu )

• KARŞILIKSIZ ÇEK ( Bankanın Sorumlu Olduğu Miktar/İbraz Edenin Talebine ve Çek Aslını Bankaya Teslim Etmesi Şartına Bağlı Olduğu - Takas Odaları Aracılığı İle İbraz Edilmiş Çeklerde Sorumluluğunun Bulunmadığı )

3167-1/m. 6/son, 10


ÖZET : Mahkemece, davacı hamilin 3167 sayılı Yasanın 10. maddesinde gösterilen asgari sorumluluk tutarını tahsil için takip yapmasında engel olmadığı, çekin takasa verilmesinin de davalı bankanın sorumluluğunu engellemeyeceği gerekçesiyle davanın kabulüne, davalının itirazının iptaliyle icra takibinin devamına, inkar tazminatına hükmedilmesine yer olmadığına kesin olarak karar verilmiştir.
Dava tarihinde yürürlükte bulunan 3167 S.K. 6/son maddesi "Takas odaları aracılığı ile ibraz edilmiş çekler için 10. maddede belirlenen sorumluluk miktarı dahil kısmi ödeme yapılamaz..." hükmünü içermektedir. Bu durumda mahkemece anılan yasa hükmü gözetilmeden hüküm kurulmasında isabet görülmemiştir.
DAVA : Taraflar arasındaki itirazın iptali davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne, kısmen reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davalı vekilince temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı vekili, müvekkilinin hamili olduğu çekin bankaya ibrazında karşılığının çıkmadığının tespit edildiğini, bankadan sorumlu olduğu miktarı alma hakkının bulunup bulunmadığını bilmediğini, çekin bankaya ibrazının aynı zamanda sorumlu olduğu tutarın ödenmesi talebini de içerdiğini, davalının müvekkiline bu hakkını hatırlatmadığını beyanla bankanın 3167 sayılı Yasanın l0. maddesi uyarınca sorumlu olduğu miktarın tahsili için icra takibine giriştiklerini ileri sürerek takibe yapılan itirazın iptalini talep ve dava etmiştir.
Davalı banka vekili, 3167 sayılı Yasanın 10. maddesindeki yükümlülüğün ibraz edenin talebine ve çek aslını bankaya teslim etmesi şartına bağlı olduğunu, takibe çek aslı ibraz edilmeden başlanıldığını, çek üzerindeki imzanın keşideciye ait olup olmadığını kontrol imkanı bulunmadığını, davacının yasal yükümlülüğünü yerine getirmediğini belirtmiş, ayrıca davacının davadan sonra asgari tutarın ödenmesi için başvurmuşsa da vekaletnamesinde bankadan asgari tutarı alma yetkisi olmadığından ödeme yapılamadığını beyanla davanın reddini istemiştir.
Mahkemece dosya kapsamına göre, davacı hamilin 3167 sayılı Yasanın 10. maddesinde gösterilen asgari sorumluluk tutarını tahsil için takip yapmasında engel olmadığı, çekin takasa verilmesinin de davalı bankanın sorumluluğunu engellemeyeceği gerekçesiyle davanın kabulüne, davalının itirazının iptaliyle icra takibinin devamına, inkar tazminatına hükmedilmesine yer olmadığına kesin olarak karar verilmiş, hüküm davalı bankanın talebi, Adalet Bakanlığının ilgili yazısı üzerine, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca HUMK.nun 427/6. maddesi uyarınca Kanun yararına bozulması istemiyle temyiz edilmiştir.
Dava tarihinde yürürlükte bulunan 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkındaki Kanunun 6/son maddesi "Takas odaları aracılığı ile ibraz edilmiş çekler için 10. maddede belirlenen sorumluluk miktarı dahil kısmi ödeme yapılamaz..." hükmünü içermektedir. Bu durumda mahkemece anılan yasa hükmü gözetilmeden aksi düşüncelerle yazılı şekilde hüküm kurulmasında isabet görülmemiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 12/10/2009 gün 2009/255161 sayılı Kanun yararına bozma talebinin kabulü ile HUMK.nun 427/7 maddesi gereğince hükmün, hukuki sonuçları kalkmamak koşulu ile Kanun yararına BOZULMASINA, aynı yasanın 427/son maddesi uyarınca kararın bir örneğinin Resmî Gazete’de yayımlanmak üzere Adalet Bakanlığına gönderilmesi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına verilmesine, 21.12.2009 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. yarx

Sn Özbay eklediğiniz karar 5941 sayılı yasanın yürürlük tarihi olan 20.12.2009 tarihinden evvel takas odası aracılığı ile ibraz edilmiş bir çeke ilişkin karardır, dikkat ederseniz karar tarihi 21.12.2009'dur yine de ilgilendiğiniz için teşekkürler..

Merhaba,
GEÇİCİ MADDE 1 - (1) Bankalar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içinde, 2 nci maddeye göre yayımlanacak tebliğde belirlenen esaslara uygun olarak yeni çek defterleri bastırırlar.
(2) Bankalar, 1/7/2010 tarihine kadar müşterilerine yeni çek defterlerini verir ve ellerindeki eski çek defterlerini imha ederler.
(3) Bankaların müşterilerine verdikleri eski çek defterleriyle ilgili olarak, 3167 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasına devam olunur. 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 7 nci maddesi hükmü saklıdır.
(4) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar 3167 sayılı Kanunun 16 ncı maddesinde tanımlanan suçtan dolayı açılmış olan davalar bakımından asliye ceza mahkemesinin görevi devam eder.
(5) 31/12/2011 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.
(6) Bu Kanunun 5 inci maddesinin sekizinci fıkrası uyarınca yapılacak bildirimler, 1/7/2010 tarihine kadar yazılı ortamda yapılabilir.
(7) Bu Kanunla yürürlükten kaldırılan 3167 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi uyarınca kurulmuş olan Bankalararası Takas Odaları Merkezi, bu Kanunun 8 inci maddesinde öngörülen tüzel kişiliği haiz sistem kuruluncaya kadar faaliyetlerine devam eder ve yeni kurulacak tüzel kişiliğe herhangi bir işleme gerek kalmaksızın devrolunur. Yeni kurulacak tüzel kişilik bu devir nedeniyle doğacak her türlü vergi, resim, harç ve fondan muaftır.

3. fıkra hükmü nedeniyle bizim tartıştığımız çekler yönünden eski uygulama devam etmek durumunda olacaktır. Saygılarımla,

Konuya ilişkin aradan bayağı bir süre geçmiş olmasına karşın yaptığım bir araştırma sırasında rastladım ve görüşümü eklemeyi uygun buldum.Yargıtay'ın banka sorumlulum miktarları için 3167 sayılı yasa döneminde bastırılan çek karnelerindeki çekler için yine 3167 sayılı yasanın uygulandığı meslektaşlarca dile getirilmiş.Benzer kararları ben de buldum hatta 2010, 2011 tarihli olanlar da var ancak benim bulduğum kararlarda gerekçe eski çek karneleri olması değil "davanın 3167 sayılı yasanın yürürlükte olduğu tarihte açılmış olması" idi.Dolayısıyla benim görüşüm muhatap bankaya başvuru yapıldığı ve davanın açıydığı tarihin uygulanacak yasanın tespitinde esas alındığıdır.Yargıtayın aksi yönde kararını da bulamadım, ancak bulan meslektaşlar varsa ve paylaşırlarsa memnuniyet duyarım.Saygılarımla.