Basamak mağdurları

Saygıdeğer Meslekatşlarım;

Basamak mağdurları hakkında bilginizi ve elinizdeki kararları benimle paylaşırsanız çok sevinirim.

İyi çalışmalar...

T.C. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU
E. 2011/21-497
K. 2011/583
T. 5.10.2011
• YAŞLILIK AYLIĞI MİKTARININ TESPİTİ (Dosyada Hükme Esas Alınan Bilirkişi Raporunda Davacının Satın Aldığı Basamak Gözetilerek 20.Basamak Olduğu Tespit Edilip Buna Göre Davacının Yaşlılık Aylığının Hesaplanmasının Doğru Olduğu)
• BİLİRKİŞİ RAPORU (Yaşlılık Aylığı Miktarının Tespiti - Raporda Davacının Satın Aldığı Basamak Gözetilerek 20.Basamak Olduğu Tespit Edilip Buna Göre Davacının Yaşlılık Aylığının Hesaplanmasının Doğru Olduğu)
• TESPİT DAVASI (Yaşlılık Aylığı Miktarının Tespiti - Dosyada Hükme Esas Alınan Bilirkişi Raporunda Davacının Satın Aldığı Basamak Gözetilerek 20.Basamak Olduğu Tespit Edilip Buna Göre Davacının Yaşlılık Aylığının Hesaplanmasının Doğru Olduğu)
1479/m.2,11,12,36,50
ÖZET : Dava, davacının Bağ-Kur sigortalısı iken 4956 Sayılı Kanun ile eklenen geçici 2.madde gereğince 12.basamakta iken satın aldığı 11 basamak ile 23.basamağa yükseltilmesi sebebiyle alması gereken yaşlılık aylığı miktarının tespiti istemine ilişkindir. Davacı 2003 yılında 12. basamaktayken basamak satın alarak 23.basamağa yükselmiş, 2004 yılında 24. gelir basamağına gelmiş, ardından Ekim 2007 tarihinde yaşlılık aylığı talep etmiştir.

osyada hükme esas alınan bilirkişi raporunda, yukarda sayılan ilkeler gözetilerek, davacının 31.12.1999 tarihinde satın aldığı basamak gözetilerek 20.basamak olduğu tespit edilip, buna göre davacının yaşlılık aylığının hesaplanması doğrudur. Mahkemece bu rapor esas alınarak karar verilmiştir. Mahkemenin, maaş hesabında basamak satın alma ile ilgili belirlemesi doğru olduğundan, direnme yerindedir.

DAVA : Taraflar arasındaki "tespit" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Aydın 1.İş Mahkemesince davanın kabulüne dair verilen 30.7.2009 gün ve 2008/107 E., 2009/220 K. sayılı kararın incelenmesi davalı kurum vekili tarafından istenilmesi üzerine,

Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 19.1.2011 gün ve 2009/13216 E., 2011/192 K. sayılı ilamı ile;

(... Dava, davacının Bağ-Kur sigortalısı iken 4956 Sayılı Kanun ile eklenen geçici 2.madde gereğince 12.basamakta iken satın aldığı 11 basamak ile 23.basamağa yükseltilmesi sebebiyle alması gereken yaşlılık aylığı miktarının tespiti istemine ilişkindir.

Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir.

Dosyadaki delillerden, davacının Bağ-Kur sigortalısı iken 1479 Sayılı Kanun’a 4956 Sayılı Kanun ile getirilen geçici 2. madde hükmü çerçevesinde 12.basamaktan 23.basamağa yükseltme talebinde bulunduğu, bu talebinin davalı Kurumca kabul edildiği, davacının idarenin talep ettiği parayı eksiksiz ödediği, ancak idarece bağlanan yaşlılık aylığının az olduğunu iddia ederek Kuruma itiraz ettiği, fakat bu itirazının reddedildiği anlaşılmıştır.

Taraflar arasındaki uyuşmazlığın yasal dayanağı 1479 Sayılı Kanun’un 4447 Sayılı kanunla değişik 36. 50., geçici 11., 12.maddeleri ile 4956 Sayılı Kanun’la basamak satın alma hakkını getiren geçici 2.maddesidir.

1479 Sayılı Kanun’un, 4447 Sayılı Kanun’la değişik 36.maddesi 1.1.2000 tarihinden sonra sigortalı olanlara bağlanacak yaşlılık aylığını, 4447 Sayılı Kanun’la getirilen geçici 11.maddesinde ise 1.1.2000 tarihinden önce sigortalı olup da 1.1.2000 tarihinden sonra sigortalılığı devam eden sigortalılara bağlanacak yaşlılık aylığının koşulları düzenlenmiştir. Adı geçen geçici 11.maddede "Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce sigortalı olanlara bağlanacak yaşlılık aylığı;

a-) Sigortalının, aylık başlangıç tarihindeki toplam sigortalılık süresi esas alınarak, bu kanunun yürürlük tarihinden önce bulunduğu gelir basamağının aylık başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan gelir tablosundaki değer üzerinden, bu kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümlere göre hesaplanan aylığının, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar geçen sigortalılık süresinin toplam sigortalılık süresine orantılı olarak hesaplanan tutarı ile,

b-) Sigortalının, bu kanunun yürürlük tarihi ile aylık başlangıç tarihi arasında aylar itibariyle prim ödediği gelir basamaklarının bu basamaklardaki prim ödeme süreleri de dikkate alınarak, aylık başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan gelir basamakları üzerinden hesaplanacak ağırlıklı ortalamasının, aylık başlangıç tarihindeki toplam sigortalılık süresi esas alınmak suretiyle bu kanunun 36.maddesinin 2.fıkrasına göre bulunacak aylık bağlama oranı üzerinden hesaplanan aylığın, bu kanunun yürürlük tarihinden sonra geçen sigortalılık süresinin toplam sigortalılık süresine orantılı olarak hesaplanan tutarın toplamıdır.

Bu şekilde hesaplanan aylık, bu kanunun 36. maddesinin 3.fıkrasına göre artırılır. 2.fıkraya göre bağlanacak aylık, sigortalının aylık başlangıç tarihindeki toplam sigortalılık süresi esas alınarak, bu kanunun yürürlük tarihinden önce bulunduğu gelir basamağı üzerinden bu kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümlere göre hesaplanan aylığının, bu kanunun yürürlük tarihi ile aylık başlangıç tarihi arasında geçen takvim yılları için, her yılın Aralık ayına göre Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan en son temel yıllıkentsel yerler tüketici fiyatları endeksindeki değişim oranı kadar artırılmış tutarından az olamaz." hükmü düzenlenmiştir.

1479 Sayılı Kanun’un 4447 Sayılı Kanun’la değişik 50.maddesinde de "Bu kanuna göre sigortalıların ödeyecekleri primler ve bağlanacak aylıkların hesabında 24 basamaklı gelir tablosu uygulanır. Tabloda yer alan gelir basamakları her yıl Nisan ayında ilk olarak bir önceki yılın Aralık ayı ile ondan önceki yılın Aralık ayına göre Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan en son temel yıllı kentsel yerler tüketici fiyatları endeksindeki değişim oranları kadar, 2. olarak bir önceki yılın gayri safi yurt içi hasıla sabit fiyatlarla gelişme hızları kadar artırılarak belirlenir." hükmü getirilmiştir.

1479 sayılıKanun’a 4956 Sayılı Kanun’la eklenen geçici 2.maddesinde ise basamak satın alma hakkı ile ilgili düzenleme yapılmıştır. 1479 Sayılı Kanun’a 24.7.2003 tarih ve 4956 Sayılı Kanun’la eklenen geçici 2.maddesinde "1479 Sayılı Kanun’a tabi sigortalı olanlar, bulundukları basamak dahil, bu kanunun yürürlük tarihinden itibaren üç ay içinde yazılı talepte bulunmak şartıyla, bulundukları basamakları en fazla 12 basamak yükseltebilirler. Basamak yükseltme primi sigortalının talep tarihinde bulunduğu basamaktan, yükselerek intibak etmek istediği basamağa kadar her basamak için ön görülen bekleme süresindeki prim tutarına basamak yükseltme farklarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanır. Bu tutarın, ilk taksidinin talep tarihini takip eden ay içerisinde ödenmesi şartıyla ilk taksidin ödendiği ayı takip eden üçer aylık dönemler halinde üç eşit taksitte ödenmesi zorunludur.Basamak yükseltme tutarının tamamen veya kısmen ödenmesi halinde, sigortalı son ödemenin yapıldığı tarihi takip eden aybaşı itibariyle bu ödemenin tam olarak karşıladığı basamağa intibak ettirilir. Basamak yükseltme primleri, primi ödenmiş süreler olarak değerlendirilmez. Basamak yükseltme haklarından yararlanan sigortalılara basamak intibaklarının yapıldığı tarihten itibaren üç yıl sonra, bu kanunda öngörülen diğer şartları taşımak ve talepte bulunmak kaydıyla yaşlılık aylığı bağlanır. Basamak yükseltme talebinde bulunan sigortalının, basamak yükseltme priminin bir kısmının veya tamamının süresi içerisinde ödemeden ölümü halinde, hak sahipleri basamak yükseltme primlerini, bu kanunda öngörülen ödeme süresinin dolduğu tarihten itibaren üç ay içinde ödeyebilirler. Bu tutarın tamamen veya kısmen ödenmesi halinde, 1. fıkra hükümleri uygulanır. Malullük veya ölüm aylığı bağlanmasında basamak yükseltme primlerinin ödenmesi şartıyla 2. fıkrada öngörülen üç yıllık bekleme süresi aranmaz." hükmü düzenlenmiştir.

Nimet-külfetdengesi, sosyal güvenlik hukukunun temel ilkelerinden biri olup, anılan ilke gelecekte elde edeceği sosyal sigorta yardımlarına karşılık olarak daha fazla prim ödemekülfeti altına giren sigortalıların, fazladan katlanılan külfet karşılığında daha fazla yardıma hak kazanması gereğini doğurmaktadır. Başka bir ifade ile sosyal güvenlik kuruluşlarınca sigortalılardan alınacak primlerle ileride yapılacak yardımlar arasında mutlak bir bağlantı,paralellik sağlanmalıdır. Basamak yükseltme olanağını sağlayan yasa ve konuya ilişkin uygulamayı biçimlendiren diğer düzenlemelerle, primlerin sosyal güvenlik kuruluşu tarafından sigortalılık süreci içerisinde tahsil edilip nemalandırılması ve aktüeryal dengeyi bozmayacak biçimde sigorta yardımlarına yansıtılması amaçlanmıştır.

Ayrıca, basamak satın alma yoluyla yükselme olanağını getiren düzenlemenin gerekçesinde de, primlerin ve emeklilik aylıklarının hesaplanmasında esas alınan basamak sayısının 1479 Sayılı Yasa’da sonradan yapılan düzenleme ile 24 olarak benimsenmesi sebebiyle "Bu düzenleme sonucu emeklilik programlarını 12 basamaklı sisteme göre ayarlayan sigortalıların mağduriyetlerinin önlenmesinin" amaçlandığı açıklanmıştır.

Somut olayda basamak yükseltme hakkından yararlanarak prim borcunu ödeyip, üç yıllık süreyi de geçirdikten sonra aylık başvurusunda bulunan davacının, 1479 Sayılı Yasa’nın geçici 11. ve geçici 2.maddesi uyarınca yaşlılık aylığının 1.1.2000 öncesi ve sonrası dönemine ilişkin hesaplanmasında mahkemece alınan bilirkişi raporu yetersiz olup denetime elverişli değildir.

Yapılacak iş; davacının Bağ-Kur sigortalılığı sebebiyle geçici 2.madde doğrultusundabasamak satın alma hakkından yararlandığı gözetilerek, konusunda uzman üç kişilik bir bilirkişi heyeti teşekkül ettirilerek, yukarda yapılan açıklamaların ışığı altında 1479 Sayılı Kanun’a 4447 Sayılı Yasa’yla getirilen geçici 11.maddesi ilkeleri doğrultusunda 1.1.2000 öncesi ve sonrasına ilişkin a ve b aylıklarının denetime olanak verecek şekilde ayrıntılı olarak hesaplattırılması, 4956 Sayılı Yasa’yla getirilmiş geçici 2.madde çerçevesinde basamak satın alan davacının ileriki yıllarda 24.basamaktan emekli olacak olan emsalleri ile de kıyaslama yapılarak, nimet-külfet dengesi ve aktüeryal dengelerin bozulmaması ilkeleri de göz önünde bulundurularak ve yine 1479 Sayılı Kanun’da yapılan düzenlemelerle yaşlılıkaylığı bağlanmasında en son1.7.2003 tarihli gelir tablosunun kullanılması gerektiğinin yasa hükmü altına alındığı hususu da göz ardı edilmeksizin, buna göre davacının satın aldığı basamağa göre yaşlılık aylığının hakkaniyete uygun şekilde hesaplattırılmak ve çıkacak sonuca göre bir karar vermek gerekmektedir.

Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksızın yetersiz bilirkişi raporu ile hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir...),

Gerekçesiyle oyçokluğu ile bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

H.G.K.nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

KARAR : Dava, Bağ-Kur sigortalısı davacının 4956 Sayılı Kanun ile eklenen geçici 2.madde gereğince 12.basamakta iken satın aldığı 11.basamak ile 23.basamağa yükseltilmesi sebebiyle alması gereken yaşlılık aylığı miktarının tespiti istemine ilişkindir.

Mahkemece, yaşlılık aylığının, basamak yükseltme pirimi sigortalının talepte bulunduğu basamaktan yükselerek intibak etmek istediği basamağa kadar her basamak için öngörülen bekleme süresindeki prim tutarına basamak yükseltme farklarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacağı, davacının satın aldığı 23.basamağa intibakının yapıldığı 1.10.2004 tarihinden itibaren 1479 Sayılı Yasa’nın değişik 52. maddesiyle belirlenen basamak yükseltme esaslarına göre 1-12. basamak arası sigortalının talebine ve prim borcu bulunup bulunmadığına bakılmaksızın her yıl kurumca otomatik olarak, 12. basamaktan itibaren bulunduğu basamakta en az 2 tam yıl prim ödeme, prim borcunun bulunmaması ve yazılı talep halinde bir üst basamağa yükselebileceği ilkesi esas alınarak, davacının 1.10.2004 tarihinde 23.basamakta olduğu, intibak yapıldığı tarihten geriye doğru 2 tam yıl gidildiğinde 1.10.2002 tarihinde 22.basamakta olması gerektiği ve bu basamakta da2 tam yılın 1.10.2000 de tamamlanacağı, 1.10.2000’de, 20. gelir basamağında olduğu, davacının bu basamaktan itibaren aylığının hesaplanması gerektiği, kurumun 1.1.2000 tarihinde 9. gelir basamağı üzerinden prim ödemesi yönündeki değerlendirmenin hatalı olduğu, bilirkişi raporunda davacının aylığının, belirtilen bu ilkelere göre hesaplandığı belirtilerek, talebinin kabulüne karar verilmiştir.

Davalı kurum vekilince temyizi üzerine Özel Dairece, karar, yukarda metni aynen yazılı gerekçe ile bozulmuş; mahkemece, önceki kararda direnilmiştir. Hükmü temyize davalı kurum vekili getirmektedir.

Direnme yoluyla H.G.K. önüne gelen uyuşmazlık; mahkemece, davacının yaşlılık aylığının doğru hesaplanıp hesaplanmadığı, bu konuda alınan bilirkişi raporunun hüküm kurmaya yeterli olup olmadığı, yeniden bilirkişi raporu alınmasının gerekip gerekmediği noktalarında toplanmaktadır.

Konuya ilişkin yasal düzenlemeler irdelendiğinde:

4956 Sayılı Yasa’nın geçici 2.maddesiyle getirilen imkandan faydalanan sigortalılara 3 yıl beklemek şartıyla ve koşulları oluştuğunda yaşlılık aylığı bağlanacaktır.

1479 Sayılı Yasa’nın 36.maddesine göre, önceden yaşlılık aylığının hesaplanması, sigortalının en son 1 yıl süreyle prim ödediği gelir basamağının %70’i oranında aylık gelir bağlanırken 1.1.2000 tarihinde yürürlüğe giren 4447 Sayılı Kanun ile 36.madde değiştirilmiş aylık hesabı farklı kurallara bağlanmıştır.

4447 Sayılı Kanun ile değişik 1479 Sayılı Kanunun 36.maddesiyle, aylık hesabında ilk defa "ağırlıklı ortalama" kavramı getirilmiş, aynı yasa ile1479 Sayılı Yasaya eklenen Geçici 11.maddeye göre, 4447 Sayılı Yasa’nın yürürlük tarihi olan 1.1.2000 tarihinden önce sigortalı olup da, bu yasa döneminde halen sigortalılıkları devam edenlerin aylık hesabının ne şekilde yapılacağı düzenlenmiştir.

Bu yasal düzenlemelere göre, 1.1.2000 tarihinden sonra sigortalı olanlara bu yeni hüküm uygulanacak, 1.1.2000 tarihinden önce aylık bağlananlara eski hükümlere göre ödeme devam edecek, ancak artışlar 36. maddenin son fıkrasına göre yapılacaktır.

Önceden sigortalı olup 1.1.2000 tarihinden sonra aylık bağlanacaklara ise Geçici 11. madde ile karma bir sistem getirilmiştir.

Geçici 11. maddeye göre; sigortalının 31.12.1999 tarihine kadarki sigortalılık süresi, 31.12.1999 tarihindeki basamağı gözetilerek kısmi aylığı eski hükümlere göre hesaplanacak, sigortalının 1.1.2000 tarihinden sonraki hizmet süresi, en son bulunduğu basamak gözetilerek yeni hükümlere göre kısmi aylık hesaplanıp, her ikisi toplanıp artışlar 36.maddenin son fıkrasına göre uygulanıp, aylık bulunup bağlanacaktır.

İlke olarak; Basamak yükseltme hakkından yararlanarak prim borcunu ödeyip üç yıllık süreyi de geçirdikten sonra aylık başvurusunda bulunan davacının, 1479 Sayılı Kanunun geçici 11.maddesi uyarınca yaşlılık aylığının 1.1.2000 öncesi ve sonrası döneme ilişkin hesabında, satın alınan basamakların geçmişe yönelik olarak da intibak işlemi gerçekleştirilmek suretiyle değerlendirilmesi ve aylık miktarının buna göre tespiti gerekir.

Somut olaya gelince; davacı 2003 yılında 12. basamaktayken basamak satın alarak 23.basamağa yükselmiş, 2004 yılında 24. gelir basamağına gelmiş, ardından Ekim 2007 tarihinde yaşlılık aylığı talep etmiştir.

Dosyada hükme esas alınan bilirkişi raporunda, yukarda sayılan ilkeler gözetilerek, davacının 31.12.1999 tarihinde satın aldığı basamak gözetilerek 20.basamak olduğu tespit edilip, buna göre davacının yaşlılık aylığının hesaplanması doğrudur. Mahkemece bu rapor esas alınarak karar verilmiştir.

Hal böyle olunca, mahkemenin, maaş hesabında basamak satın alma ile ilgili belirlemesi doğru olduğundan, direnme yerindedir.

Ne var ki, işin esasına yönelik diğer temyiz itirazları incelenmediğinden, bu inceleme yapılmak üzere dosya Özel Daireye gönderilmelidir.

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle, direnme uygun bulunduğundan, davalı vekilinin işin esasına ilişkin diğer temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın 21. Hukuk Dairesi’ne gönderilmesine, yapılan 2. görüşmede, 05.10.2011 gününde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY :

Dava, davacının Bağ-Kur sigortalısı iken 4956 Sayılı Kanun ile eklenen Geçici 2.maddesi gereğince 12.basamakta iken satın aldığı 11 basamak ile 23.basamağayükseltilmesi sebebiyle alması gereken yaşlılık aylığı miktarının tespiti istemine ilişkindir.

Somut olayda bütün sorun; 1.1.2000 tarihinden önce sigortalı olup da, 1.1.2000 tarihinden sonra sigortalılığı devam edenlerin aylıklarının basamak satın almaları halinde nasıl hesaplanacağı sorunudur.

1.1.2000 tarihinden önce emekli olanlara 1479 Sayılı Kanunun 4447 Sayılı Kanunla değiştirilmeyen eski 36.maddesi uygulanacaktır. Yani 1.1.2000 tarihinden önce emekli olanların aylık bağlama hesabında bir sorun yoktur. 1.1.2000 tarihinden önce emekli olanlara uygulanacak eski 36. madde, 4447 Sayılı Kanunla değiştirilmiş olup, yeni 36.madde ise 1.1.2000 tarihinden sonra sigortalı olanlara bağlanacak yaşlılık aylığını düzenlemiştir. Bu sebeple 1.1.2000 tarihinden sonra sigortalı olanlara bağlanacak yaşlılık aylığının hesabında da bir sorun yoktur. Ancak 1.1.2000 tarihinden önce sigortalı olup da, 1.1.2000 tarihinden sonra sigortalılığı devam edenlerin yaşlılık aylığı neye göre hesaplanacaktır? Bu sigortalının basamak satın alması halinde ise yaşlılık aylığı ne miktar olacaktır? Somut olayda bu hususların tartışılması gerekmektedir.

1.1.2000 tarihinden önce sigortalılığı başlayıp, bu tarihten sonra sigortalılığı devem edenler aylık talebinde bulundukları takdirde 4447 Sayılı Kanunla 1479 Sayılı Kanuna eklenmiş geçici 11.maddesi uygulanacaktır.

1479 Sayılı Kanuna eklenen geçici 11.maddede de "(Ek: 25.8.1999 - 4447/39 md.) (1) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce bağlanan malullük, yaşlılık ve ölüm aylıkları, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce ödenen son aylık tutarlar esas alınarak, bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra 36 ncı maddenin son fıkrası hükmüne göre artırılarak ödenir.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce sigortalı olanlara bağlanacak yaşlılık aylığı;

a-) Sigortalının, aylık başlangıç tarihindeki toplam sigortalılık süresi esas alınarak, bu Kanunun yürürlük tarihinden önce bulunduğu gelir basamağının aylık başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan gelir tablosundaki değeri üzerinden, bu Kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümlere göre hesaplanan aylığının, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar geçen sigortalılık süresinin toplam sigortalılık süresine orantılı olarak hesaplanan tutarı ile,

b-) Sigortalının, bu Kanunun yürürlük tarihi ile aylık başlangıç tarihi arasında aylar itibariyle prim ödediği gelir basamaklarının bu basamaklardaki prim ödeme süreleri de dikkate alınarak, aylık başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan gelir basamakları üzerinden hesaplanacak ağırlıklı ortalamasının, aylık başlangıç tarihindeki toplam sigortalılık süresi esas alınmak suretiyle bu Kanunun 36’ncı maddesinin 2. fıkrasına göre bulunacak aylık bağlama oranı üzerinden hesaplanan aylığın, bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra geçen sigortalılık süresinin toplam sigortalılık süresine orantılı olarak hesaplanan tutarı, toplamıdır. Bu şekilde hesaplanan aylık, bu Kanunun 36’ncı maddesinin 3. fıkrasına göre artırılır.

