araç kiralama

Trafikte malik görünen (F) isimli araç kiralama şirketi, söz konusu aracı (A) kiralama firmasına uzun sürekli kiralama sözleşmesi ile kiralıyor. A firması, (X) isimli kişiye kiraladığı araç kazaya sebebiyet veriyor.

Bu durumda araç sicilinde malik gözüken (F) ş,irketinin sorunmluluğu var mıdır? Yoksa (F) malik olarak görünse dahi, işleten sıfatı (A) şirketine geçtiğinden sorumluluk sadece (A) ile (X) in midir?

Alıntı: Yazan av.kadirpolat Trafikte malik görünen (F) isimli araç kiralama şirketi, söz konusu aracı (A) kiralama firmasına uzun sürekli kiralama sözleşmesi ile kiralıyor. A firması, (X) isimli kişiye kiraladığı araç kazaya sebebiyet veriyor. Bu durumda araç sicilinde malik gözüken (F) ş,irketinin sorunmluluğu var mıdır? Yoksa (F) malik olarak görünse dahi, işleten sıfatı (A) şirketine geçtiğinden sorumluluk sadece (A) ile (X) in midir?

T.C. YARGITAY
17.Hukuk Dairesi
Esas: 2005/9922
Karar: 2005/11148
Karar Tarihi: 05.12.2005
　
TRAF

İK KAZASI NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI- KAYIT MALİKİNİN İŞLETENİN BAŞKA BİRİ OLDUĞUNUN SÖYLENMESİ- HUSUMETİN YÖNELTİLECEĞİ KİŞİNİN BELİRLENEMEMESİ
Somut olayda kayıt maliki aleyhine dava açılmış; kayıt maliki ise dava dışı üçüncü kişinin işleten olduğunu iddia ederek buna ilişkin adi kira sözleşmesi ibraz etmiştir. Yazılı kira sözleşmesi resmi mercilerce düzenlenmediği gibi resmi kurumlara ibraz edildiği de belli değildir. Kayıt maliki, işletenin üçüncü kişi olduğunu ispat ederse sorumluluktan kurtulur Kazaya karışan araç İETT idaresinin yönetim ve denetimi altındadır. Devre idare tarafından muvafakat verilip verilmediği araştırılmadan kayıt maliki aleyhindeki davanın husumet yönünden reddi isabetsizdir.
(2918 S. K. m. 3, 19)

Dava: Taraflar arasındaki tazminat davasının yapılan yargılama sonunda; kararda yazılı nedenlerden dolayı davanın reddine dair verilen hükmün süresi içinde davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği düşünüldü:
Karar: Davacı vekili, davalılardan Gazi'ye ait Arif'in sevk ve idaresindeki 34 .. ... plakalı aracıyla müvekkiline ait 34 .. ... plakalı aracına çarptığını, davalılar aleyhine yaptıkları 5.750.000.000TL'sı asıl alacak, 153.333.333.-TL'sı işlemiş faiz olmak üzere toplam 5.903.333.333.- TL'lık takibe davalıların itiraz ettiğini belirterek davalıların itirazının iptali ile takibin devamına, % 40 İcra inkar tazminatına karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı A., kusursuz olduğunu belirterek davanın reddini savunmuştur.
Davalı G. vekili, müvekkilinin kazaya karışan aracın maliki olmasına rağmen kaza tarihinden önce aracın 01.04.2000 tarihli sözleşme ile bir yıllığına M'ye kiralandığını, müvekkilinin işleten sıfatı olmadığını, kusur oranı ve hasar miktarını kabul etmediklerini, davanın M'ye ihbarı ile reddini savunmuştur.
Mahkemece iddia, savunma, toplanan deliller benimsenen bilirkişi raporu gereğince davalı Gazi'ye husumet yöneltilemeyeceğinden bu davalı yönünden davanın reddine, davalı A'nın Üsküdar 3.İcra Müdürlüğü'nün 2005/5515 Esas sayılı takip dosyasına yaptığı 2.550.019.751.-TL'sı asıl alacak, 62.877.200.-TL'sı işlemiş faiz olmak üzere toplam 2.612.696.951.-TL'lik kısma vaki İtirazının iptaline, takibin asıl alacağa yasal faiz uygulanmak suretiyle devamına, İcra inkar tazminatı ile fazlaya dair istemin reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Zarara sebebiyet veren araç trafikte davalı G. adına kayıtlıdır. Davacı bu kayda dayanarak malik ve işleten sıfatıyla davasını ona yöneltmiştir. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 3 ve 19. maddelerinde belirlendiği gibi trafik kaydı işleteni belirleyen güçlü bir karine niteliğindedir.
Ancak kayıt maliki, işletenin 3. şahıs olduğunu ispatlarsa sorumluluktan kurtulur. Somut olayda davalı G. işleten'in M. olduğunu iddia ederek 01.04.2000 tarihli adi kira sözleşmesini sunmuştur.
G. ile M. arasında 01.04.2000 tarihli yazılı kira sözleşmesi resmi mercilerce düzenlenmediği gibi, bu sözleşme resmi kurumlara ibraz edildiği de belli değildir. Bu niteliği ile sözleşme sadece taraflarını bağlar. Üçüncü kişileri etkilemez. Davacı taraf sözleşmenin geçerli sayılmayacağını, kazadan sonra dahi düzenlenmiş olabileceğini öne sürmüştür. Aracın işletmesinin İETT idaresinin yönetim ve denetimi altında olduğu düşünülerek devire ait sözleşmeye İETT Genel Müdürlüğü'nün muvafakati alınıp alınmadığının İEIT Genel Müdürlüğü'nden sorulması, her türlü vergi, harç yükümlülüğü konusunda ilgili vergi dairesine gerekli beyanın yapılıp yapılmadığının araştırılması, toplanacak delil durumuna göre devir işleminin geçerli olup olmadığının belirlenmesi ve sonucuna göre hüküm kurulması gerekir.
Keza ihbar edilen M'nin ölüm tarihi aile nüfus kayıt tablosu ile belirlenerek sözleşme tarihi ile birlikte değerlendirilmelidir. Eksik inceleme ile hüküm kurulamaz.
Kabule göre; davacı vekili yararına eksik hesaplanan vekalet ücretine hükmedilmesi isabetli görülmemiştir.
Sonuç: Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile usul ve yasaya uygun bulunmayan hükmün davacı yararına BOZULMASINA ve peşin alınan harcın istek halinde temyiz edene geri verilmesine 05.12.2005 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

Somut olayda F şirketinin iştigal konusu araç kiralama olması itibariyle yukarıdaki kararda belirtilen durumu çok daha rahat ve net bir şekilde ispatlayarak sorumluluktan kurtulacağını düşünüyorum.
Diğer yandan A şirketi de X şahsa aracı uzun süreli kiralama sözleşmesi ile kiraladıysa bu halde tek sorumlu X şahsı olacaktır.
Saygılarımla...

Yukarıdaki Yargıtay kararına göre F şirketi A ile imzaladığı uzun süreli kira sözleşmesini resmi bir şekilde yapmışsa ve resmi merciilere sunmuş ise bu durumda A şirketi işleten sıfatı ile sorumludur, X de aracı kullanan kişi olarak sorumludur.

Yargıtay 17. H.D. 2009/8505 E. 2010/1603 K. 25.02.2010 Tarih

Uyuşmazlık, araç işleten sıfatının hangi davalıda bulunduğu noktasındadır. 2918 sayılı KTK'nun hükümlerine göre trafik kaydı, <işleteni> kesin olarak gösteren bir karine değilse de, onun kim olduğunu belirleyen güçlü bir kanıt niteliğindedir. Ancak, trafik kaydına rağmen işletenin 3. kişi olmasını engelleyen bir kanun hükmü de yoktur. Aynı Kanunun 3. maddesinde, <işleten; Araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehin gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin olan kişidir. Ancak, ilgili tarafından başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ilişkin olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilirse, bu kimse işleten sayılır> biçiminde tanımlanmıştır. Aynı Yasanın 85. maddesinde ise, <bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün ünvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen bilet ile işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar> hükmüne yer verilmiştir. Bu kanuni düzenlenme karşısında, kazaya karışan araçların meydana getirdikleri zararlardan araç sahiplerinin hukuken sorumlu olacağı ilkesi benimsenmiş ise de, bu araçların sahipleri tarafından herhangi bir nedenle yararlanılmasının bir başka kimseye devir edilmesi halinde (çok kısa bir süre için olmamak kaydıyla) artık üzerinde fiili hakimiyeti kalmaması ve bu nedenle ekonomik yönden de bir yararlanma olanağının bulunmaması durumlarında, o aracı kaza sırasında fiili hakimiyeti altında bulunduran ve ondan ekonomik yönden yararlanan kimsenin işleten sıfatıyla meydana gelen zarardan sorumlu tutulması gerekip, bunun sonucu olarak da araç malikinin sorumlu tutulmaması gerekecektir. Gerek doktrinde, gerekse Yargıtay'ın uygulamalarında, kiracının işleten sıfatının belirlenmesinde, kira sözleşmesinin uzun süreli olması, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma unsurlarının birlikte bulunması gerekmektedir.

Somut olayda temyize gelen davalı oturumlara katılmamış, davaya yazılı cevapta vermemiştir. Ancak temyiz dilekçesinde davalı vekili kazaya karışan trafikte müvekkili adına kayıtlı bulunan ... plakalı aracın uzun süreli olarak dava dışı S. A.'a kiralandığını, aracın kiracı tarafından işletildiğini, İETT akbil bedellerinin dahi kiracı tarafından tahsil edildiğini müvekkilinin işleten sıfatının ve zarardan sorumluluğunun bulunmadığını, davaya konu olayla ilgili olarak sair mahkemelerde açılan benzer davalarda müvekkili hakkındaki davaların husumet yokluğu sebebiyle reddine karar verildiğini bildirmiş ve bununla ilgili bir kısım karar fotokopilerini sunmuştur. Husumet kamu düzenine ilişkindir.

O durumda mahkemece, davalı taraftan aracın dava dışı şahsa kiralandığına dair kira sözleşmesinin ibrazının istenilmesi, ondan sonra yukarda açıklanan kanuni düzenlemeler de göz önünde bulundurularak, davalı M. Y. ile dava dışı S. A. arasında yapılan kira sözleşmesinin uzun süreli ve 3. kişileri bağlayacak güçte bir kira sözleşmesi olup olmadığı, aracın teslim edilip edilmediği, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma olup olmadığı, kira sözleşmesinin ve kira bedelinin maliye ve vergi dairelerine bildirilip bildirilmediği, ibraz edilen sözleşme yükümlülüklerinin kim tarafından yerine getirildiği, gerektiğinde işleten ve kiracının varsa ticari defter ve kayıtları üzerinde bilirkişi marifetiyle inceleme yaptırılmak suretiyle kira sözleşmesinin, fatura, ruhsat, hesap hareketleri gibi yan delillerle desteklenip desteklenmediği, davalı M. Y.'da işleten sıfatının bulunup bulunmadığı hususlarının tartışılarak, sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir.