Mirasta Tenkis Davası Koşulları Ve Zamanaşımı

İyi Çalışmalar,
Muris, mirasçılarından mal kaçırmak için nikahsız yaşadığı A şahsına taşınmazlarının büyük bir kısmını tapuda satış giöstererek devrediyor. A şahsı ile devir tarihindn yaklaşık 4 yıl sonra nikahlanıyor ve 1 yıl sonra vefat ediyor. A ise bu 4 yıllık süre içinde taşınmazların birini C'ye satıyor.(C iyiniyetli)

murisin vefatı ile miras açılyor , Halen A üzerinde mevcut olanlar hakkında muris muvazaası sebebi ile tapu iptali için dava açılıyor. Taraflar C üzerinde bulunan gayrimenkulün de zamanında babalarına ait olduğunu ve muvazaalı işlemler neticesinde A'ya devrolduğunu ondan da C'ye satışının yapıldığını öğreniyorlar.

Bu zamana kadarTenkis davası uygulamam olmadığından C'ye satışı yapılan gayrimenkulün hangi tarihteki kıymetini esas alarak tenkis isteyeceğimi, murisin usulünün sabit tenkis oranına göre indirim yapmam gerekip gerekmediğini, görevi, dikkat etmem gerekli hususları da bilmiyorum. Yardımcı olmanız dileğiyle

Sayın Almila,

Tenkiste usul:

1-Ölüm tarihi itibariyle tereke değerinin tespiti
2-Tasarruf nisabının, sabit tenkis oranının tespiti
3-Bölünür bölünmezlik raporu
4-Davalıdan tercih hakkının sorulması (bölünmezlik raporu halinde)
5-Hakkın kullanımını müteakip ivedilikle, tercih tarihi itibariyle değer tespiti
6-Yine gecikmeksizin ,son raporu müteakip, karar tesisi.(Bölünemeyen malın, tercih hakkının kullanıldığı tarihteki değerinin, sabit tenkis oranına çarpılmasıyla ulaşılacak değer = Tenkise tabi tutar)


Tenkiste önemli olan iki tarih değeri, ölüm tarihi değeri ile, tercih hakkının kullanıldığı tarihteki değerlerdir.

Tercih hakkı kullanıldıktan sonra alınacak olan değer raporunun, bu yüzden ivedilikle alınmasını sağlamak , rapor alındıktan sonra da ivedilikle karar tesisi isteminde bulunmak (davalının tercih hakkını bedel yönünde kullanması durumunda) önemlidir.

Kolaylıklar dilerim.

Av.Şehper Ferda DEMİREL

I. Tenkis davaları kural olarak miras bırakanın tasarrufuna karşı açılır. Ayrıcalık olarak ,
13.01.1975 tarih 7/1 sayılı İç.Brl.Kararına göre

Alıntı: Miras bırakanın saklı pay kurallarını gidermek amacı ile yaptığı temliki tasarruftan sonra, bundan yararlanan kişinin, miras bırakanın bilgi ve talimatı dışında sırf saklı pay sahibi mirasçıları bu haklarından yoksun kılmak için, durumu bilen üçüncü kişilere taşınmazları temlik etmesi halinde, kötü niyetli bu kişilere karşı saklı pay sahibi mirasçılar tarafından tenkis davası açılabilir.

Sonraki temlik işlemine miras bırakanda katılmış ise muvazaalı işlem olup, kötüniyetli temlik gibi işlem görür ve ( C ) aleyhine tenkis davası açılabilir. Aşağıdaki kurallar uygulanır. Bu koşullarda ( C ) aleyhine muris muvazaası nedeniyle iptal davası veya kademeli olarak iptal ile birlikte tenkis davası da açılabilir.

Sorulan olayda , 3. Kişinin iyiniyetli olduğu belirtildiğine göre bu kişi aleyhine iptal ve tenkis davası açılabilme koşulu gerçekleşmemiş demektir. Bu durumda (A) nın iyiniyetli veya kötüniyetli olduğuna bakılır. TMK 566 .md. si uygulanır. İyiniyetli ise tenkis konusu mal elden çıktığından (A) aleyhine de tenkis davası açılamayacaktır. Kötüniyetli ise (A) aleyhine tenkis davası açılır .

(A) nın geri verme (tenkis ) borcu aşağıdaki kurallara göre hesaplanır. Yalnız elde mal bulunmadığından davalının tercih hakkını kullanma hakkı da kalmamıştır. Davacı saklı payına müdahale edilen kısmın parasal değerini alır. Parasal değerlendirmeler aşağıdaki kurallara göre miras bırakanın ölüm tarihi ile karara en yakın tarih itibariyle yapılır. Yetkili mahkeme miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesidir. Görev değere göre belirlenir. Dava değeri başlangıçta belli olmadığından tahmini değer üzerinden dava açılıp, yargılama sırasında belirlenen bedele göre harcı tamamlanabilir. Dava TMK 571 md.sindeki 1 ve 10 yıllık hak düşürücü süreye tabidir.

II. Tenkis davasında uygulanacak kurallar şöylece özetlenebilir;

1. Öncelikle davacının saklı payı ile , tasarruf edilebilir kısmın parasal değerlerinin bulunması gerekir. Bunun için miras bırakanın ölüm tarihi itibariyle terekenin aktif ve pasifinin parasal değeri hesap edilir.
2. Terekenin aktifi temlik edilen ve temlik dışı taşınır taşınmaz mallar , alacaklar , ölüme bağlı sigortalar olarak sayılabilir. Miras bırakanın borcu ,cenaze giderleri terekenin mühürlenmesi ve yazım giderleri ve miras bırakanla birlikte yaşayanın ve onun tarafından bakılan kişilerin üç aylık geçim giderleri terekenin pasifini teşkil eder . Terekenin aktifinin ölüm günün itibariyle değerinden pasif değerler düşülerek NET TEREKE miktarı tutarı bulunur.
3. Davacının SAKLI PAYI miktarı net tereke miktarı üzerinden veraset belgesindeki paya göre hesap hesap edilir .Bu miktardan temlik dışı terekeden aldığı miktar var ise yine veraset belgesindeki paya göre hesaplanır, bu miktar düşülerek (Saklı payın parasal değeri ) bulunur.
Net terekenin geri kalan kısmı ise tasarruf edilebilir kısım (tasarruf nisabı) dır.
SABİT TENKİS ORANI = saklı payın parasal değeri (pay) tenkise konu malın ölüm günü itibariyle parasal değeri (payda) şeklindedir.
4. Davacının saklı payına müdahale ortaya çıkarsa tenkise konu malın değerinde azalma gelmeden bölünmesinin imar yönünden mümkün olup olmadığı araştırılır Tenkise konu mal bölünebiliyorsa ,bu kısımların bağımsız bölümler halinde taraflar adına tesciline karar verilir.
5. Tenkis konusu malın bölünmesi mümkün değilse , davalıya TMK. 564. Maddesindeki tercih hakkı kullandırılır.
a. Davalı dilerse parayı seçebilir .Bu durumda tasarruf edilebilir (tasarruf nisabının ) değerini davacıdan alarak, malı davacıya bırakır.
b. Davalı dilerse malı seçebilir. Bu takdirde mal davalıda bırakılacak, davalı davacıya saklı paya el atılan –tenkisi gereken – miktarı ödeyecektir.
6. Bu takdirde , yeniden keşif yapılarak tenkis konusu malın karar günündeki ( md. 564/2 yada karara en yakın gündeki ,Yargıtay kararlarına göre tercih hakkının kullanıldığı gündeki ) değeri tespit edilir ve ortaya çıkan miktar sabit tenkis oranı ile çarpılarak saklı paya el atılan , tenkis edilecek bedel veya tasarruf edilebilir miktarlar bulunur.

Saygılarımla.

verdiğiniz bilgiler mükemmel çok teşekkür ederim.

Alıntı: Yazan Yücel Kocabaş 5. Tenkis konusu malın bölünmesi mümkün değilse , davalıya TMK. 564. Maddesindeki tercih hakkı kullandırılır. a. Davalı dilerse parayı seçebilir .Bu durumda tasarruf edilebilir (tasarruf nisabının ) değerini davacıdan alarak, malı davacıya bırakır. b. Davalı dilerse malı seçebilir. Bu takdirde mal davalıda bırakılacak, davalı davacıya saklı paya el atılan –tenkisi gereken – miktarı ödeyecektir. 6. Bu takdirde , yeniden keşif yapılarak tenkis konusu malın karar günündeki ( md. 564/2 yada karara en yakın gündeki ,Yargıtay kararlarına göre tercih hakkının kullanıldığı gündeki ) değeri tespit edilir ve ortaya çıkan miktar sabit tenkis oranı ile çarpılarak saklı paya el atılan , tenkis edilecek bedel veya tasarruf edilebilir miktarlar bulunur.

Diyelim ki, davalı malı seçti. Mahkeme, tenkis edilecek bedelin depo edilmesine mi karar vermeli, yoksa bu bedelin davalıdan tahsiline mi?

Alıntı: Yazan Av.Cengiz Aladağ Diyelim ki, davalı malı seçti. Mahkeme, tenkis edilecek bedelin depo edilmesine mi karar vermeli, yoksa bu bedelin davalıdan tahsiline mi?

İlginç; tenkisin nasıl yapılacağına dair çok Yargıtay kararı var ama sorduğum soruya yanıt veren hiç bir karar bulamadım.

Tenkis bedelinin tahsili şeklinde kararlar veriliyor.
Bizde bu şekilde karar veriyorduk.
Fakat doğrusu nedir, elimde bir dayanak yok,onu tam olarak bilemiyorum.
Saygılarımla.

Alıntı: Yazan Yücel Kocabaş Tenkis bedelinin tahsili şeklinde kararlar veriliyor. Bizde bu şekilde karar veriyorduk..

Katılıyorum. Takip ettiğim dosyalarda verilen hüküm de "Bedelin davalıdan tahsiline" şeklinde idi, depo kararı verilmiyor, esasen depo kararı verilmesinin beklenmesinde fayda da yok, zira depo kararları genellikle , çekişme konusu mal yek diğerinin uhdesinde ve karar neticesinde diğer yana temliki gerekecek biçimde karşılıklı edimler içeren davalarda söz konusu, tenkiste ise davalının malı seçmesi halinde, zaten el değişikliği söz konusu olmuyor, tahsil garantisini sağlamak içinse, ihtiyati tedbir isteminde bulunmak yeterli.

Saygılarımla...

Konuyla bağlantılı bir soru:

Olay:

*Vasiyetnamenin açılmasını müteakip mahfuz hisseli mirasçı süresi içinde tenkis davası açıyor.
*Mahkeme "henüz vasiyetnamenin tenfizi davası açılmadığı, ortada tenkisi gerektirir bir tasarruf bulunmadığı" gerekçesiyle davayı reddediyor.
*Karar temyiz edilmeksizin kesinleşiyor. Haliyle şu an, tenkis davası açmak için muayyen bir yıllık süre de fazlasıyle geçmiş durumda...

Soru:

1-Mahkemenin kararını doğru buluyor musunuz? Tenkis davası için böyle bir şart getirilebilir mi?

2-Mahfuz hisseli mirasçı, vasiyetnamenin tenfizi davasında tenkis def'inde bulunabilecek midir?

Saygılarımla.

Merhaba arkadaşlar. Benim de elimde buna benzer bir dava var. Murisin 4 çocuğu var ve diğer 3 çocuğuna mirasın 2/3ünü dağıtmış. Müvekkil ise sadece 1/3 lük mirastan payına düşen kısmı almış. bizde dava açtık bir kaç yıldan beri sürüyor. Yalnız muris tarafından karşılık alınmadan tapuda satış olarak gösterilip devredilen gayrimenkuller 3. kişilere devredilmiş. Hatta davalılar işi abartarak en pahalı gayrimenkulde 1 yılda 8 devir yapmışlar. İlginçlik aktarayım; bu devirlerden 3 tanesi toplan 19 gün içinde yapılmış.
Mahkemece, devredilen malların ve terekede kalan malların kıymet taktiri yapıldı. Şunu paylaşmak istiyorum; Dava dilekçesinde, Muris tarafından diğer mirasçılara devredilen malların bedelinin tespiti ile miras payı oranında yani 1/4 oranında tarafımıza ödenmesine karar verilmesini talep ettik. Farklı bir yol öneren meslektaşlardan haber bekliyorum.(Murisin satmaya ihtiyacı yok, mirasçıların alım gücü yok, satışa tanıklık edenlerin ödenen bedelle ilgili bilgisi yok ezcümle muvazaa iddiamız subut bulmuştur diye düşünüyorum. Ayrıca dava kısmi açılmıştı ıslah edeceğiz) Elinde konuyla ilgili yargıtay kararı olan arkadaşları dört gözle bekliyorum.

[quote=Av.Şehper Ferda DEMİREL]Katılıyorum. Takip ettiğim dosyalarda verilen hüküm de "Bedelin davalıdan tahsiline" şeklinde idi,


peki davalı sayısı birden fazla ise, müştereken ve müteselsilen tahsiline mi denmeli yoksa paylarına düşen kısımlar hesap edilerek paylarına göre ayrı ayrı tahsiline mi denmeli ?

bende buna benzer bir dava açacağım ama vasiyetnamenin iptali kısmından sonra terditli olarak tenkis talebini dilekçede nasıl isteyeceğiz, bizim dava da dava konusu bir ev.

Biz de vasiyetnamenin açılmasını müteakip tenkis davası açmayı düşünüyoruz. Fakat yukarıda sayın meslekdaşımız Av.Turhan Demiroğlu gibi vasiyetnamenin tenfizi davası açılmamış diye davamız reddolunur mu? Tenkis davası açmak için vasiyetnamenin tenfizi davasının açılmış olması mı gerekiyor?

Alıntı: Biz de vasiyetnamenin açılmasını müteakip tenkis davası açmayı düşünüyoruz. Fakat yukarıda sayın meslekdaşımız Av.Turhan Demiroğlu gibi vasiyetnamenin tenfizi davası açılmamış diye davamız reddolunur mu? Tenkis davası açmak için vasiyetnamenin tenfizi davasının açılmış olması mı gerekiyor?

http://www.turkhukuksitesi.com/showthread.php?t=27392

Bir de şöyle bir karar var, işinize yarayabilir.

T.C.
Y A R G I T A Y
2.HUKUK DAİRESİ

SAYI
Esas Karar
90/2066 90/2812

Özet:Tenkis
Temyiz eden Davacı

Şükriye Yıldırım ile Kemal Eygi arasındaki tenkis davasının yapılan
muhakemesi sonunda davanın reddine dair verilen hükmün temyizen mürafaa
icrası suretiyle tetkiki davacı tarafından istenilmekle, duruşma için tayin
olunan günde temyiz eden vekili Av.Kadriye Yıldırım geldi. Karşı taraf
tebligata rağmen elmedi. Gelenin konuşması dinlendikten sonra işin
incelenerek karara bağlanması için başka güne bırakılması uygun görüldü.
Bugün dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği görüşülüp düşünüldü.
Tenkis davası, murisin mahfuz hisseyi (M.K.453). ihlal eden ölüme
bağlı veya sağlar arası teberruların kanuni halde indirilmesi isteğidir
(M.K.502). Kanunda açıkca belli edildiği üzere tenkis davasının konusu
murisin sağlar arası tasarrufları alabileceği gibi ölüme bağlı tasarruflar da
olabilir. Dava sonunda oluşturulan karar inşai niteliktedir. Murisin
oluşturduğu hukuki durumun mahfuz hisseyi ihlal ettiği sabit olursa yerine
yeni bir hukuki durum yeratılır. Ancak özellikle sağlar arası hukuki
tasarrufun tenkisi gerekirse kararın bir de eda bölümünü kapsaması halinde
davacı hakkına kavuşabilir. Ölüme bağlı tasarruflar için çok kez böyle bir
eda kararına ihtiyaç duyulmayabilir. Zira ölüme bağlı tasarruf ancak ölümden
sonra tenfiz edilmedikçe davalının bir şeyi geri vermesi soz konusu
olmayabilir. Mirascı nasbı dışında esasen tereke tenfize kadar kanuni
mirasçıların malı niteliğindedir (M.K.539). Böyle olunca tapulu taşınmaz
malların tapu sicilinde kanuni mirasçılar adına yazılması ölüme bağlı
tasarrufların varlığını ortadan kaldırmaz. Kendisine muayyen mal vasiyet
edilen kimse (M.K.464) bu vasiyeti ifa ile mükellef olan varsa ona, yoksa
kanuni ve mensup mirasçılara karşı dava hakkına sabihtir. Bu dava hakkı,
vasiyetçinin hilafını kastettiği vasiyetnameden anlaşılmadıkça, vasiyet
olunan şeyi teslim ile mükellef olan kimsenin mirası kabul ettiği veya
reddedebilmek hakkının düştüğü tarihten başlar (M.K.541). Kanun vazıı ölüme
bağlı tasarrufun tenfiz isteği ile karşı karşıya olan mahfuz hisseli
mirascıyı tenkis davası ile korumuş fakat bu davanın açılmasını, hak düşürücü
bir süreye bağlamıştır (M.K.513). Mahfus hissesi ihlal olunan mirascının
kanunda gösterilen süreler içinde tenkis davası açmasını engelleyen her hangi
bir hüküm yoktur.
Tenkis iddiasının def'an her zaman dermeyan olunabilir (M.K.513/2)
nitelikte oluşuda, henüz tenfiz isteği ile karşı karşıya olmayan mirascının,
tenkis davası açmasına engel olarak düşünülemez. Zira terekenin açılmasından
kısa bir süre geçtiği için bu davada ispat kolaylıkları bulunacağı tabiidir.
Mahfuz hisseli miracının yıllar sonra karşılaşacağı bir tenfiz
davasında"def'i yoluyla tenkis isteğinin ispat zorluklarından kaçınması kadar
doğal bir hal olamaz. Böyle olunca vasiyetnamenin henüz tenfiz olunmamış
bulunması ve vasiyetnameye konu malın kanuni mirascılar adına tapu sicilinde
geçirilmiş olması sebebiyle henüz dava açma zamanının gelmediğini kabul eden
mahkeme görüşü doğru değildir.
Mahkemece yapılacak iş esasın incelenmesi ve sonuca göre bir karar
verilmesinden ibarettir.
SONUÇ Davacının temyiz itirazının bu sebeplerle kabulü ile hükmün
BOZULMASINA, duruşma için takdir olunan yüzbin lira vekalet ücretinin
davalıdan alınıp davacıya verilmesine 15.3.l990 tarihinde oyçokluğuyla karar
verildi.

Başkan Üye Üye Üye Üye
İ.Yanıkömeroğlu N.K.Yalçınkaya T.Alp Ş.D.Kabukçuoğlu A.N.Tuncer
(Muhalif) (Muhalif)


MUHALEFET ŞERHİ

Tenkis davası ve kararı ancak geçerli hukuksal tasarruflara karşıdır.
Ölüme bağlı bir tasarrufun hukuken sonuç doğurabilmesi incelikle
vasiyetnamenin tenfizine ilişkin bir yargı kararının varlığına bağlıdır.Diğer
taraftan tapu kaydı miras bırakanın üzerinde olmayıp veraset ilamına göre
yasal mirasçılar adına tescilde gerçekleşmiş bulunduğundan olayın özelliğine
göre tenfiz kararı gereğince tapuda gerekli intikallerininde yapılması
zorunludur. İşte ancak bundan sonradır ki ölüme bağlı tasarruf hukuksal sonuç
doğurabileceğinden tenkis davası açma hakkı da o andan itibaren
başlıyacaktır. Öyle ise dava tarihinde henüz tenkise konu geçerli bir işlem
mevcut bulunmadığından dolaysıyla dava açma hakkı henüz doğmadığından yerel
mahkeme kararının onanması gerekmektedir. Bütün bu nedenlerle çoğunluk
kararına katılmıyoruz.

Üye Üye
N.K.Yalçınkaya A.N.Tuncer

Sabit tenkis oranında taksimi kabil olmayan muayyen mala ilişkin muris tasarrufunun tenkisinde uygulanacak esasların ve özellikle tercih hakkının kullanımının ayrıntılı açıklamasına ilişkin tüm bilgileri Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu 11.11.1994 tarih 1994/4 E.,1994/4K sayılı içtihadı birleştirme kararında bulabilirsiniz. Özellikle tercih hakkının nakden kullanılması halinde içtihadı birleştirme kararı çok yardımcı olcaktır. saygılar

Tüm meslektaşlarıma iyi çalışmalar ve kolaylıklar diliyorum.İlk kez takip ettiğim ve uygulamasını tam bilmediğim bir dava türü olan tenkis davasında tercih hakkı davacı olan müvekkillerime geçti.Onlar da tercihlerini maldan yana kullandılar.Tenkisi istenen malda ise bölünemezlik durumu söz konusu.Mahkeme belirlenen bedelin depo edilmesine karar verdi.Müvekkiller de belirlenen bedeli ödeyemeyeceklerini beyan ettiler.Yukarıda da bazı üstadların belirttiği üzere depo kararı verilmesinden ziyade bedelin tahsiline karar verilmesi mi gerekirdi,müvekkiller belirtilen bedeli depo edemezlerse davada ne şekilde bir karar verilmesi gerekecek,bölünmezlik durumunda sadece pay olarak tapuya tescil gerçekleşebiliyor mu, ayrıca sayın Av.Zeynep Günay meslektaşım,mesajınızda belirtmiş olduğunuz karara ulaşamadım,sizin için çok sıkıntı olmayacaksa siteye ekleyebilmeniz mümkün müdür?Çok teşekkürler.Tüm meslektaşlarıma saygılarımla.

Alıntı: Yazan av.semozgur Tüm meslektaşlarıma iyi çalışmalar ve kolaylıklar diliyorum.İlk kez takip ettiğim ve uygulamasını tam bilmediğim bir dava türü olan tenkis davasında tercih hakkı davacı olan müvekkillerime geçti.Onlar da tercihlerini maldan yana kullandılar.Tenkisi istenen malda ise bölünemezlik durumu söz konusu.Mahkeme belirlenen bedelin depo edilmesine karar verdi.Müvekkiller de belirlenen bedeli ödeyemeyeceklerini beyan ettiler.Yukarıda da bazı üstadların belirttiği üzere depo kararı verilmesinden ziyade bedelin tahsiline karar verilmesi mi gerekirdi,müvekkiller belirtilen bedeli depo edemezlerse davada ne şekilde bir karar verilmesi gerekecek,bölünmezlik durumunda sadece pay olarak tapuya tescil gerçekleşebiliyor mu, ayrıca sayın Av.Zeynep Günay meslektaşım,mesajınızda belirtmiş olduğunuz karara ulaşamadım,sizin için çok sıkıntı olmayacaksa siteye ekleyebilmeniz mümkün müdür?Çok teşekkürler.Tüm meslektaşlarıma saygılarımla.

Değerli meslektaşım,
Sorunuzla ilgili kararlardan elinde bulunan arkadaşlarımızın eklemesini bekliyoruz; yanı sıra, İnternet Yüksek Yargıtay Sitesii'nin örnek (emsal) kararlar bölümünde sorunuzla ilgili ve hattâ örtüşebilen pek çok karara ulaşılması mümkündür ( Yg.1.HD.). Oradan da gerekli inceleme ve araştırmayı ayrıntılı olarak yapınız, diyorum. Kolay gelsin.

T.C. YARGITAY

İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu
Esas: 1994/4
Karar: 1994/4
Karar Tarihi: 11.11.1994


MUAYYEN MAL VASİYETİNİN TENKİSİ - AYNEN TESLİM EDİLMEYEN MALIN İADESİ GEREKTİĞİNDE TERCİH HAKKININ DOĞUŞU - MAHFUZ HİSSE

ÖZET: Kıymetine noksan gelmeksizin sabit tenkis oranında taksimi kabil olmayan muayyen mala ilişkin muris tasarrufunun tenkisi halinde, Medeni Kanunun 506. maddesi uyarınca ödenecek naktin (kıymet), aynı hükme göre kullanılan tercih hakkı günündeki fiyatlar dikkate alınarak belirleneceğine, karar verildi.

(818 S. K. m. 21, 63, 61, 43) (743 S. K. m. 4, 454, 455, 464, 517, 507, 506, 509, 510, 512, 533, 537, 539, 545, 502)

Dava: Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu 30/6/1994 gün ve 478 sayılı kararında özetle, tasarruf nisabının hesabında ve buna bağlı olarak tenkise tabi malların değeri karşılığı bir tarafı ödenecek nakdin tespitinde Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 26/5/1965 tarih, 781/223 sayılı; 15/1/1964 tarih, 69/41 sayılı; 5/12/1962 tarih, 130/68 sayılı kararlarında terekenin miras bırakanın ölüm tarihindeki durumunun esas tutulması gerektiğinin benimsendiğini, İkinci Hukuk dairesinin de bu görüş doğrultusundaki uygulamasını 193 tarihine kadar sürdürüldüğünü, fakat İkinci Hukuk dairesi, 1993 yılı içinde verdiği 4/2/1993 tarih 12436/816 sayılı; 20/5/1993 tarih ve 4859/5287 sayılı kararlarında bu uygulamayı terk ederek eda isteğini kapsayan muayyen mal vasiyeti tenkisi davalarında Medeni Kanunun 506. maddesi uyarınca yapılan tercih sonunda bir tarafın aldığı mal payının tercih günündeki değerinin nakit olarak ödenmesinin zorunlu olduğunu kabul ettiğini; tenkise tabi malların karşılığı olarak ödenecek nakdin tespitinde, bu iki tarihten hangisini kabulü gerektiğinin belirlenmesi bakımından İçtihat aykırılığı bulunduğunu tespit etmekle (Yargıtay K. 45) 11 Kasım 1994 günü toplanan Yargıtay Büyük Genel Kurulu İçtihatlar arasında uyuşmazlık olduğuna ve içtihat uyuşmazlığının giderilmesi gerektiğine oybirliği ile karar verildikten sonra işin esasının incelenmesine geçildi. Raportör Üye M. T.'nun açıklamaları dinlendi, gereği tartışılıp düşünüldü.

İÇTİHADI BİRLEŞTİRME TALEBNİN KONUSU OLAN YARGIDAY KARARLARI

1 - Hukuk Genel Kurul Kararları:

a) 5/12/1962 tarih ve 130/68 Sayılı Karar.

Sözü geçen kararda aynen "Tasarruf nisabının hesabında terekenin miras bırakanın ölüm tarihindeki durumunun esas tutulması ve ölüme bağlı olmayan ve fakat tenkise tabi bulunan teberruların terekeye eklenmesi, Medeni Kanunun 454s ve 455. maddeleri hükümlerindendir. Miras bırakan tarafından önceden temlik edilen şey arsadır Arsanın değinin ölüm tarihindeki değer olması, sözü edilen 454. madde hükmüne uygundur." demek suretiyle mahkemece verilen direnme kararı bozulmuştur.

b) 15/1/1964 tarih ve 69/41 Sayılı Karar:

".Mahkeme 1/4/1958 tarihinde ölen miras bırakanın terekesinin ölüm tarihindeki durumunu tespit etmemiştir. Medeni Kanunun 454/1. maddesiyle tasarruf nisabının terekenin ölüm günündeki haline göre hesaplanacağı öngörülmüştür. Davacının, terekedeki mallardan bir kaçı üzerinde tenkis isteminde bulunmuş olması, bütün tenkis davalarında uygulanması gerekli bulunan söz konusu hükmün uygulanmaması için sebep sayılamaz" denilmiştir.

c) 26/5/1965 tarih ve 781/223 Sayılı Kararda ise aynen : ". Saklı payın hesaplanması, malların miras bırakanın ölüm tarihindeki değerinin tespiti ile mümkündür. Değer tespiti dışında, dava dilekçesinde gösterilen değer tahmini olmaktan ileriye geçemez. zira davacı mahkemeden bir değer tespiti istemiş olmadıkça ölüm tarihindeki gerçek değeri önceden bilemez.. Davacının dava dilekçesinde gösterildiği değeri mahkemenin gözönünde tutmayarak, keşif yaparak tespit ettiği değer üzerinden saklı payı hesabedip hüküm altına alınmasında yasaya ve usule aykırı bir yön bulunmadığı" nedeniyle direnme kararı onanmıştır.

2- İkinci Hukuk Dairesinin Kararları:

a) 1993 Yılından Önceki Kararlardan Bazı Örnekler.

aa) 21/1/1966 tarih ve 4846/350 Sayılı Kararda aynen : ". Tasarruf nisabı, dava konusu olsun, olmasın menkul ve gayrimenkul bütün mallarla alacak ve borçluların tamamı yeni Medeni Kanunun 454. maddesi dairesinde terekenin vefat günündeki halinde göre hesap edilmesi icabeder" denilmiştir.

bb) 15/6/1954 tarih ve 3174/3034 Sayılı Kararda aynen : ".Tasarruf nisabı terekenin vefat anındaki haline göre hesap edileceğine göre Medeni kanunun 454 ve 506. maddeleri hükümleri gözönünde tutularak tasarrufa dahil ve tasarruf harici menkul ve gayrimenkul bilcümle emvalin vefat tarihindeki kıymetleri, alacak, borçları, iaşe ve cenaze masrafları tahkik ve tespit olunmak, borç ve masraflar tenzil olunduktan sonra tasarruf nisabı ve mahfuz hisse tayin ve hesap edilmek, mahfuz hisseye tecavüz vukuu bulunduğu anlaşıldığı takdirde davalının tercih hakkı sorulmak ve hasıl olacak sonuç dairesinde gereken karar verilmek lazım gelirken" denilmek suretiyle hüküm mahkemesince verilen karar bozulmuştur.

b) İkinci Hukuk dairesinin 1993 Yılı İçinde Verdiği Kararlar :

aa) 4/2/1993 tarih ve 12436/816 Sayılı Kararda; ".Medeni Kanunun 504, 508. maddelerinde yer alan kural bir pallaştırma kuralıdır. (2.H.D. 23/12/1958 günlü ve 5594-6012 sayılı kararı). Bu kuralların kanuni veya mahsup mirasçılar arasında yapılan bir pallaştırmanın kurallarından ayrık bir sistem içinde düzenlendiğini düşünmek kanunda benzer düzenlemeler arasındaki sarsılmaz ahenge uygun düşmez. Tüm bu açıklamalar taraflardan birinin dava sonunda para olarak aldığı değer ile mal olarak aldığı değer arasında bir fark yaratılmaması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu sebeplerle enflasyonist baskıların ağır olmadığı zamanlarda önemli bir problem yaratmayan ölüm günündeki fiyatlarla hesaplanan paranın hakkın karşılığı olarak ödenmesi yönündeki uygulamanın terki, davalının tercih sonunda aldığı mal payının tercih günündeki değerinin ödenmesi zorunluluğu doğmuştur. Medeni Kanunun 506. maddesi uyarınca, davalının tümünden ayrı ayrı seçme hakkını sormak seçme hakkının kullanıldığı en son tarihe göre tenkise tabi taşınmaz malların değerlerini süratle belirlemek, bunun 311260/3489115 oranında değerin mahfuz hisseye tecavüz teşkil eden değer olduğu gözetilerek kullanılan seçme hakkı doğrultusunda karar vermek" gerektiğinden bahisle mahkeme kararı oyçokluğu ile bozulmuştur.

bb) 20/5/1993 tarih ve 4859/5287 Sayılı Kararda, "Medeni Kanunun 454. maddesine yer alan tasarruf nisabı terekenin vefat günündeki haline göre hesap olunur kuralı, mahfuz hisseye bir tecavüz olup olmadığının belirlenmesinde, ölüm günündeki fiziki durumu ile değerlerin dikkate alınacağını gösterdiğinden, bu konuda bir duraksama söz konusu değildir. Yalnızca tasarrufu tenkis amacı güden, eda isteğini kapsamayan, davalarda bu hesaplama biçimi bir sorun yaratmamaktadır. Fakat eda isteğini de taşıyan ve kıymetine noksan gelmeksizin taksimi, kabil olmayan muayyen bir mal vasiyet edilipte tenkise tabi olursa, bu kuralın ödenecek eğer hesabında da uygulanması bir takım sorunlar ortaya çıkarmakta, büyük haksızlıkların doğmasına yol açmaktadır Davacıya, davalının kazanmasının geriye dönecek miktar ile davalının kazanmasının teşkil ettiği oranın (Sabit Tenkis Oranı) paylaştırmada (taksimde) dikkate alınacağı, muayyen malın bu orana göre, kıymetine noksan gelmeksizin taksimin kabil olup olmadığını araştırılacağı muhakkaktır. Böyle bir hesaplama sonunda taksimi kabil olmayan mal alanın değişik zenginleşmesi kanun önünde eşitlik (Anayasa 10) kuralı ile bağdaşmaz" denilmektedir.

MİRAS HUKUKUNA İLİŞKİN BAZI TEMEL KAVRAMLAR

1 - Medeni Kanun Sistemi:

Medeni kanunumuz prensip itibariyle vaziyetname düzenleme serbestisini ve tasarruf nisabını kabul etmek suretiyle miras bırakanın iradesini esas alan ferdiyetçi görüşten, hısımlık derecesini ön planda tutarak, kan hısımlarına ve hayatta kalan eşe mahfuz hisse tanıyarak ailevi görüşten, hazinenin mirasçılığını kabul etmekle de kollekvisit görüşten etkilenmemiş ve sonuçta her üç görüşten belli oranda yararlanarak, kendisine has özellikleri bulunan karma görüşü kabul etmiştir.

2 - Tereke Kavramı :

Miras hukukunun temel kavramlarından biri olan tereke, ölen bir kimsenin mal, hak, alacak ve borçlarının tümünü ifade etmektedir. Medeni Kanunun bir çok maddesinde "miras" kelimesi tereke anlamında kullanılmıştır. (M.K. 533, 537, 545).

3 - Mirasçı :

Mirasçı, miras bırakanın ölümü ile terekesinin bir bütün olarak intikal ettiği şahıs ve şahıslardır. Gerçek kişiler mirasçı olabileceği gibi tüzel kişiler de mirasçı olabilirler. medeni Kanun, kanuni ve irade mirasçılık olmak üzere iki türlü mirasçı kabul etmiştir. Kanuni mirasçı, kanun gereği mirasçı olan ve kanunda sayılan kimselerdir. İradi veya mahsup mirasçı ise miras bırakanın iradesi sonucu vasiyetname veya miras sözleşmesi ile belirlenir. İradi mirasçılığın kaynağı da temelde yine kanundur. Kanun miras bırakanın bu şekilde açıklanan iradesine ölüme bağlı tasarruf demektedir.

4 - Ölüme Bağlı Tasarruflar :

Miras bırakanın, ölümünden sonra yapılmasını arzu ettiği hususlar hakkındaki irade açıklaması olan ölüme bağlı tasarruflar bir hukuki muameledir ve ancak onun ölümünden sonra hüküm irade eder. Ölüm olayı vuku bulunmayan ölüme bağlı tasarrufun hukuki sonuç doğurması mümkün değildir. Bu iradenin açıklanma biçimine şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf, muhtevasına da maddi anlamda ölüme bağlı tasarruf denilmektedir.

Şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf, ya miras bırakanın tek taraflı irade açıklaması olan VASİYETNAME veya karşılıklı irade açıklaması öngören MİRAS SÖZLEMESİ şeklinde olmaktadır. Vasiyetname veya miras sözleşmesi ile yapılması arzu edilen şey, maddi manada ölüme bağlı tasarrufu ifade eder. Mirasçı nasbı, muayyen mal vasiyeti, terekeye tenfiz memuru tayin etme gibi ölüme bağlı tasarruflar maddi anlamda ölüme bağlı tasarruflardır.

5 - Mirasın Açılması ve İktisabı :

Medeni kanunun 517/1. maddesine göre "miras ölümü ile açılır". Miras bırakanın ölümü ile terekesi kendiliğinden mirasçılarına geçer ve mirasçılar o andan itibaren tereke üzerinde mirasçılık hakkını kazanmış olurlar. Kazanılan bu hak aynı nitelikte bir haktır. Mirasın açılması ile kimin veya kimlerin mirasçı oldukları belli olmakla, terekenin tespit ve kıymetlendirilmesi gündeme gelmektedir.y Kanunun 454/1. maddesinde "Tasarruf nisabı, terekenin vefat günündeki haline göre hesap olunur", 517/2. maddesinde ise "Murisin ölüme bağlı olmayan teberru ve taksimleri mirasa alakaları noktasından mirasın açıldığı gündeki haline göre takdir edilir" demek suretiyle sağlar arası ve ölüme bağlı tasarrufların tespit ve değerlendirilmesinde esas alınacak ilkeler belirlenmiştir.

Medeni Kanunun 539. Maddesinde de "Miras açılınca mirasçılar onun tamamına sahip olurlar" kuralı öngörülmekte, kanuni ve mahsup mirasçıların on andan itibaren terekenin maliki oldukları, tereke üzerinde aynı bir hak iktisap ettikleri, bu suretle terekenin sahipsiz olduğu bir anın kalmadığı açıklanmış bulunmaktadır. Bu kural sadece mirasçılar hakkında geçerli olup vasiyet alacaklıları bunun dışında kalırlar. Mirasın açılması ile vasiyet alacaklıları aynı bir hakka sahip olamazlar, onlar vasiyet olunan şey üzerinde kişisel bir talep hakkını elde ederler. bu talep hakkının kanuni mirasçılardan istenebilir hale gelmesi ve kullanılabilmesi için mirasçıların mirası red etmemeleri gerekir.

Kısaca, miras açılması ile mirasın tümü kanuni ve varsa mahsup mirasçılarına geçer. Mirasçılar miras bırakanın külli halefi sıfatıyla tereke malları üzerinde aynı bir hak iktisap ederler ve borçlardan sorumlu olurlar. buna karşılık lehilen muayyen mal vasiyet edilen vasiyet alacaklısının hakkı, aynı nitelikte bir hak olmayıp, kişisel bir talep hakkında ibarettir ve miras bırakanın borçlarından sorumluluk söz konusu değildir.

6 - Mahfuz Hisse, Mahfus Hisseli Mirasçı, Tasarruf Nisabı Kavramları:

a) Mahfuz Hisse ve Mahfuz Hisseyli Mirasçı:

Kanunu mirasçılık, niteliği itibariyle miras bırakana yakın bir ilişkinin varlığını gerektirmektedir. bu yakın ilişki, kan hısımlığına, evlilik bağına veya evlatlık sözleşmesine dayanabilir. yada bir devletin vatandaşı olmakla o devlete mirasçılık tanınmış olabilir. Kanun koyucu, kanuni mirasçı denilen kimselerin bazılarına, miras bırakanın iradesi ile bertaraf edilemeyen bir miras hakkı tanımıştır. Tanınan bu hakka mahfuz hisse, bu hakkın tanındığı kimselere de mahfuz hisseli mirasçı denilmektedir.

Mahfuz hisseli mirasçının hakkı, miras bırakanın iradesinden bağımsız olarak güçlendirilmiş bir hak olup, miras bırakanın bu hak üzerinde tasarrufta bulunması mümkün değildir. Sağlararası veya ölüme bağlı bir tasarrufla mahfuz hisseli mirasçının mahfuz hissesi ihlal edildiği takdirde yapılan o tasarruf, tenkis davası yolu ile mahfuz hisseli mirasçının kanunun tayin ettiği asgari miras hassesi sağlanıncaya kadar indirime tabi tutulur. Bu yolda açılan dava TENKİS DAVASI, inşai kararla oluşan hale TENKİS denmektedir.

b) Tasarruf Nisabı:

Tereke ile mahfuz hisseler toplamı arasındaki fark tasarruf nisabını ifade eder (M.K. 452). Tasarruf nisabı üzerinde, miras bırakan dilediği şekilde tasarrufta bulunan hakkına sahiptir. Tasarruf nisabının bulunabilmesi için tereke ile mahfuz hisseler toplamının değerlerinin ayrı ayrı bilinmesine ihtiyaç vardır. Bu nedenle evvela terekenin tespiti, bilahare tespit edilen terekenin değerlendirilmesi icap eder.

Tereke özel bir mamelek olduğuna göre bunun bir aktifi ve birde pasifi bulunmaktadır. Aktif kısmı, miras bırakanın ölüm gününde fiilen bıraktığı mameleki değerlerdir. Pasif kısmı ise medeni Kanunun 454/2. maddesinde sayılan miras bırakanın borçları, cenaze masrafları, terekeyi mühürleme ve defter tutma masrafları, miras bırakanın borçları, cenaze marsafları, terekeyi mühürleme ve defter tutma masrafları, miras bırakanla bir arada yaşayanların bir aylık iaşe masrafından ibarettir.

Miras bırakanın yaptığı tasarruflarda, tasarruf nisabı sınırları içinde kalıp kalmadığının belirlenebilmesi için, Kanun, 454/1. maddesinde "tasarruf nisabı, terekenin vefat günündeki haline göre hesap olunur" kuralını getirmiştir. Buna göre menkul ve gayrimenkul malların mirasın açıldığı tarihteki satış kıymetleri, tahvil ve hisse senetlerinin borsa fiyatları, ölüme karşı sigortalıların iştira kıymetleri (M.K. 456), sağlararası teberruların keza ölüm tarihindeki kıymetleri esas alınarak değerlendirme yapılmaktadır.

7 - Tenkis Davacı Kavram ve Tenkise Tabi Tasarruflar:

a) Tenkis Davası:

Tenkisin sözlük anlamı indirme, azaltma ve eksiltmedir. Tenkis davası ile miras bırakanın mahfuz hisseyi ihlal eden sağlararası veya ölüme bağlı teberrularının kanuni halde indirilmesini sağlayan ve kanunda gösterilen (M.K. 502, 504) kimseler tarafından açılan yenilik doğuran bir davadır.

Medeni kanunun 502. maddesinde "Mahfuz hisselerinin baliğ olduğu miktarı alamayan mirasçılar, tasarruf nisabını tecavüzden teberrunun tenkisini dava edebilirler" denilerek bu davanın konusunu belirlemiştir. Tenkis davası ile miras bırakan tarafından yapılan tasarrufların iptali değil, değiştirilmesi amaçlanmıştır. Bu niteliği itibariyle tenkis davası bir eda davası olarak kabul edilemez. Davalının elinde bulunan malların (M.K. 507) iadesinin sağlanabilmesi için ayrıca eda isteğinin ayrı ayrı dava konusu yapılabileceği gibi her iki istek birlikte bir davada da ileri sürülebilir. Uygulamada çok zaman tenkis isteği ile birlikte eda isteğinde de bulunduğu görülmektedir. Miras bırakanın mahfuz hisseyi ihlal eden fiilinin tespiti kısmı, İNŞAİ, malvarlığında meydana gelen eksikliğin giderilmesine ilişkin kısım ise EDAYI kapsamaktadır.

b) Tenkis Davasının Konusu ve Tenkiste Tertip:

Yukarıda açıklandığı üzere, davanın konusu mahfuz hisseyi ihlal eden miras bırakanın ölüme bağlı ve sağlararası tasarruflarıdır. Medeni Kanunun 512. maddesine göre "Tenkis mahfuz hisse tamam oluncaya kadar evvelemirde ölüme bağlı tasarruflardan ve kafi gelmediği takdirde en on tarihli olandan başlayarak en evvel vaki olana doğru çıkmak şartıyla ölüme bağlı olmayan teberrular üzerinde icra edilir".

Tenkis davası, miras bırakanın mahfuz hisseyi ihlal eden tüm ölüme bağlı tasarruflarına karş açılabileceği gibi bazı şartlar altında sağlararası tasarruflara karşı da açılabilir. Hangi sağlararası tasarrufların tenkise tabi olduğu kanun tarafından sınırlı olarak sayılmıştır. (M.K. 507, 509, 510).

Medeni Kanunun 512. maddesindeki hükme göre ölüme bağlı tasarruf yoksa veya ölüme bağlı tasarruf tamamen tenkis olmasına rağmen mahfu hisse, yine tamamlanmıyorsa o takdirde sağlararası tenkise tabi tasarruflarca geçilir.

8 - Sabit Tenkis Oranı :

Tenkise tabi tasarrufa konu olan mallar ile terekeye dahil diğer mal ve alacakların Medeni Kanunun 454/1. maddesi uyarınca ölüm günündeki fiyatlara göre belirlenen değerleri toplanıp, aynı maddenin 2. fıkrasında belirlenen pasif düşüldükten sonra, bulunan rakam, terekenin ölüm gününe göre net tutarını oluşturmaktadır. İşte bu net tutar üzerinden, davacı mirasçının mahfuz payı hesaplanır. Net tereke tutarı, davacının miras payı (M.K. 439, 440, 444) ve mahfuz payı (M.K. 453) ile çarpılarak mahfuz pay bir değer olarak ortaya çıkarılır. Tasarruf dışı terekeden davacının miras payına isabet eden, söz konusu mahfuz payı karşılanamıyorsa, ikisi arasındaki fark tasarruf veya tasarrufların tenkis edilecek miktarıdır. Medeni Kanunun 512. maddesinde açıklanan tertip ve Medeni Kanunun 503, 505. maddelerinde yer alan kurallar da dikkate alınarak birden çok lehtardan her birinde alınması gereken miktarlar bulunur. Bu rakamın, o davalıya yapılan kazandırmaya oranı SABİT TENKİS ORANINI oluşturmaktadır.

MAHFUZ HİSSEYİ İHLAL EDEN MUAYYEN MAL VASİYETİNİN TENKİSİ

1 - Muayyen Mal Vasiyeti Kavramı:

Medeni kanunun 464. maddesi "muayyen malda tasarruf" başlığını taşımakta ve "Bir kimse ölüme bağlı bir tasarrufla, diğer bir kimseye, mirasçı nasbını tazammun edemeyen muayyen teberrularda bulunabilir" diyerek muayyen mal vasiyetini olumsuz bir şekilde tarif etmiştir. Vasiyet olunan mal, terekede mevcut ferden tayin edilmiş bir mal ise muayyen mal vasiyeti söz konusudur. Vasiyet edilenin belli bir ev veya otomobil olması gibi. Kanun değerinde azalma olmaksızın taksimi kabil olmayan muayyen bir mal vasiyetinin tenkisini öle bir şekilde düzenlemiş ve İçtihadı Birleştirme yoluna gidilmesi soncunu doğuran bu düzenleme biçimi medeni kanunun 506. maddesinde hükme bağlamıştır.

2 - Değerinde bir Azalma Olmaksızın Taksimi Kabil olmayan Muayyen Mal Vasiyetinin Tenkisindeki Esaslar ve Şartlar:

Medeni Kanunun 506. maddesinde "Kıymetine noksan gelmeksizin taksimi kabil olmayan muayyen bir mal vasiyet edilip te işbu vasiyet tenkise tabi olursa; lehine vasiyet yapılan kimse, dilerse tasarruf nisabını miktarını nakten alır, dilerse tenkisi lazım gelen miktarın kıymetini verip o malı talep eder" hükmü yer almaktadır. Bu maddenin uygulanabilmesi için vasiyet olunan muayyen malın değerinde azalma olmaksızın sabit tenkis oranında taksiminin mümkün olmaması gerekir.

Maddede öngörülen bu kuralın sadece mal vasiyetlerinde değil, sağlararası tenkise tabi tasarruflarda da uygulanacağı hususunda Yargıtay ve doktrin görüş birliği halindedir. Bu sebeple açılan tenkis davasında kanun davalıya, ya tasarruf nisabı miktarını nakden almasını veya tenkisi lazım gelen miktarın kıymetini verip, o malı talep etmesi hususunda bir seçimlik hak tanımıştır. Bu seçim hakkı, yenilik doğuran bir hak olup, karşı tarafa ulaştıktan sonra dönülmesi mümkün değildir.

Mahfuz hissenin veya değişik bir ifade ile tasarruf nisabının hesaplanması da, değişmez tenkis oranının bulunmasında, terekeye değil mal ve hakların ölüm günündeki değerlerinin dikkate alınması gerektiği yönünde bir İçtihat uyuşmazlığı yoktur. İçtihat uyuşmazlığı Medeni Kanunun 506. maddesinin uygulanması safhasında doğmaktadır.

Muayyen malın sabit (değişmez) tenkis oranında, kıymetine noksan gelmeksizin paylaştırılması mümkün ise o malın davacı ile davalı arasında paylaştırılması mümkün ise o malın davacı ile davalı arasında paylaştırılması mümkün olmazsa, kullanılacak tercih hakkına göre bir tarafın diğerine ödeyeceği nakdin tespitinde İçtihat uyuşmazlığı doğmuştur.

3 - Medeni kanunun 454. Maddesinin Niteliği :

4/2/1993 tarihinden önce Yargıtay uygulaması tasarruf nisabı, sabit tenkis oranı ve bölünemeyen muayyen malda bir tarafın hakkı için ödenecek nakdin hesabında Medeni Kanunun 454/1. maddesinde yer alan kuraldan yararlanılmıştır.

Medeni Kanunun 454. maddesi "TASARRUF NİSABI, terekenin ölüm günündeki halinde göre HESAP OLUNUR" hükmünü taşımaktadır. Hükümden açıkça anlaşıldığı üzere burada genel olarak tasarruf nisabının hesabı düzenlenmiştir. Bu hükmü medeni kanunun 506. maddesinde yer alan, nakdin belirlenmesine teşkil etmek, kanunun amacına uygun düşmez. Yukarıda açıklandığı üzere, tenkis davası mirasçılardan mahfuz hisseli olanlara tanınan bir haktır. Medeni kanunun 453. maddesinde gösterilen bu kimselerin mahfuz payları, bir bayağı kesir rakamı olarak ifade edilmiştir. Hemen ifade etmek gerekir ki ölüme bağlı bir tasarrufla miras nasbi halinde ihtilafa yol açan 506. maddenin uygulanması gündeme gelmez. Mirasçı nasbi sonunda saklı payın ihlali halinde, mahsup mirasçıya tercih edilen pay, tasarruf nisabı oranına indirilmek suretiyle tasarruf tenkis edilmiş olur. Mansup mirasçı indirilen payla taksime katılır.

Mahfuz payları bir bayağı kesir oranı olarak ifade eden Medeni Kanunun 453. maddesinin hemen arkasında yer alan 454/1. madde hükmünü birlikte değerlendirmek zorunludur. muhtelif cins ve nitelikte mal ve haklardan oluşan tereke aynı neciden bir değere dönüştürülmedikçe mahfuz payı bir bütün ve oran olarak ifade etmek mümkün olamaz. 454. maddenin amacını bu ölçüde bırakmak zorunludur. Şu halde Medeni Kanunun 454. maddesinde yer alan hükmü yalnız ve yalnızca tasarruf nisabının hesaplanması ile ilgilendirmek doğru olacaktır.

4 - Medeni Kanunun 506. Maddesinin Niteliği:

"Kıymetine noksan gelmeksizin TAKSİMİ kabil olmayan bir mal, vasiyet edilip te iş bu vasiyet tenkise tabi olursa, haline vasiyet yapılan kimse, dilerse tasarruf nisabı miktarını NAKTEN alır, dilerse tenkise lazım gelen miktarın KIYTEMİNİ verip o malı talep eder" hükmünde açıkça görüldüğü üzere kural kendine has taksim kuralı niteliğindedir. Tenkis sonunda kurulacak eda hükmünde malın bölünebilirliği halende taksime karar verilecektir. O halde bu hükmü yorumlarken Medeni kanunun 17. babında yer alan taksim kuralları ile hem ahenk yorumlamak, özellikle 595. maddede yer alan "gayrimenkul mallar mirasçıya taksim zamanındaki kıymetiyle verilir" hükmü ile taksimi kabil olmayan malın satılarak ve bedeli taksim edilerek şuyuun giderilmesini emreden 591. madde hükmünü gözetmek zorunludur.

Taraflardan birinin tercihine göre mal varlıklarında meydana gelen değişikliğin azalması ve çoğalması mahfuz hisse kuralının amacı ile bağdaşmamaktadır. Mahfuz hisse kuralı ile kanunun tayin ettiği mirasçıların muayyen oranda mal varlığına kavuşması amaçlandığına göre, bunun korunması zorunludur. Şu halde enflasyonist baskıların oluştuğu dönemlerde Medeni Kanunun 506. maddesinde gösterilen NAKTİ, medeni Kanunun 454. maddesinde yer alan tasarruf nisabının belirlenmesi ile ilgili kurallarla belirlemenin, hakkaniyet ile bağdaşmadığı açıkça ortaya çıkmıştır. Şu halde taraflardan birinin amaç dışı zenginleşmesine yol açacak çözüm yollarından kaçınmak zorunludur. Çağdaş hukuk, tam karşılığı verilmeden elde edilen kazançları korumamaktadır. (B.K.21, 63, 63). Kanunda 506 madde uyarınca ödenecek NAKLİN, 454/1. madde de yer alan kural uyarınca belirlenmesini emreden açık bir hüküm olmadığına göre, Medeni kanunun 506. maddesinde yer alan nakdin tespitinde kanunların diğer kurallarından yararlanmak gerekmektedir.

MÜZAKERELERDE ORTAYA KONAN BAŞLICA KARŞI GÖRÜŞLER

1 - Medeni Kanunun 517. Maddesi Hükmü:

Yargıtay Büyük Genel Kurulunda yürütülen tartışma sırasında Medeni Kanunun 517. maddesinde yer alan "Murisin ölüme bağlı olmayan teberru ve taksimleri, mirasa alakaları noktasından mirasın açıldığı gündeki haline göre takdir edilir" kuralının da 506. madde uyarınca ödenecek nakdin hesabında mirasın açıldığı gündeki fiyatların dikkate alınmasını zorunlu kıldığı ileri sürülmüştür.

Kanunda bu hüküm mirasın açılması başlıklı 15. babda yer almakta olup, hiç bir noktasında mahfuz hissenin tamamı veya bir kısmı karşılığı ödenecek nakitle ilgili olması, kanunla yer alan "HALİNE GÖRE" sözcüklerinin, söz konusu edilen sağlar arası teberru ve taksimlere konu malların ölüm günündeki fiziki durumunun dikkate alınmasını emrettiği gerekçesi ile söz konusu düşünceye iştirak edilmemiştir.

2 - Medeni kanunun 465. Maddesi Hükmü:

"Vasiyet olunan mal, hasar ve zevaidesiyle ve gayrın hakkıyla meşgul ve ondan hali olarak, mirasın açıldığı gün ne halde ise o suretle teslim olunur" kuralı uyarınca da muayyen mal için ödenecek nakdin ölüm günündeki fiyatlar üzerinden hesaplanmasının zorunlu olduğu ileri sürülmüş ise de,

Medeni Kanunun 506. maddesi uyarınca tenkise tabi olan tasarrufta, tenkis hükmünün yukarıda açıklanan niteliği gereği tenkis olunan muayyen malın, tenkis olunan bölümünün saf'i ve hasarının da davacıya ait olacağı, söz konusu hükmün 506. maddede öngörülen hal ve işlemle ilgili olmadığı kabul edilmiştir.

3 - Her Dava açıldığı Zamandaki Duruma Göre Çözümleneceği Kuralı:

Yargıtay, 28/11/1956 tarih 15/15 sayılı İçtihadı birleştirme Kararı dolayısıyla açıkladığı gerekçelerde, dava açıldıktan sonra oluşan olayların hükme dayanak yapılmayacağı yönünden önemli bir kural ortaya koymuştur. ancak kanunda görülen halin belirlenmesini bu cümleden mütalaa etmek doğru olmaz. Dava konusu mal değişmediğine göre onun bölünebilir olup olmadığı, dava sırasında toplanan bilgiler çerçevesinde yapılan bir hesap ve araştırma ile ortaya çıkmaktadır. Bölünebilir olma halinde Medeni Kanunun 506. maddesi hükmü uyarınca mal bölünmekte, davanın taraflarına bağımsız (paydaşsız) mal teslim edilmektedir. Bu olgu nasıl davadan sonra oluşan bir olay kabul edilmezse, bağımsız verilemeyen malın karşılığı nakdin belirlenmesi de, sonradan olan bir olgu kabul edilemeyeceği görüşü ile azınlığın endişelendiren katılınmamıştır.

4 - Bazı Üyeler Çoğunlukça kabul edilen görüşün en az bir kez daha bilirkişi görüşü almayı gerektirdiğini, bununda davaları uzatacağını, bu halin anayasanın 141/4. maddesi ile Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 77. maddesine aykırı olacağını ileriye sürmüş iseler de, hakimi hakka ulaşmak için girişimlerinin kanunun yasakladığı beyhude emek ve masraf cümlesinden olmadığı, gecikmenin önemli bir sakınca doğurmayacağı görüşü büyük genel kurulda hakim olmuştur.

Çözüm: Medeni kanunun 454. maddesinde yer alan hükmün yalnızca tasarruf nisabının belirlenmesine mahsusu olduğu, medeni kanunun 506. maddesi uyarınca değerinde azalma olmasızın sabit tenkis oranına göre, bölünmesi mümkün olmayan bir mala ilişkin tasarrufun tenkisi gerekmesi halinde, bölünmezliğin belirlenmesinden sonra, aynı hüküm uyarınca kullanılan seçimlik hak ile taraflardan birinin diğerindeki nakit alacağının belirlenebilir ve muaccel hale geldiği; böylece "vücudu nihayet bulmuş olan" (B.K.61) sağlar arası tasarruflarda davalının, ölüme bağlı tasarruflarda davacının haksız iktisabının oluştuğu, Medeni Kanunun 506. maddesi uyarınca aynen teslim edilmeyen malın iadesi gerektiğinin (B.K.61) anlaşıldığı n olan tercih hakkının kullanıldığı andaki tam değerinin ödenmesinin haklar dengesine (B.K.43, M.K.4) uygun düşeceği kabul edilmiştir.

Sonuç: Kıymetine noksan gelmeksizin sabit tenkis oranında taksimi, kabil olmayan muayyen mala ilişkin muris tasarrufunun tenkisi halinde, Medeni kanunun 506. maddesi uyarınca ödenecek nakdin (kıymet), aynı hükme göre kullanılan tercih hakkı günündeki fiyatlar dikkate alınarak belirleneceğine, 11/11/1994 gününde yapılan ilk toplantıda 1994/4 Esas, 1994/4 Karar sayı ile üçte ikiyi geçen çoğunlukla karar verildi.

1- İçtihadı Birleştirme M.K. m.506'da yer alan "Kıymetine noksan gelmeksizin taksimi kabil olmayan muayyen bir mal vasiyet edilip te, iş bu vasiyet tenkise tabi olursa, lehine vasiyet yapılan kimse, dilerse tasarruf nisabı miktarını nakden alır, dilerse tenkisi lazım gelen miktarın kıymetini verip o malı talep eder" kuralına ilişkindir.

Bu maddenin tatbik kabiliyeti olan olaylarda "tasarruf nisabının miktarı" yada "tenkisi lazım gelen miktarın kıymeti"nin, murisin ölüm tarihine göre mi, yoksa musaleh'in tercih tarihine göremi belirleneceğine dairdir.

Ne var ki, madde kapsamı dışına çıkılarak, murisin sağlığında yaptığı sağlar arası tasarrufları dahi kapsayacak sonuçlara ulaşılmıştır ki, o konularda, yani sağlar arasında tenkise tabi tasarruflar konusunda, kararlar arasında uyuşmazlık yoktur. Kararlar arası çelişki, bu denli doğmadan, İçtihadı Birleştirmeye konu olamaz ve kapsam genişletilemez.

2- Medeni Kanun'un 454, 455, 456, 506, 508, 517 ve 607'nci maddeleri arasında yakın, vazgeçilmez, mantıki bir bağlantı ve uyum mevcut olup, İçtihadı Birleştirme kararıyla varılan sonuç, bu bağlantı ve ahengi bozmuştur.

3- Bu ahengin bozulması, kurallarla kurulun eşitliği ortadan kaldıracak, davaları uzatarak dava ekonomisine ters düşecek, davadan sonraki değer artışlarının ve azalmalarının hükmü etkilemeyeceği ve her davanın açıldığı tarihteki değerler esas alınarak hükme bağlanacağı mealindeki 28.11.1956 tarih ve 15/15 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararının da hükümden düşürecektir.

4- Medeni kanun, gerek mahfuz hisse, gerek tasarruf nisabı, gerek tenkis edilecek miktarın belirlenmesinde, murisin ölümü tarihindeki kıymetlerin esas alınacağını anılan maddeler de belirlemiştir. Ülkenin ekonomisinin iyi yönetilmemesinden kaynaklanan enflasyon gerekçesiyle, açık kanun hükümleri gözardı edilerek, yorum yoluyla kural konulması, Yargıtay'ın görevi değildir. Bilindiği gibi enflasyonun zorladığı kurallar, sadece miras hükümleri olmayıp, her türlü hukuki ilişki bu baskıya maruzdur. Burada çare enflasyonu kaldırmak, ya da Hukuk düzenini enflasyona karşı teçhiz etmektir. Bunlardan ilki hükümetlerin, ikincisi parlamentonun görevi olup, Yargıtay'ın böyle bir görev üstlenmesi, Anayasaya aykırı ve icapsızdır.

5- Anılan sorunların ölüm tarihindeki kıymete göre çözülmesi, Medeni Yasanın kabulünden bu güne değin Yargıtay'ca kabul edilmiş ve uygulanmıştır.

Doktrinde de mirasın açılmasından sonra, terekedeki değişikliklerin, kıymet artışı ve düşüşünün nazara alınmayacağı, E., İ., A., Ç. T., İ., G. tarafından kabul olunmuştur.

Daha önceleri, aksi kanaatte olmakla beraber, 1986 tarihinde yayınlandığı bir makale'si ve sonra ek kitabında Fransız Medeni Kanunundaki değişiklikte ve İsviçre ve Escher, Steck, piotet gibi yazarların görüşlerinden esinlenerek tercih tarihindeki değerin esas alınması görüşünü savunan sayın Prof. Dr. Naip Kocayusufpaşaoğlu'nun düşüncesinin benimsenmesi, bilinçli bir davranışı da yansıtmamaktadır. Zira bu konu arizamik incelenmemiştir. Fransız Medeni yasasının neden değiştirildiği ve adı geçen İsviçreli yazarların görüşlerinin dayanakları ve bu yasa değişikliği ve görüşlerin Türk Medeni Yasasını etkilemesi gerekip gerekmediği, etkileyecekse neden ve nasıl etkileyeceği ve Fransa'da, konu medeni Yasa değişikliği ile çözülürken, Türkiye'de İçtihadı Birleştirme Kararıyla çözümünün yeğlenmesinin vechi, araştırılmamış, incelenmemiş ve izah da edilmemiştir. Bu konuda hazırlanan raporda ve müzakerelerde de bu sorunlar ve konular aydınlığa çıkarılmamıştır. Kaldı ki ol ülkelerde enflasyonist baskılar ya hiç yoktur, ya da pek azdır.

6- Medeni Kanunun murisin iradesine saygı göstermiştir. Muayyen bir malı belli bir kişiye vasiyet eden muris, o malın onun eline geçmesini istediği için, kanun ona tercih hakkı vermiştir. Malın değeri tenkis edilecek kısmının kıyteminden fazla oluyor, o halde eşit olmayan şeyler arasında tercih olmaz görüşüyle, bir çeşit tercihin kaldırılması, murisin iradesine de ters düşer.

7- Muris bir malı veya birkaç malı birkaç kişiye vasiyet edebilir. Bunların tercihleri muhtelif tarihler olabilir. O halde tercih tarihindeki kıymetler, değişik ve çeşitli ve farklı olabilir. Oysa murisin ölümü tarihi tektir. Böyle bir hesap karışıklığına da yol açmaz. Tercih kıymetinin esas alınması halinde ise, icabında aynı malın musalehlerinin değişik miktarlarda tenkis bedeli ödemelerine ve dolayısıyla adalette eşitsizlik ve çelişkiye yol açılmış olur.

Açıklanan nedenlerle, sayın çoğunluğun kararına karşıyız.


KARŞI OY

Yüksek Yargıtay'ın İçtihadı birleştirme Büyük Genel Kurulunun, Medeni Kanunun 506. maddesince kıymetine noksan gelmeksizin aynen paylaşılması, mümkün olmayan muayyen bir mal vasiyet edilip te işbu vasiyet tenkise tabi olursa mirasın açıldığı gündeki terekenin haline göre saklı paraya tecavüz oranının tespit edileceği, lehine vasiyet yapılan kimsenin seçim hakkını kullandığı tarihteki vasiyet edilen malın değeri tayin edilerek bu değer üzerinden saklı paya tecavüz arınana göre tenkise karar verileceğine dair İçtihatları Birleştirme kararını Medeni Kanuna ve medeni hukuk yargılama usulü kanununa aykırı bulunduğundan sayın çoğunluğun görüşüne aşağıda anlatacağım nedenlerle katılmıyorum.

Medeni Kanunun 454. maddesi, tasarruf nisabının terekenin vefat günündeki haline göre hesap edileceğini öngörmüştür. Madde hükmüne göre hem tasarruf nisabının hesabı, hem de tenkis miktarı terekenin vefat günündeki halinde göre hesaplanması anlamındadır. Tasarruf nisabının ve tenkis hesabının değişik zamanlardaki değerlerine göre yapılacağına dair bir hüküm yoktur. Aksine Medeni Kanunun 517. maddesinde murisin ölüme bağlı olmayan teberru ve taksimleri mirasa alakaları noktasından mirasın açıldığı gündeki haline göre takdir edilir hükmünü amirdir. kanunun 456. maddesine göre de ölüme karşı sigortaların ivazsız ahara temlikinde sigortalar vefat günündeki iştira kıymetleri ile terekeye dahil edilir. Medeni Kanunun 508 ve 510. maddeleri de tenkisin mirasın açıldığı gündeki hali ile o günkü değeri ile olacağını göstermektedir.

Müzakereler sırasında Medeni Kanunun 506 ve 508. maddelerinde yer alan hükmün bir paylaştırma kuralı olduğu ileri sürülmüştür. Buna katılmak mümkün değildir. Tenkis davaları da alacak davası, istihkak davası ve tazminat davası gibi bir dava çeşididir. Diğer davalardan farkı ve kendine özgün özellikleri vardır. Özellikle vurgulamak lazım ki bir ayın davası değildir. Tenkis davası ve taksim, miras kitabında ayrı ayrı bablarda düzenlenmiştir. Taksim davası mirasçılar arasındadır. Tenkis davasında davalılar mirasçı olmayan üçüncü kişi olabilirler. Tenkis davasında davalılar şahsi hak sahibidir. Taksim davasında ivaz ilevasi sureti ile aynen taksim imkan dahilindedir. Böyle bir kural tenkis davalarında yoktur.

Bir dava açıldığında maddi hukukta ve usul hukukunda bazı sonuçlar doğar. HUMK.un 185. maddesi hükmüne ve 28.11.1956 tarih 15/15 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararına göre, açıldığı tarihteki duruma göre karar bağlanır. Davacı ancak, dava tarihinde var olan hakkını isteyebilir. bu hak dava devam ederken artmadığı gibi eksilemezde. Bir dvada tek bir değer olur. Bu değere göre mahkemenin görevi ve kararın kesinlik sınırı belirlenir, harç alınır, vekalet ücreti takdir edilir. Davacı, davalının izni dışında dava dilekçesindeki hakkı arttıramaz. Islah yolu ile dava değiştirilse bile dava dilekçesindeki hak genişletilemez.

Davalının sorumluluk sınırı dava tarihinde iddia olunan hak kadardır. Dava dilekçesindeki hakkın ölçüsü davanın açıldığı tarihte Türk lirası olarak belirlenen miktardır. Halbuki sayın çoğunluğun görüşü ile davacının hakkı davanın açıldığı tarihe göre tayin edilmemekte, dava içinde mahkemenin belirlediği bir tarihteki tenkise konu malın değerine göre belirlenmektedir. Ne tenkis davacısı hakkının ne kadar olduğunu, nede davalı sorumluluğunun miktarını bilebilmektedir. Dava devam ederken tenkise konu malın değeri arttığı gibi azalabilirde, Şu halde tenkis davalarının kazanılması ve kaybedilmesi şansa bağlı olmaktadır.

Tenkis davasında davalının seçimlilik hakkının kullandırılması zamanı daha çok önem taşımaktadır. İkinci hukuk dairesinin içtihatlarında seçimlilik hakkın kullanılmasına zaman bakımından bir sınırlama yoktur. Vasiyet yapılan kimse seçim hakkı kullanmasına zaman yönünden müdahale var. Mahkeme tahkikatı bitirecek sonra davalıda tenkise konu mal için seçimlik hakkı hatırlatılacak, Bu biçimde davanın yürütülmesinin hiç bir haklı ve kanuni dayanağı yoktur. Eğer teberru edilen malın taksiminin kabil olmadığının anlaşılmasından sonra seçimlik hak doğar denirse bu düşüncede çok zaman varit değildir. Hiçbir araştırmaya gerek olmaksızın taksimi kabil olmayan mallar pek yoktur. Örneğin bir apartman dairesi, bir otomobil, ziynet eşyası, bir tablonun taksiminin kabil olmadığı aşikardır.

Tenkis davasında, davalının seçimlik hakkının davanın tahkikatının sonuna bırakılması ile tenkis davası masrafa boğulacak ve tenkis davası içinden çıkılmaz bir labirent olacaktır.

Tenkis davaları yenilik doğuran dava çeşididir.Mahkeme hükmü, mirasın açıldığı tarihe kadar sonuç doğurur. Nakden tenkise hükmedildiğinde ve faizde uygulaması istendiğinden mirasın açıldığı tarihten geçerli olarak faize karar verilecektir. (H.G.K. 27.11.1991). Bu halde bir çelişki koğmakta başka bir haksız kazanç meydana getirilmektedir.

Tenkis davalarının, açıldığı günde dava konusunun bilinmemesi de HUMK. 94. maddesince davanın kabul ile sonuçlanma olanağını da ortadan kaldırmaktadır. Zira davaya sebebiyet vermekten kimse ilk oturumda davayı kabul ederse mahkeme masrafları ile mahkum olmaz davalının bu hakkı elinden alınmakta usul kanunun işaret edilen maddesi işlemez olmaktadır.

Sonuç olarak: 1- Miras bırakan tarafından saklı pay sahibinin saklı payını zedeleyen tasarrufun haddi layikine indirilmesi de yani tenkisinde medeni kanunda açık hükümler vardır. bir yoruma gerek yoktur.

Yeni İçtihadı Birleştirme kararı medeni hukukta; usul hukukunda ve harçlar kanununda olmayan yeni bir unsur yeni bir kural getirmiştir. Medeni Kanunun yetmiş yıllık uygulamasında ne yargıda nede öğretide medeni kanunun yanlış uygulandığı ileri sürülmemiştir. Uygulamadan dönülmesini gerektiren yasa değişikliği yoktur. Enflasyonun bozduğu dengenin düzeltilmesi için kanun koyucunun görevine müdahale olmuştur, düşüncesindeyim.

KARŞI OY

Medeni kanunun 506. Maddesi, "kıymetine noksan gelmeksizin taksimi kabil olmayan muayyen bir mal vasiyet edilip de işbu vasiyet tenkise tabi olursa, lehine vasiyet yapılan kimse, dilerse tasarruf nisabı miktarını nakden alır, dilerse tenkisi lazım gelen miktarın kıymetini verip o malı talep eder kuralını getirmiştir. Teberruunun konusunu oluşturan malın taksimi mümkünse sorun yoktur. Kıymetine noksan gelmeden taksim yapılmıyorsa, lehine tasarruf yapılan şahsın (davalının) maddede açıklandığı gibi iki tercihten birin yapacaktır. Davalı ya malı verecek tasarruf nisabını alacaktır, yada malı aynen muhafaza edecek. mahfuz hisseye yapılan tecavüz miktarını nakden ödeyecektir. Sorun ikinci tercihinin yapılması halinde ortaya çıkmaktadır. Dava uzamış paranın değeri düşmüşse davalı elbet ki tercihini paranın ödenmesi biçiminde kullanacaktır. denilmektedir Mahzurun giderilmesi içinde içtihadı birleştirme kararıyla tecavüz edilen miktarın, mahfuz hisseye bölünmesi şeklinde bir tenkis oranı getirilmektedir. İlk bakışta çarpıcı gelen bu yeni kural birçok sorunları da beraberinde getirmektedir.

1- Tenkis davası uzun bir zamanaşımı süresinde tabi tutulmamıştır. Davanın tecavüzün öğrenildiği günde itibaren bir yıl, herhalde beş yıl içerisinde açılması gerekmektedir. (MK. 513) Davaların uzaması yasadan değil mahkemelerin çalışma şartlarından kaynaklanmaktadır. Muhtemelen tercih tarihinden sonrada hemen yargılama bitirilmeyecek ve içtihadı birleştirme kararından beklenen faydada sağlanamayacaktır.

2- Enflasyonun olumsuz etkisi tenkis davası için özel formül alacak ve borç ilişkileri de geçerlidir. Tenkis davası için özel formül geliştirilmesi hukuk sistemimizin bütünlüğünü de bozacaktır.

3- Tenkis davaları, içtihadı birleştirme kararı ile karmaşık hale gelecek, davalar daha da uzayacaktır. Öncelikle ölüm günündeki değerler tespit edilecek, bu değerlere göre tenkis hesapları yapılacak, mahfu hisse, tasarruf nisabı tecavüz edilen miktar ve değişmez tenkis oranı bulunacak, bulunan değer üzerinden tercih hakkı davalıya açıklattırılacaktır. bunun akabinde temlike konu malın değeri tercih tarihine göre yeniden tespit edilecek ve sonrada değişmez tenkis oranına göre ödenmesi gereken miktar bulunacaktır. bu en azından dosya bilirkişi incelemesini gerektirecektir. İçtihadı birleştirme kararı dava açanı usandıracak, kişiyi belki de hak aramaktan vazgeçirecektir.

4- Muris'in ölüme bağlı tasarrufu ile taşınmazının belli bir payını vasiyet etmesi imkan dahilindedir. (1/3, 1/3, 1/3 gibi) Mahfuz hissesi ihlal edilen mirasçı bunlar hakkında ayrı ayrı dava açabileceği gibi, bir davada hepsini hasım göstererek tenkis isteğinde de bulunabilir Davalılardan her birinin tercih tarihlerinin farklı olması halinde, davalıların aynı payına karşılık ödeyecekleri miktar farklı olacak ve bu karar adalete olan güveni sarsacaktır.

5- Medeni Kanunun 510. Maddesi 'temadisi tahmin edilebilen müddetlerine nazaran sermayeye tahvilleri halinde tasarruf nisabını tecavüz edecek miktara bali bir intifa hakkı veya irat ile terekesini mukayyet kılan murisin, mirasçıları; bu intifa hakkı ve iradı haddi layıkına tenkis ettirmekte yahut tasarruf miktarını vererek mirasını kayıttan kurtarmakta muhayyerdir' demektedir. Görüldüğü gibi burada tercih hakkı davacınındır. Medeni Kanunun 603. Maddesinde ifadesini bulan mirasta iadede de durum bu merkezdedir. İçtihadı birleştirme kararları konularıyla sınırlı gerekçesiyle aydınlatıcı ve neticesiyle bağlayıcıdır. İçtihadı birleştirme münhasıran Medeni Kanunun 506. Maddesiyle ilgilidir. Benimsenen değişmez tenkis oranı, yeni sorunları da beraberinde getirecektir.

6- Tasarruf nisabının hesaplanmasında esas alınan tereke, miras bırakanın ölüm tarihinde bulunduğu hal ve araz ettiği kıymet üzerinde hesap edilir. (MK.nun 454. m) Ölümden sonraki değer değişiklikleri tasarruf nisabı ve buna bağlı mahfuz hissenin hesaplanmasında dikkate alınmaz. (MK.nun 507, 603. m) Sonradan oluşan değer değişikliklerinin göz önünde tutulması, her davanın açıldığı günkü şartlara tabidir kuralı ile de bağdaşmaz. (28.11.1956 gün ve 15/15 sayılı İç. B.K.)

Açıklanan mahzurlar dikkate alınarak çoğunluğun düşüncesine iştirak edilmemiştir.

Sinerji Mevzuat ve İçtihat Programı

Değerli meslektaşlarım C-OKYAY ve Av.Turhan DEMİROĞLU yardımlarınızdan dolayı çok teşekkür ederim.Saygılarımla.

Alıntı: Yazan av.semozgur Tüm meslektaşlarıma iyi çalışmalar ve kolaylıklar diliyorum.İlk kez takip ettiğim ve uygulamasını tam bilmediğim bir dava türü olan tenkis davasında tercih hakkı davacı olan müvekkillerime geçti.Onlar da tercihlerini maldan yana kullandılar.Tenkisi istenen malda ise bölünemezlik durumu söz konusu.Mahkeme belirlenen bedelin depo edilmesine karar verdi.Müvekkiller de belirlenen bedeli ödeyemeyeceklerini beyan ettiler.Yukarıda da bazı üstadların belirttiği üzere depo kararı verilmesinden ziyade bedelin tahsiline karar verilmesi mi gerekirdi,müvekkiller belirtilen bedeli depo edemezlerse davada ne şekilde bir karar verilmesi gerekecek,bölünmezlik durumunda sadece pay olarak tapuya tescil gerçekleşebiliyor mu, ayrıca sayın Av.Zeynep Günay meslektaşım,mesajınızda belirtmiş olduğunuz karara ulaşamadım,sizin için çok sıkıntı olmayacaksa siteye ekleyebilmeniz mümkün müdür?Çok teşekkürler.Tüm meslektaşlarıma saygılarımla.

2.Hukuk Dairesi
Esas: 2004/10082
Karar: 2004/11037
Karar Tarihi: 04.10.2004


TENKİS DAVASI - MİRAS BIRAKANIN SAĞLAR ARASI TASARRUFU İLE MEYDANA GETİRDİĞİ İNTİFA HAKKINA İLİŞKİN OLARAK SAKLI PAYLI MİRASÇININ SEÇİMLİK HAKKININ BULUNMASI - SAKLI PAYLI MİRASÇININ KULLANDIĞI TERCİH HAKKI YÖNÜNDE HÜKÜM TESİSİ GEREĞİ

ÖZET: Miras bırakanın sağlar arası tasarrufu ile meydana getirdiği intifa hakkına ilişkin olarak saklı paylı mirasçı dilerse intifa hakkının tasarruf nisabını aştığı ölçüde tenkisini talep eder dilerse intifa hakkının tamamı ile ortadan kaldırılması sureti ile tasarruf nisabını nakden öder. Saklı paylı mirasçının kullandığı tercih hakkı yönünde hüküm tesisi gerekirken intifa bedelinin depo edilmediğinden bahisle hüküm tesisi usul ve yasaya aykırıdır.

(4722 S. K. m. 17) (743 S. K. m. 506, 510) (YİBK. 11.11.1994 T. 1994/4 E. 1994/4 K.)

Dava: Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarıda tarih numarası gösterilen hüküm temyiz edilmekle evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü.

Karar: Mirasçılık ve mirasın geçişi, miras bırakanın ölümü tarihinde yürürlükte olan hükümlere göre belirlenir (4722 S.K. md.17).

Saklı pay sahibi davacılar dava dilekçesi ile davalı eş yararına karşılıksız olarak miras bırakan tarafından tesis edilen intifa hakkının saklı paylarını zedelediğinden bahisle tenkis isteminde bulunmuşlardır. 11.11.1994 tarih ve 4/4 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı nazara alınmadan ve davalıdan Medeni Yasa’nın 506. maddesi gereğince tercih hakkı sorulmadan hüküm kurulması sebebiyle verilen bozma kararına mahkeme tarafından uyulmuştur. Mahkeme, belirlemiş olduğu intifa bedelinin mahkeme veznesine süresi içinde depo edilmediğinden davanın reddine karar vermiş, hüküm davacılar tarafından temyiz edilmiştir.

743 sayılı Türk Kanuni Medenisi’nin 510. maddesi hükmüne göre miras bırakanın sağlar arası tasarrufu ile meydana getirdiği intifa hakkına ilişkin olarak saklı paylı mirasçı dilerse intifa hakkının tasarruf nisabını aştığı ölçüde tenkisini talep eder dilerse intifa hakkının tamamı ile ortadan kaldırılması sureti ile tasarruf nisabını nakden öder. Saklı paylı mirasçının açıklanan kural çerçevesinde kullandığı tercih hakkı yönünde hüküm tesisi gerekirken intifa bedelinin depo edilmediğinden bahisle yazılı şekilde hüküm tesisi usul ve yasaya aykırıdır.

Sonuç: Temyiz edilen hükmün gösterilen sebeple BOZULMASINA, bozma sebebine göre diğer yönlerin şimdilik incelenmesine yer olmadığına, temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine, iş bu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere oybirliği ile karar verildi. (¤¤)

Sinerji Mevzuat ve İçtihat Programı


Dolayısıyla, tercih hakkının kullanılış şekli nedeniyle taraflardan birine (somut olayda davalıya) nakit ödenmesi gerektiğinde, depo kararı verilemeyeceği, -Sayın Yücel Kocabaş'ın belirttiği gibi- bedelin tahsili yönünde hüküm kurulmakla yetinilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Saygılarımla...

gayrımenkul satış vaadi ile tüm miras hak ve hisselerini devreden murisin tasarrufuna karşı tenkis davası açmak istiyoruz.Şu an gay.sat.vaadi nedeniyle tapu iptali davası devam ediyor.Bu davanın sonuçlanmasını mı beklemeliyiz yoksa davayı açıp iptal davasında bekletici mesele mi talep etmeliyiz?

Alıntı: Yazan av.yağmur deniz gayrımenkul satış vaadi ile tüm miras hak ve hisselerini devreden murisin tasarrufuna karşı tenkis davası açmak istiyoruz.Şu an gay.sat.vaadi nedeniyle tapu iptali davası devam ediyor.Bu davanın sonuçlanmasını mı beklemeliyiz yoksa davayı açıp iptal davasında bekletici mesele mi talep etmeliyiz?

Her seyden once, tenkis davasi hakkindaki sukutu hak muddetini gozden kaçirmamanizi ve isinizi saglama baglamak için de sozunu ettiginiz ikinci yoldan gitmenizi oneririm, Kolay gelsin,,,

Yargıtay İBK 1994/4 sayılı içtihadı birleştirme kararında "Tenkise tabi tasarrufa konu olan mallar ile terekeye dahil diğer mal ve alacakların Medeni Kanunun 454/1. maddesi uyarınca ölüm günündeki fiyatlara göre belirlenen değerleri toplanıp, aynı maddenin 2. fıkrasında belirlenen pasif düşüldükten sonra, bulunan rakam, terekenin ölüm gününe göre net tutarını oluşturmaktadır. İşte bu net tutar üzerinden, davacı mirasçının mahfuz payı hesaplanır." uygulamasını değiştirmiştir. İlgili değişiklik aşağıda büyük harflerle yer almaktadır. Büyük harf kullanmamın sebebi bir dilekçede önemli kısmı belli etmek amacıyla kullanıp, sonrasında buraya kopyala yapıştır komutu ile geçirmemdendir.

YARGITAY 1. H.D., 2011/148 E., 2011/6103 K., 24.05.2011 t. sayılı ilamında, “... TASARRUFA KONU MALIN SABİT TENKİS ORANINDA BÖLÜNMEZLİĞİ ORTAYA ÇIKTIĞI TAKDİRDE SÖZÜ GEÇEN 564. MADDEDEKİ TERCİH HAKKI GÜNDEME GELECEKTİR. BÖYLE BİR DURUM ORTAYA ÇIKMADAN DAVALININ TERCİH HAKKI DOĞMADAN DAVALININ TERCİHİNİ KULLANMASI SÖZ KONUSU OLAMAZ. DAHA ÖNCE BİR TERCİHTEN SÖZ EDİLMİŞSE SONUÇ DOĞURMAZ. O ZAMAN DAVALIDAN TERCİHİ SORULMAK VE 11.11.1994 GÜNLÜ 4/4 SAYILI İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARI UYARINCA SÜRATLE DAVA KONUSU OLUP SABİT TENKİS ORANINA GÖRE BÖLÜNEMEYEN MALIN, TERCİH HAKKININ KULLANILDIĞI GÜNDEKİ FİYATLARA GÖRE DEĞERİ BELİRLENMELİ VE BU DEĞERİN SABİT TENKİS ORANIYLA ÇARPIMINDAN BULUNACAK NAKTİN ÖDETİLMESİNE KARAR VERİLMELİDİR. ...”

Alıntı: Yazan Av. Alper Soylu Yargıtay İBK 1994/4 sayılı içtihadı birleştirme kararında "Tenkise tabi tasarrufa konu olan mallar ile terekeye dahil diğer mal ve alacakların Medeni Kanunun 454/1. maddesi uyarınca ölüm günündeki fiyatlara göre belirlenen değerleri toplanıp, aynı maddenin 2. fıkrasında belirlenen pasif düşüldükten sonra, bulunan rakam, terekenin ölüm gününe göre net tutarını oluşturmaktadır. İşte bu net tutar üzerinden, davacı mirasçının mahfuz payı hesaplanır." uygulamasını değiştirmiştir. İlgili değişiklik aşağıda büyük harflerle yer almaktadır. Büyük harf kullanmamın sebebi bir dilekçede önemli kısmı belli etmek amacıyla kullanıp, sonrasında buraya kopyala yapıştır komutu ile geçirmemdendir. YARGITAY 1. H.D., 2011/148 E., 2011/6103 K., 24.05.2011 t. sayılı ilamında, “... TASARRUFA KONU MALIN SABİT TENKİS ORANINDA BÖLÜNMEZLİĞİ ORTAYA ÇIKTIĞI TAKDİRDE SÖZÜ GEÇEN 564. MADDEDEKİ TERCİH HAKKI GÜNDEME GELECEKTİR. BÖYLE BİR DURUM ORTAYA ÇIKMADAN DAVALININ TERCİH HAKKI DOĞMADAN DAVALININ TERCİHİNİ KULLANMASI SÖZ KONUSU OLAMAZ. DAHA ÖNCE BİR TERCİHTEN SÖZ EDİLMİŞSE SONUÇ DOĞURMAZ. O ZAMAN DAVALIDAN TERCİHİ SORULMAK VE 11.11.1994 GÜNLÜ 4/4 SAYILI İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARI UYARINCA SÜRATLE DAVA KONUSU OLUP SABİT TENKİS ORANINA GÖRE BÖLÜNEMEYEN MALIN, TERCİH HAKKININ KULLANILDIĞI GÜNDEKİ FİYATLARA GÖRE DEĞERİ BELİRLENMELİ VE BU DEĞERİN SABİT TENKİS ORANIYLA ÇARPIMINDAN BULUNACAK NAKTİN ÖDETİLMESİNE KARAR VERİLMELİDİR. ...”

Anılan içtihat, önceki 743 sayılı Medeni Kanunumuzun uygulandığı bir dava hakkındadır. Oysa, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'na bu konuda sarih bir hüküm getirilmiş ve 564.maddesinde; KARAR GÜNÜNDEKİ DEĞERİN PARA İLE ÖDETİLMESİNE KARAR VERİLİR" ibaresine yer verilmiş ve kabul edilmiştir. Kolay gelsin...

Sayın Meslektaşlarım,

Miras hukuku ile ilgili birkaç sorum olacak, yardımcı olabilirseniz sevinirim. Olay şu şekildedir:

Muris (M), öldüğünde geriye mirasçıları olarak ikinci eşi E ve ilk eşinden olan çocukları A, B, C kalıyor. Muris M, ikinci eşi olan E ile evlendikten sonra ilk evliliğinden olan çocukları B ve C'den uzaklaşıyor ve bu çocuklarıyla görüşmemeye başlıyor. Muris M, sağlığında yaptığı iki işlem ile mirasından eşi E ve ilk evliliğinden olan çocuğu A yararına mal kaçırmıştır. Ancak muris zengin bir kişi olup, halen adına kayıtlı taşınmaz ve menkuller bulunmaktadır. Şöyle ki;

1) Muris parasını kendisi ödeyerek, ikinci eşi E adına doğrudan bir taşınmaz satın alıyor. E, ev hanımıdır ve geliri bulunmamaktadır.

2) Muris, adına kayıtlı olan bir taşınmazı ilk evliliğinden olan çocuğu A'ya kalabilmesi için, A'nın eşinin ailesinden başka bir kişiye tapuda düşük bir bedele satış olarak göstermiştir. Ancak satım işlemi 2009 yılında yapılmasına rağmen, Muris ölünceye kadar ilgili taşınmazın kira bedelini almaya devam etmiştir.

Aklıma takılan konular ise, özellikle ikinci eş E adına tapudan doğrudan alınan ev hakkında tenkis mi yoksa denkleştirme davası mı açılması gerekmektedir? Yoksa terditli dava açarak ikisini de mi talep etmek daha doğru olacaktır.

Ayrıca Muris M'nin çocuğu A lehine mal kaçırma maksatlı olarak kötüniyetli 3. kişiye yaptığı taşınmaz satışının iptali için açılacak "Muris Muvazaasına Dayalı Tapu İptali ve Tescil" davasının, ikinci eşe açılacak davaya herhangi bir etkisi olacak mıdır? (Miras paylarının tam olarak belirlenebilmesi açısından)

Cevaplayan arkadaşlara şimdiden çok teşekkürler :cinli:

Alıntı: Yazan tug.capar Sayın Meslektaşlarım, Miras hukuku ile ilgili birkaç sorum olacak, yardımcı olabilirseniz sevinirim. Olay şu şekildedir: Muris (M), öldüğünde geriye mirasçıları olarak ikinci eşi E ve ilk eşinden olan çocukları A, B, C kalıyor. Muris M, ikinci eşi olan E ile evlendikten sonra ilk evliliğinden olan çocukları B ve C'den uzaklaşıyor ve bu çocuklarıyla görüşmemeye başlıyor. Muris M, sağlığında yaptığı iki işlem ile mirasından eşi E ve ilk evliliğinden olan çocuğu A yararına mal kaçırmıştır. Ancak muris zengin bir kişi olup, halen adına kayıtlı taşınmaz ve menkuller bulunmaktadır. Şöyle ki; 1) Muris parasını kendisi ödeyerek, ikinci eşi E adına doğrudan bir taşınmaz satın alıyor. E, ev hanımıdır ve geliri bulunmamaktadır. 2) Muris, adına kayıtlı olan bir taşınmazı ilk evliliğinden olan çocuğu A'ya kalabilmesi için, A'nın eşinin ailesinden başka bir kişiye tapuda düşük bir bedele satış olarak göstermiştir. Ancak satım işlemi 2009 yılında yapılmasına rağmen, Muris ölünceye kadar ilgili taşınmazın kira bedelini almaya devam etmiştir. Aklıma takılan konular ise, özellikle ikinci eş E adına tapudan doğrudan alınan ev hakkında tenkis mi yoksa denkleştirme davası mı açılması gerekmektedir? Yoksa terditli dava açarak ikisini de mi talep etmek daha doğru olacaktır. Ayrıca Muris M'nin çocuğu A lehine mal kaçırma maksatlı olarak kötüniyetli 3. kişiye yaptığı taşınmaz satışının iptali için açılacak "Muris Muvazaasına Dayalı Tapu İptali ve Tescil" davasının, ikinci eşe açılacak davaya herhangi bir etkisi olacak mıdır? (Miras paylarının tam olarak belirlenebilmesi açısından) Cevaplayan arkadaşlara şimdiden çok teşekkürler

Evvela, murisin füruu, eşe karşı "denkleştirme" davasını açarsa, dava, reddedilecektir. Çünkü, yasa koyucu, denkleştirme davalarında, eş ile alt soyun karşı karşıya gelmesini istememiştir. Eşe karşı , muris muvazaası nedeniyle dava da açılamaz. Zira, eşin üzerine alınan taşınmaz, tapuda murisin adına kayıtlı değildir. Bu nedenle 1974 tarihli İBK. uygulanmaz.

Saniyen, murisin zengin ve varlıklı bir kişi olup, adına halen kayıtlı gayri menkuller olduğundan söz etmektesiniz. Hâl böyle olunca, eşe karşı açılacak bir tenkis davasında,eşe alınan taşınmaz murisin tasarruf nisabı (kullanılabilir oran ) içinde kalacaktır.

Salisen, Muris M'nin çocuğu A lehine mal kaçırma maksatlı olarak kötüniyetli 3. kişiye yaptığı taşınmaz satışı mahkemece bu şekilde kabul edildiği takdirde, bu taşınmazın değeri, denkleştirme, muvazaa ve tenkis davalarında,tesbit edilmesi gereken murisin terekesine, ilave edilecektir. Kolay gelsin.

Sayın C_Okyay,
Öncelikli olarak cevap verdiğiniz için teşekkür ederim. Ancak bir sorum daha olacak. Bu konu ile ilgili araştırma yaptığımda Yargıtay içtihatları uyarınca, üvey anne veya üvey babaya karşı, murisin alt soyunun denkleştirme davası açabileceği kabul edilmekteydi. Bu nedenle de sorumu yöneltir iken bu içtihatları göz önünde alarak, denkleştirme davası açılıp açılamayacağını sormuştum. Çünkü murisin mirasçısı olan eşi ile ortak çocukları bulunmamaktadır. Murisin alt soyu bir önceki evliliğinden olan çocuklarından oluşmaktadır. Bu kapsam da üvey anne/babaya karşı murisin alt soyunun denkleştirme davası açamayacağı yönünde tarafımın gözünden kaçan bir içtihat değişikliği mi vardır? İlgilendiğiniz için tekrar teşekkür ederim.

Alıntı: Yazan tug.capar Sayın C_Okyay, Öncelikli olarak cevap verdiğiniz için teşekkür ederim. Ancak bir sorum daha olacak. Bu konu ile ilgili araştırma yaptığımda Yargıtay içtihatları uyarınca, üvey anne veya üvey babaya karşı, murisin alt soyunun denkleştirme davası açabileceği kabul edilmekteydi. Bu nedenle de sorumu yöneltir iken bu içtihatları göz önünde alarak, denkleştirme davası açılıp açılamayacağını sormuştum. Çünkü murisin mirasçısı olan eşi ile ortak çocukları bulunmamaktadır. Murisin alt soyu bir önceki evliliğinden olan çocuklarından oluşmaktadır. Bu kapsam da üvey anne/babaya karşı murisin alt soyunun denkleştirme davası açamayacağı yönünde tarafımın gözünden kaçan bir içtihat değişikliği mi vardır? İlgilendiğiniz için tekrar teşekkür ederim.

Değerli meslektaşım,
Yukarıdaki sorunuzda belirttiğiniz ve koyulaştırdığım kısım hakkındaki içtihadı burada paylaşırsanız, birlikte değerlendirme imkânımız olur. Kolay gelsin...

Sayın C_Okyay,
İlgili Yargıtay içtihatlarına Talih Uyar'ın Türk Medeni Kanunu (Gerekçeli-İçtihatlı) "Miras Hukuku" (MK. 495-682) Cilt III kitabından ulaşmıştım. Kullandığım içtihat programında ilgili içtihatları aradım, ancak eski tarihli kararlar olması nedeniyle ulaşamadım. Yargıtay Kararlarının bilgileri ise şu şekildedir:
YARGITAY 2. HD 23.06.1981 T. E:4793, K:4897
YARGITAY 2 HD 19.10.1978 T. E:6181, K:7238 (YASA D. 1978/11 sh:1915)
YARGITAY 2 HD 28.10.1976 T. E:6834,K:7532 (ŞENER, E. age. sh:1618 vd.)
Saygılarımla...

Değerli meslektaşlarım merhabalar;

Müvekkil muayyen mal vasiyetnamesi ile ilgili olarak kendisinin açtığı vasiyetnamenin iptali ve tenkisi dava dilekçesinde sadece vasiyetnamenin iptalini olmazsa tenkisini talep etmiş fakat tenkise tabi miktarın adına tescilini veya taksim mümkün değilse parasal değerinin tahsilini talep etmemiştir.Dilekçesinde bu taleplerin de yer alması gerekir miydi ,bu yönde ıslah gerekir mi ,yoksa ayrı bir dava konusu yapılabilir mi bu hallerde hakdüşürücü süre söz konusu olur mu?