İkinci fıkraya göre bağlanacak aylık, sigortalının aylık başlangıç tarihindeki toplam sigortalılık süresi esas alınarak, bu Kanunun yürürlük tarihinden önce bulunduğu gelir basamağı üzerinden bu Kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümlere göre hesaplanan aylığının, bu Kanunun yürürlük tarihi ile aylık başlangıç tarihi arasında geçen takvim yılları için, her yılın Aralık ayına göre Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan en son temel yıllı kentsel yerler tüketici fiyatları indeksindeki değişim oranı kadar artırılmış tutarından az olamaz.

Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olanlara bağlanacak malullük ve ölüm aylıkları, sigortalının bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra sigortalılık süresinin bulunması halinde, bu süreler esas alınarak hesaplanır" hükmü getirilmiştir.

Bu maddenin a bendi 1.1.2000 tarihinden önceki hizmetlere ilişkin maaş hesabını açılmaktadır. Bu (a) aylığıdır. Maddenin b bendi ise 1.1.2000 tarihinden sonraki hizmetler için maaş hesabını içermektedir. Bu da (b) aylığıdır. 1.1.2000 tarihinden sonraki hizmetler için (b) aylığının hesabında da bir sorun yoktur.Sorun 1.1.2000 tarihinden önceki hizmetler için (a) aylığının hesabında bulunmaktadır.

Basamak satın almakla ilgili 4956 Sayılı Kanunun geçici 2.maddesinde "1479 Sayılı Kanuna tabi sigortalı olanlar bulundukları basamak dahil, bu Kanunun yürürlük tarihinden itibaren üç ay içinde yazılı talepte bulunmak şartıyla bulundukları basamakları en fazla 12 basamak yükseltebilirler. Basamak yükseltme hakkından yararlanılan sigortalılar, basamak intibakının yapıldığı tarihten itibaren üç yıl sonra bu Kanunda öngörülen diğer şartları taşımak ve talepte bulunmak kaydıyla yaşlılık aylığı bağlanır" hükmü getirilmiştir.

Bu düzenlemelere göre, 1.1.2000 tarihinden önce sigortalı olup, 1.1.2000 tarihindensonra sigortalılığı devam eden ve basamak satın almış bulunan sigortalının (a) aylığı şöyle hesaplanacaktır.

A aylığı =gelir tablosu karşılığı x aylık bağlama oranı x 1.1.2000 öncesi hizmetler

aylık gelir tutarı Toplam hizmetler toplamı

Formülde belirtilen gelir tablosu olarak Yasa gereği 2003 yılına ait gelir tablosu kullanılacaktır. Örneğin 31.12.1999 tarihinde emsal sigortalının basamağı 8’dir. Bu 8.basamağın 2003 yılındaki gelir tablosu karşılığı aylık gelir tutarı 363.39-TL’dir. Aylığın buna göre hesaplanması gerekmektedir. Ancak somut olayda bilirkişi sigortalının satın aldığı basamak dahil en son bulunulan basamaktan, basamaklardaki bekleme süreleri düşülmek suretiyle geriye gidilerek 31.12.1999 tarihteki fiilen bulunulmayan basamağı bulmaktadır. Sorun da buradan kaynaklanmaktadır. Bu sigortalılar 2003 yılından sonra basamak satın almış olup, 31.12.1999 tarihindeki fiilen bulundukları basamak bulunmadığından ve bu şekilde satın aldıkları basamaktan geriye gidilerek 1999 yılı basamağının bulunması suretiyle aylık hesaplanması, basamak satın almayanlar aleyhine bir durum oluşturacak mıdır? Bu sorunun çözülmesi gerekmektedir. Basamak satın alan sigortalının emsallerinin bulunduğu fiili basamak örneğin; 31.12.1999 tarihinde 8’dir.Oysa bilirkişi talep tarihindeki satın alınan basamaktan uyarlama yaparak, geriye doğru yürütmek suretiyle 1999 tarihinde olmayan bir basamak yaratmaktır. Örneğin 20.basamağı bulmaktadır. Bu durumda hangi basamağın uygulanmasının gerektiği hususu tartışılmalıdır.

Somut olayda ve emsal dosyalardaki tek kişilik bilirkişi raporları, Dairemizce yapılacak bu tartışmaya sıhhatli bir katkı sağlayamayacağı anlaşıldığından Dairemize yerel mahkeme kararı bozulmuştur.

Bozma ilamında,"Davacının Bağ-Kur sigortalılığı sebebiyle geçici 2.madde doğrultusunda basamak satın alma hakkından yararlandığı gözetilerek konusunda uzman 3 kişilik bir bilirkişi heyeti teşekkül ettirilerek, 1479 Sayılı Kanuna 4447 Sayılı Kanunla getirilen geçici 11.maddesi ilkeleri doğrultusunda, 1.1.2000 öncesi ve sonrasına ilişkina ve b aylıklarının denetime olanak verecek şekilde ayrıntılı olarak hesaplattırılması,4956 Sayılı Kanunla getirilmiş geçici 2.madde çerçevesinde basamak satın alan davacının ileriki yıllarda 24.basamaktan emekli olacak emsalleri ile de kıyaslama yapılarak, nimet-külfet dengesi ve aktüeryal dengelerin bozulmaması ilkeleri de göz önünde bulundurularak ve yine 1479 Sayılı Kanunda yapılan düzenlemelerle yaşlılık aylığı bağlanmasında en son 1.7.2003 tarihli gelir tablosunun kullanılması gerektiğinin yasa hükmü altına alındığı hususu da göz ardı edilmeksizin, buna göre davacının satın aldığı basamağa göre yaşlılık aylığının hakkaniyete uygun şekilde hesaplattırılmak ve çıkacak sonuca göre bir karar vermek gerektiğinden" bahsedilerek, yerel mahkeme kararı bozulmuştur.

Bu bozma ilamı sonucunda alınacak hukuka uygun bilirkişi raporlarına göre Dairemizce bir ilke kararın konulması uygun olacaktır. Yani idarenin hesapladığı gibi "31.12.1999 tarihinde fiili basamak olan 8.basamağımı nazara alalım, yoksa bilirkişinin geriye doğru uyarlayarak hesapladığı 20.basamağımı nazara alalım" şeklindeki sorunun çözümü ancak bozma ilamının yerine getirilmesinden sonra mümkün olacaktır.

Kaldı ki bu bir süper emeklilik hakkı getiren bir yasa değildir.Basamak satın alma yoluyla yükselme olanağı getiren düzenlemenin gerekçesinde de, primlerin ve emeklilik aylıklarının hesaplanmasında esas alınan basamak sayısının 1479 Sayılı Yasada sonradan yapılan düzenleme ile 24 olarak benimsenmesi sebebiyle bu düzenleme sonucu emeklilik programlarını oniki basamaklı sisteme göre ayarlayan sigortalıların mağduriyetlerin önlenmesinin amaçlandığı belirtilmiştir. Fiili basamak uygulanması halinde basamak satın alan sigortalı emsallerine uygun olarak 600 TL civarında maaş alacak iken, bilirkişinin uyarlama yaparak hesaplaması durumunda basamak satın alan sigortalı 1100 TL civarındaemsallerine göre bir misli fazla maaş alacaktır. Bu hakkaniyete uygun olmadığı gibi Kanuna da uygun değildir.

Nitekim (a) aylığını açıklayan 1479 Sayılı Kanun geçici 11.maddesinin a bendinde "sigortalının aylık başlangıç tarihindeki toplam sigortalılık süresi esas alınarak, bu Kanunun yürürlük tarihinden önce bulunduğu gelir basamağının aylık başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan gelir tablosundaki değeri üzerinden bu Kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümlere göre hesaplanan aylığının, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar geçen sigortalılık süresinin toplam sigortalılık süresine orantılı olarak hesaplanan tutarı ile" şeklinde açıklaması vardır. Yani Kanunda, "bu Kanunun yürürlük tarihinden önce bulunduğu gelir basamağı" denmiştir. Bu basamak fiili basamaktır. Bu sebeplerle 31.12.1999 tarihinde var olmayan bir basamağı uygulamak Kanuna aykırı olacaktır.

Bir de şu hususun bilinmesinde yarar vardır. Basamak yükseltme hakkından idarenin belirlediğine göre 9018 kişi yararlanmıştır. Yani verilecek karar yüzlerce kişiyi ilgilendirmektedir. Bilirkişinin belirlediği basamağa göre İdareye getirilecek mali yükün ne olacağı belli değildir. Bilindiği üzere idarede aktüeryal dengelerin korunması son derece önemlidir. Madde gerekçesinde de Kurumun aktüeryal dengesi göz önüne alınarak basamak satın alma hakkının getirildiğinden bahsedilmiştir.

Açıklanan tüm bu sebeplerle Dairemiz bozma kararı doğrudur. Yüce H.G.K.nun çoğunluk görüşüne katılmadığımdan alınan karara muhalifim. Saygılarımla arz ederim.

Eski bir HGK...

T.C. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU
E. 2000/10-1086
K. 2000/1125
T. 5.7.2000
• BASAMAK YÜKSELTME TALEBİ ( SSK dan Bağkur a Geçen Sigortalının Talebinin Reddi )
• TESPİT VE İPTAL DAVASI ( SSK dan Bağkur a Geçip de Basamak Yükseltme Talebinde Bulunma )
• 1479 SAYILI YASA ( Eklenen Madde İle Sigortalılara On İki Basamak Yükselme Hakkını Sağlamış Olması )
• BAĞKUR SİGORTALISI ( 1479 Sayılı Yasadaki Basamak Yükseltme Hakkından Yararlanmalarının Gerekmesi )
• SOSYAL GÜVENLİK HAKKI ( Eşitlik İlkesi Gereği Herkesin Sosyal Güvenlik Hakkına Sahip Olmasının Gerekmesi )
• DEVLETİN SORUMLULUĞU ( Devletin Sosyal Güvenliği Sağlayacak Gerekli Tedbirleri Alıp Gerekli Teşkilatları Kurmakla Sorumlu Olması )
• SOSYAL GÜVENLİĞİN SAĞLANMASI ( Devletin Sosyal Güvenliği Sağlayacak Gerekli Tedbirleri Alıp Gerekli Teşkilatları Kurmakla Sorumlu Olması )
1479/m.Geç.9
ÖZET : Dava basamak yükseltme talebinin kabulü ile, kurum işleminin iptali isteğine ilişkindir. 4181 sayılı Kanunun 1. maddesi ile 1479 sayılı Kanuna geçici 9. madde olarak eklenen madde sadece kanunun yayımı tarihinde 1479 sayılı yasaya tabi Bağ-Kur sigortalılarını amaçlar. Davacının kanunun yayım tarihinde Bağ-Kur sigortalısı almması nedeniyle bu haktan yararlanamaz.

DAVA : Taraflar arasındaki "tespit ve iptal" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Ankara 10. İş Mahkemesi'nce davanın reddine dair verilen 30/09/1999 gün ve 1999/29 E- 762 K. sayılı kararın incelenmesi taraf vekilleri tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 10. Hukuk Dairesi'nin 29/11/1999 gün ve 1999/8445-8584 sayılı ilamiyle; ( ...Davacı, 4181 sayılı Kanunun ek geçici 9'ncu maddesine göre Bağ-Kur'daki basamağının 12'den 17'nci basamağa yükseltilmesini istemiştir. Dosyadaki bilgi ve belgelere göre, davacının Bağ-Kur'a üye olarak tescilinden önce, Sosyal Sigortalar Kurumu'na tabi hizmetleri olduğu ve 26/12/1996 tarihinde giriş bildirgesinde basamağının 12 olarak 1479 sayılı Kanunun 51/3'ncü bendine göre intibak ettirilmek suretiyle belirlendiği, yine davacının basamağını 26/12/1996 tarihli dilekçesi ile 4181 sayılı Kanunun Ek geçici 9'ncu maddesine göre 17'nci basamağa çıkartmak için dilekçesinin olduğu anlaşılmaktadır.

30/08/1996 tarihli ve 4181 sayılı Kanunun 1'nci maddesi ile 1479 sayılı Kanuna geçici 9'ncu madde olarak eklenen maddede de aynen "Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sigortalı olanlar, bulundukları basamakları, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihi takip eden aybaşından itibaren üç ay içinde yazılı olarak talepte bulunmak şartı ile en fazlı oniki basamak yükseltebilirler. ..." denilmektedir. Maddede sigortalılar deyimi olup, sigortalılar sosyal güvenlik kurumlarına tabi tüm sigortalıları kapsar. Davacının diğer sosyal güvenlik Kurumundan gelerek Bağ-Kur'a intibakı yapıldığına göre 4181 sayılı Yasadaki öngörülen süre geçmeden, basamak yükseltilmesi talebinde bulunması halinde isteğin kabulü gerekir. Aksi halde Anayasa'nın 10'ncu maddesindeki eşitlik kuralına aykırı olur. Keza Anayasa'nın 60'ncı maddesindeki "herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar" maddesine de aykırı olur. Bu itibarla, davacının da 4181 sayılı yasa ile değişik 1479 sayılı Yasa'nın geçici 9'ncu maddesi ile tanınan basamak yükseltme hakkından yararlanması gerekirken, mahkemece, davanın reddi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir... ) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

KARAR : Dava basamak yükseltme talebinin kabulü ile, kurum işleminin iptali isteğine ilişkindir.

Mahkemenin davanın reddine dair kararı yukarıda belirtilen nedenle Özel Daire'ce bozulmuş, mahkeme, 4181 sayılı Yasa'nın geçici 9. maddesi ile yapılan değişikliğin sadece kanunun yayımı tarihinde 1479 sayılı yasaya tabi Bağ-Kur sigortalılarını amaçladığı, davacının kanunun yayım tarihinde Bağ-Kur sigortalısı olmaması nedeniyle bu haktan yararlanamayacağı gerekçesiyle önceki kararında direnmiştir.

Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara, mahkeme kararında açıklanan gerektirici nedenlere ve özellikle delillerin değerlendirilmesinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararının onanması gerekir.

SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, gerekli temyiz ilam harcı peşin alınmış olduğundan başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, 05/07/2000 gününde oybirliği ile karar verildi.

T.C. YARGITAY 10. HUKUK DAİRESİ
E. 2010/130
K. 2011/7751
T. 26.5.2011
• BAĞKUR SİGORTASINDA BASAMAK FARKI ( İlk On Bir Basamakta Sıra İtibariyle Basamak Yükseltilmesi ve Prim Ödemeye ve Talebe Bakılmaksızın Kurumca Yapılacağı )
• ON İKİNCİ BASAMAKTAN İTİBAREN BASAMAK YÜKSELTİLMESİ ( İçin Sigortalının Yazılı Talepte Bulunması ve Talep Tarihinden Önceki Ayın Sonu İtibariyle Prim ve Diğer Borçlarını Ödemiş Olması Gerektiği )
• BASAMAK YÜKSELTİLMESİ ( Sigortalının Altı Yedi Sekiz Dokuz On On Bir ve On İkinci Basamaklarda En Az İki Tam Yılını Doldurmadıkça Yazılı Talepte Bulunmadıkça ve Sırası Dışında Basamak Yükseltemeyeceği )
• SİGORTALILARIN BASAMAK YÜKSELTMESİ ( Kurumca Yükseltildikleri Tarihten veya Yazılı Talepte Bulundukları Tarihi Takip Eden Aybaşından İtibaren Basamak Yükseltme Farkı İle Yükseltildikleri Basamak Üzerinden Primlerini Ödeyecekleri )
1479/m.52
ÖZET : 1479 sayılı Kanun'un 52. maddesinde; sigortalının altı, yedi, sekiz, dokuz, on, on bir ve on ikinci basamaklarda en az iki tam yılını doldurmadıkça, yazılı talepte bulunmadıkça ve sırası dışında basamak yükseltemeyeceği öngörülmüş, 01.10.1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanun ile "Sigortalının bu Kanuna göre seçtiği, intibak ettirildiği veya yükseltildiği ilk on iki basamakta bekleme süresi bir yıl, on üçüncü basamaktan itibaren, her bir basamakta bekleme süresi iki yıldır.

İlk on bir basamakta sıra itibariyle basamak yükseltilmesi, prim ödemeye ve talebe bakılmaksızın Kurumca yapılır. On ikinci basamaktan itibaren basamak yükseltilebilmesi için, sigortalının yazılı talepte bulunması ve talep tarihinden önceki ayın sonu itibariyle prim ve diğer borçlarını ödemiş olması şarttır.

Sigortalılar, Kurumca yükseltildikleri tarihten veya yazılı talepte bulundukları tarihi takip eden aybaşından itibaren, basamak yükseltme farkı ile yükseltildikleri basamak üzerinden primlerini öderler.

DAVA : Davacı; 04.10.2000 tarihi itibarıyla Bağ-Kur sigortalısı olarak tescil edildiğini, sigortalılığının 12. basamaktan başlatıldığını, şu an 15. basamaktan primlerini ödediğini, davalı Kurumca primlerin 14. basamaktan ödenmesi gerekirken 12. basamaktan ödendiğinden bahisle 5.251,97 TL prim borcu tahakkuk ettirildiği, oysa 2000'de basamağının 12. basamak olarak belirlendiğini belirterek, Kurum işleminin iptalini ve sigorta basamağının belirlenmesi talebinde bulunmuştur.

Mahkemece; ilamında belirtildiği şekilde davanın kabulüne karar verilmiştir.

Hükmün, davalı Kurum Avukatı tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi Dilek Doğan tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi:

KARAR : İnceleme konusu somut olayda; 15.11.2000 tarihinde verilen giriş bildirgesi üzerine, 5434 sayılı Kanun kapsamındaki hizmeti gözetilerek 1479 sayılı Yasanın 51.maddesi gereği intibakla 04.10.2000 tarihi itibarıyla 12.basamaktan tescili yapılan davacının, 07.11.2002 tarihli talebine istinaden 13. basamağa, 03.12.2004 tarihli talebine istinaden 01.01.2005 tarihinde 14. basamağa yükseltildiği, 11.01.2007 tarihinde 15. basamağa yükseltilmesi talebinde bulunduğu, anılan basamaklar üzerinden prim ödemeleri yapılırken, davalı Kurum'un Emekli Sandığı tarafından davacının 15 yıl, 3 ay, 14 gün hizmetinin bulunduğunu bildirmesi üzerine 21/5/2008 tarihli işlemle tescil basamağını "14" olarak belirlendiği ve 5.251,97 TL prim borcu tahakkuk ettirdiği, 20/6/2008 tarihli işlemle de tahakkuk ettirilen prim borcunun yatırılmadığından bahisle basamak yükseltme talebinin reddine karar verildiği anlaşılmaktadır.

Mahkemece, davacının kurumu yanıltmadığı, davacının basamak tespiti ve intibak işlemlerinin Kurum tarafından yapıldığı, davacının iyiniyetli olduğu ve Kurum'un hatasından sorumlu tutulamayacağı gerekçesiyle prim borcu tahakkuku ve basamak yükseltme talebinin reddine ilişkin 21.05.2008 ve 20.06.2008 tarihli Kurum işlemlerinin iptaline ve 5510 sayılı Kanunla basamak düzenlemesinin kaldırıldığından bahisle basamak tespiti konusunda ise, karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

1479 sayılı Kanun'un 51'nci maddesinin üçüncü fıkrasında, diğer sosyal güvenlik Kanunlarına tabi olarak çalıştıktan sonra Bağ-Kur kapsamına girenlerin diğer sosyal güvenlik Kurumlarında geçirdikleri süre intibak ettirilmek suretiyle en yakın basamaktan aşağısını on ikinci basamaktan yukarısını seçemeyecekleri öngörülmüş, 04.10.2000 tarihinde yürürlüğe giren 619 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile anılan fıkra "Ancak, diğer sosyal güvenlik kanunlarına tabi bir işte çalıştıktan sonra bu Kanun kapsamına girenlerin basamakları, diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında geçirilen süre dikkate alınarak intibak ettirilmek suretiyle belirlenir" şeklinde değiştirilmiş, anılan KHK. Anayasa Mahkemesi'nce iptal edilerek, 08.08.2001 tarihinde yürürlükten kalkmıştır. Ancak bu defa 02.08.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4956 sayılı Kanun'la düzenleme aynen korunmuştur.

1479 sayılı Kanun'un 52'nci maddesinde ise; sigortalının altı, yedi, sekiz, dokuz, on, on bir ve on ikinci basamaklarda en az iki tam yılını doldurmadıkça, yazılı talepte bulunmadıkça ve sırası dışında basamak yükseltemeyeceği öngörülmüş, 01.10.1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanun ile "Sigortalının bu Kanuna göre seçtiği, intibak ettirildiği veya yükseltildiği ilk on iki basamakta bekleme süresi bir yıl, on üçüncü basamaktan itibaren, her bir basamakta bekleme süresi iki yıldır.

İlk on bir basamakta sıra itibariyle basamak yükseltilmesi, prim ödemeye ve talebe bakılmaksızın Kurumca yapılır. On ikinci basamaktan itibaren basamak yükseltilebilmesi için, sigortalının yazılı talepte bulunması ve talep tarihinden önceki ayın sonu itibariyle prim ve diğer borçlarını ödemiş olması şarttır.

Sigortalılar, Kurumca yükseltildikleri tarihten veya yazılı talepte bulundukları tarihi takip eden aybaşından itibaren, basamak yükseltme farkı ile yükseltildikleri basamak üzerinden primlerini öderler." şeklinde değiştirilmiştir.

Belirtilen yasal düzenlemeler karşısında, 4/10/2000 tarihinden önce 15 yıl 3 ay 14 gün Emekli Sandığı hizmeti bulunduğu sabit olan davacının tescil basamağının "14" olarak belirlenmesi ve bu belirlemeye dayalı olarak fark prim borcu tahakkuk ettirilmesine ilişkin Kurum işlemi yerindedir. Ne var ki, anılan işlemlerde kusuru görülmeyen davacının basamak farkından doğan prim alacağının gecikme zammından sorumlu tutulması mümkün değildir.

Yukarıda belirtilen fiili ve hukuki olgular ışığında, Mahkemece eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme ile karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozma sebebidir.

O halde, davalı Kurum Avukatının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.

SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, 26.05.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi.