Ana Sayfa
Kavram Arama : THS Google   |   Forum İçi Arama  

Üye İsmi
Şifre

Orinagin/ Örneğin- Öz Türkçe Sandığımız Kelimelerin Kökeni?

Yanıt
Konu Notu: 9 oy, 4,44 ortalama. Değerlendirme: Konu İçinde Arama Konu Araçları  
Old 27-06-2007, 14:22   #1
Av.Ersin VARGÜN

 
Varsayılan Orinagin/ Örneğin- Öz Türkçe Sandığımız Kelimelerin Kökeni?

Merhabalar...Oldum olası kelimelerin kökenini merak etmişimdir. Hangi kelimelerin öz Türkçe , hangilerinin yabancı menşeli oldukları ilgimi çekmiştir. Sizinle paylaşmak istediğim kelime ÖRNEK kelimesi.Ben hep özTürkçe zannederdim oysa kelimenin aslı ORİNAGİN olup dilimize Ermenice'den geçmiş bir kelimedir.Ayrıca sıklıkla kullandığımız ÖRNEĞİN kelimesi de orijinaline daha yakın olup Türkçeleşmiştir.
Old 06-07-2007, 20:13   #2
Av.Ertuğ Yüksel

 
Varsayılan

Açıkcası örnek kelimesinin Arapça ya da Farsça kökenli oluduğunu düşünüyordum Ermenice kökenli bi kelime olması beni şaşırttı
Old 17-07-2007, 18:02   #3
Av.Ersin VARGÜN

 
Varsayılan AŞk...

" Aşk"....... Üzerine milyonlarca kez düşünülüp bir o kadar satıra konuk olmuş tılsımlı kelime... Peki merak ettiniz mi kökeni hangi dile dayanır? Semantik açıdan nedir diye? Aşk, Arapça kökenli olup orijinali "Işk" tır. Işk ise sarmaşık demektir.Yani nasıl ki sarmaşık bulunduğu ortamı veya sarıldığı şeyi sarıp sarmalar ya hani, işte aşk da öyle sarıp sarmalar aşık olan insanı.
Old 24-07-2007, 17:03   #4
Fatih Dönmez

 
Varsayılan

Onur kelimesi de Fransizca bir kelimeden geliyormus. Aslinda, tamamen Türkce oldugunu düsünmüstüm.
Old 08-08-2007, 17:05   #5
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

--- "çeyrek" sözcüğü aslen Farsça bir sözcüktür:
Farsçada "çahar" ="dört", "yek" = "bir" sözcüklerinin birleşiminden ortaya çıkmış ve başkalaşarak Türkçe"de çeyrek kelimesini oluşturmuştur.

--- Giresun şehrinin asıl orijinal biçimi " Kerasos" (kirazlık) tır.

--- anahtar sözcüğünün orijinali Yunanca " anihto" (açmak) eylemidir. " Anihtiri " ise açmaya yarayan anlamındadır.

--- Kilit : Yine Rumca "kleo" (kapatmak) eyleminden türeyen "kleidi" (kapamaya yarayan) alet kelimesinin karşılığıdır.

--- "ciro" sözcüğü,İtalyanca "devretmek" anlamına gelen "girare" sözcüğüne dayanmaktadır.
Old 11-08-2007, 20:08   #6
calikusu_kamuran

 
Acil

Alıntı:
Yazan Av.Ersin VARGÜN
" Aşk"....... Üzerine milyonlarca kez düşünülüp bir o kadar satıra konuk olmuş tılsımlı kelime... Peki merak ettiniz mi kökeni hangi dile dayanır? Semantik açıdan nedir diye? Aşk, Arapça kökenli olup orijinali "Işk" tır. Işk ise sarmaşık demektir.Yani nasıl ki sarmaşık bulunduğu ortamı veya sarıldığı şeyi sarıp sarmalar ya hani, işte aşk da öyle sarıp sarmalar aşık olan insanı.

Kanaatimce şevk" ten gelir. Tabi bu benim yorumum. Ama derin inceleme istiyorsanız, bir etimolojik sözlük tavsiye edebilirim ben genelde nereye gitsem yanımda taşırım. Bazen sırf öylesine bakmak bile çok öğretici oluyor.

SEVAN NİSANYAN, SÖZLERİN SOYAĞACI, Çağdaş Türkçe" nin Etimolojik Sözlüğü, En son Adam Yayınları" ndan çıkmıştı ama bundan 6 ay öncesinde piyasada ve internette aradım, stoklarda yoktu ama Yeni bir yayınevinden veya aynı yayınevinden tekrar basılmış ve piyasaya sürülmüşse bilemem. Fakat eğer ilgi alanınıza giriyorsa çok şey katacaktır Sizlere emin olun. Çok hukuki kavramın esas anlamını bile kolaylıkla çözmenize yardımcı oluyor.

sevgi ve saygılarımla.
Old 21-08-2007, 14:33   #7
Av.Ersin VARGÜN

 
Varsayılan

Yabancı kökenli olup Türkçeleşmiş bazı kelimeleri daha sizinle paylaşmak istiyorum :
1-"Abluka" kelimesini gündelik hayatta bazen kullanırız. Kelimenin kökeni İtalyancaya dayanıp orijinali "a blocco" ( bir şehrin deniz yolunu kesecek biçimde çevirmek)dur.
2-"Anadolu" kulağıma en hoş gelen kelimelerden biri ve bende hep anaların bol olduğu bir diyar manasında gibi bir izlenim oluştururdu.Oysa manası bambaşkaymış. Anadolu kelimesi Yunanca kökenli Anatolia'dan gelip doğu yönü, doğudaki ülke manasındadır.
3-"Izbandut" kelimesi lisanımızdaki manasıyla iri yarı insanlar için kullanılagelmiştir. Oysa Izbandut Yunanca olup eskiden Rum korsanlarına verilen isimdir.
Old 21-08-2007, 14:54   #8
Av.Ersin VARGÜN

 
Varsayılan

"Cacık" kelimesi aslen Ermenice'den gelip aslı "Cacıg"tır.
"Pırlanta" kelimesi aslen İtalyanca'dan dilimize geçmiş olup İtalyancadaki haliyle kelimenin aslı Brillanta'dır.
" Çete" kelimesi aslen Arnavutça olup Arnavutların silahlı eşkıyalara taktığı isimdir.
Old 27-08-2007, 15:41   #9
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Türkçe"ye yerleşmiş,kökeni ve eki ile birbirine yakın ve bağlı kelimeler :

cilt = deri ; cellat = deri yüzücü
şahıs-eşhas-müşahhas-teşhis
katetmek-maktu
saf-mustafa(saflaşmış)
zan-maznun
sicil-tescil-müseccel
fehm-fehim/e-tefhim-mefhum
baliğ-tebliğ-tebligat
daire-müdür-idare
hendese(matematik)-
mühendis(mesleğini matematik yöntemlerle icra eden)
hesap-muhasebe-mahsup
şekil-eşkal-teşkilat
rahat-istirah-müsterih
kast-maksat-maksud
nakıs-tenkis/at-
tat(z)min-tazminat
fikir-mefkure
sual-mesul-mesuliyet-mesele
misal-emsal-temsil
hasretmek-hasret-münhasır-mahsur-muhtasar
hazır-huzur-ihzar
farz etmek-mefruz
iddia-dava-müddei
daim-müdavim-mütemadi
hacer : taş hacir : kısıtlama
hecr(göç)- hicret-tehcir
şekk : kuşku şikayet : kuşkular
şart-meşrut-meşrutiyet(şartlı demokrasi)
şevk-teşvik
beri-ibra-beraat-müberra
harf-tahrifat-
merkep-rekabet
vecd-mevcut-mevcudiyet
imar-mimar-mamur-tamir
emir-amir-memur
resim-merasim-tersim
hasılat-tahsilat-mahsul
...
Old 28-08-2007, 14:38   #10
Av. R. Onur ÇINAR

 
Varsayılan

onur kelimesi fransızca değil latince kökenli bir kelime onour latince honour ingilizce... şimdilerde daha kısa olarak honor diye yazılıyor... ismim olduğu için merak edip bir yerlerden bakmıştım.
Old 29-08-2007, 14:43   #11
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Harikulade : harik-ul-ade açılımı ve kökleri itibariyle
şu anlama geliyor :

harik(a) : Arapça "karıştıran/harekete geçiren" anlamındadır.
ade : gelenek, adet : ade çoğulu olarak gelenekler demektir.

harik-ul-ade : Gelenekleri karıştıran,alt üst eden,değişimi harekete geçiren (Türkçedeki pozitif anlamı ile : güzel) etkinin adı ve anlatımıdır.
----------------------------------------------------
rekb : binmek ;
merkep : binek hayvanı;
rekabet : yarışanların, birbirlerinin yaptıklarının üzerini örterek kendilerini ön plana çıkarma eylemi.
-----------------------------------------------------
Old 30-08-2007, 13:43   #12
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

mübaşir : (başar = müjde)kökünden : müjdeci
-------------------------------------------------
muvazaa = muvadaa : karşılıklı/gizli vaadleşme, kişilerin birbirlerine verdiği gizli vaadler.(vaad kökünden)
-------------------------------------------------
mütareke : (terk kökünden) karşılıklı terketme, karşılıklı silah bırakma
--------------------------------------------------
mektup : (ketb=yazma kökünden)yazılı metin/yazılmış olan
kitap : ketb kelimesinin çoğulu olarak) yazılar
mektep : yazı yazılan yer
kitabe : yazıt
---------------------------------------------------
şemsiye : (şems=güneş kökünden)güneşten koruyucu
( Arap coğrafyasında ancak "güneşten korunmak"ihtiyacı olabileceği
için )

------------------------------------------------------
Old 03-09-2007, 13:31   #13
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Türkçe"ye yerleşmiş,Türkçe"ye ait olmuş Arapça kelimelerin
kökenini incelemek,Türkçe içindeki anlamlarını bilmeye ve doğru kullanımlarına yardımcı olduğu için,her iki dili de bilmenin yardımı ile,kök ve anlam çözümlemesini yapabildiğim sözcüklerden yazıyorum :

fikir : düşünce efkar (çoğul) : düşünceler
efkar-ı umumiye : Kamunun düşünceleri/kamuoyu
münazara (nazar kökünden) karşılıklı bakış oluşturma
niza(nida) : ses/(li çekişme)(nizalı-nizasız)
münazaa : Karşılıklı çekişme
mütalaa : (tal"a=çıkış)kökünden : çıkarım
farik : (fark kökünden) farkeden,farkedebilen,ayırt edebilen
refik : arkadaş
müterafik kusur : kusur arkadaşlığı,kusur ortaklığı
vezin : ölçü
muvazene : denge
tevzi : dengeli dağıtım
mütevazi : hareketlerinde dengeli,ölçülü
tevazu : ölçülü olma,dengede olma
sabıka : geçmişteki hal,durum
hal-i sabıka irca : geçmiş duruma geri dönme (eski hale getirme)
zikr : dile getirme,söyleme
mezkur : bahsedilen,dile getirilen
müzekkere : zikreden yazı,hatırlatan yazı
Old 05-09-2007, 14:01   #14
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

ras : (Ar.) baş / ratio : (Lat.) akıl
rasyonalizm : akılcılık
re"sen : kendi başına,kendiliğinden hareketle
reis :başkan
---------------------------------------------------
usul : asıl sözcüğünün çoğuludur
---------------------------------------------------
sıdk : doğruluk
sadık : doğru
tasdik : doğrulama/onama
----------------------------------------------------
fazilet : (fazla kökünden) fazla ahlak,erdem,beklenenden daha fazla ahlaklı olmak
Old 10-09-2007, 10:52   #15
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

SPOR kelimesi :

Sistem,Program,Organizasyon,Rekor kelimelerinin ilk harflerinden oluşmuştur.
Old 14-09-2007, 08:18   #16
*sinequanon*

 
Varsayılan

Sn. Olguner "spor" TDK'ya göre Fransızca kökenli bir kelime olan "sport" dan geliyor.İlk dört harfin Fransızca karşılıkları uyuyor ama sondaki "t" harfinin karşılığı nedir?

Saygılar...
Old 14-09-2007, 09:37   #17
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Sn. Sinequanon :

Spor kelimesinin açılımına dair bu bilgiyi,spor bilimleri ile ilgili bir akademisyenden duymuştum. Sistem,program,organizasyon ve rekor kelimeleri,olimpik hazırlıkların hedefe yönelen disipline yöntemleri ve hedefin adını sembolize etmek üzere,yöntemlerin sıralanaşı;kısaltması ise : Spor imiş. İngilizce Ve Fransızca"daki "t" harfinin gramatik bir ek olma ihtimali veya çoğul eki olma ihtimalini düşünebiliriz.
-----------------------------------------------------

Türkçe"den birkaç kelime :

vade : (vaad kökünden) ödemenin/ifanın vaadedildiği
zamanı ifade eder.
-------------------------------------------------------
halet : hal kelimesinin çoğuludur
halet-i ruhiye : ruhsal durumlar
-------------------------------------------------------
tahakkuk : hak şekline bürünme,hak haline gelme
muhakkak : hak durumu kesinleşmiş olma
----------------------------------------------------------
hayat : (kökü:hay"a:canlılık,canlı olma) hay"a çoğuludur
----------------------------------------------------------
habbe : tane
hububat : taneli yiyecekler(habbe çoğulu)
---------------------------------------------------------
Old 17-09-2007, 14:08   #18
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

insan : Arapça ins kelimesi Türkçe"deki insan kelimesinin karşılığıdır ve
insan : Arapçada ins kelimesinin çoğulu,ayrıca ins(an) soyundan gelen anlamındadır.
nas : insan topluluğu (hukukta "nası ızrar" ( insanlara zarar verme)
terimindeki kullanımı örnektir.
-------------------------------------------------------
nefs : can,kişi
nüfus : nefs çoğulu olarak : kişiler
enfes : candan öte
nefes : soluk alıp verme
teneffüs : nefeslenme
--------------------------------------------------------
şur : emir,danışana gösterilen yol
şur"a : danışma kurulu
şurayı devlet : devlete dair danışma kurumu (günümüzde Danıştay)
müsteşar : danışılan görevli
müşavir : danışman
istişare : karşılıklı görüş/fikir alışverişi/danışma
--------------------------------------------------------
memleket : kökündeki mülk kelimesinden,edinilmiş,yurt edilmiş mülkler
memluk : mülk edinilmiş (köle)
istimlak : mülk edinme
emlak : mülkler
--------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------
Old 18-09-2007, 03:21   #19
jumeaux

 
Varsayılan

naif- saf
Latince kökenli bir sözcük. İnrgilizce naive, Almanca naiv.
Ben eskiden bu kelimeyi arapça ya da farsça kökenli zannederdim.
Old 18-09-2007, 10:37   #20
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

ahbab : kökündeki habib (sevilen,sevgi duyulan)
kişi çoğulu olarak : sevilen eş/dostlar
eshab : kökündeki sahip kelimesinin çoğulu,sahabe

esbab : kökündeki sebep kelimesinin çoğulu
(hukuktaki esbab-ı mucibe örneği)
eşhas : şahıs çoğulu
eşkal : şekil çoğulu : şekiller
eşgal : iş/güçler
meşgul : işinde,gücünde olma
emsal : misal çoğulu : misaller,örnekler
asgari :kökündeki sagir(küçük)ten:en az,enküçükoran
azami : kökündeki (azim :büyük)ten : en büyük,en çok
Old 18-09-2007, 11:20   #21
Av.Melih Eryaman

 
Acil

Lahmacun sözcüğü de Arapça'dan geliyormuş. Lahm: et. acun ekmek. Etli ekmek..
Otomobilin ilk karşlığı:zatül hareke.. Varoş sözcüğü de bize pek olumlu şeyler ifade etmiyor, ama : (Macarca) var: şehir, varoş: şehircik imiş.
Old 18-09-2007, 11:25   #22
Av.Melih Eryaman

 
Acil

Değerli Ersin Bey, 1970 lerde, 'mesela' yerine 'örneğin' demeyenden sınıf bütçesine 25 kuruş alan öğretmen vardı Ankara G. Osman Paşa Ortaokulunda... Bugünleri görseydi eğer...
Old 18-09-2007, 12:26   #23
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Melih Bey;

Öğretmeniniz,bu cezalandırmayı,çocuklarına Arapça veya Türkçe olmayan isim veren Türk ailelerine uygulasaydı,Türkiye"ye çok önemli bir gelir kaynağı yaratmış olurdu.
(Sizin de aileniz ceza ödemek zorunda kalırdı...)

Çocuklarıma isim ararken,özellikle Arapça olmamasına,özen gösterdim.Ülkemizdeki isimlerin,belki % 80" inin Türkçe olmaması,üzücü. Kullandığımız ve yaşayan dil içindeki kelimelerin kökenini bilmek,anlamak,kültürel bir gereksinim. Aynı zamanda kültürel bir açılım . Varolanı anlamak ve anlamaya çabalamak,olması gerekene dair istek ve çaba ile aynılık arzetmeyebilir.

Bu nedenle,"yaşayan bir doku olan" günlük dil içinde kullanılan ve yerleşmiş veya bilmekte fayda olabilecek sözcük kökenleri ile ilgili çözümlemeler,Öztürkçe konuşma isteğimizi ve iddiamızı ortadan kaldırmamaktadır. Arapça"nın ve yabancı başka dillerin tasallutu yetmezmiş gibi,bir de,en yeni Türkçe ızdırabımıza,yaramıza değdiniz :"yapıcaz,gelicez,gelicek,gidicek,olucak..." gibi. Öğretmeniniz bunları duysaydı,ceza kesmekle de yetinmez, öngöremeyeceğimiz tepkiler verirdi... Umarım bu acıya tanık olmamıştır...

İyi Günler,Melih (Türkçesi: İyi) Bey;...
Old 22-09-2007, 11:51   #24
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Yanlış yazılan kelimelere örnek olarak Ersin Vargün"ün dikkat çekmiş olduğu "binaenaleyh" kelimesi,Öztürkçe sanmadığımız,ama Türkçe diline,eskilerin diline yerleşmiş,hala kullanılan bir kelime olduğu için açılımını yazabiliriz :

binaenaleyh : iki kelimeden oluşmuş (: bina ve aleyh)

aleyh : ona,buna(aleyhime : bana yönelik)
binaen : bina ederek,dayanarak

binaenaleyh : buna dayanarak,buna dayandırarak,bu temele dayayarak,bu düşünce ile temellendirerek...
Old 27-10-2007, 09:28   #25
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Tahrifat : kökünde "harf" kelimesi vardır) Harf/işaret/rakam ile oynayarak yeni bir harf/işaret/rakam oluşturma,oynama yaparak harfi değiştirme anlamında bir kelime.

garp : güneşin batışı; kavramdan hareketle : batı yönü
gurup : gün batımı,güneşin batışı ile ilgili tüm olaylar,kavramlar ;
özelde ise,güneş batarken ortaya çıkan renkler.Yanlış yazılan kelimelere örnek olarak yazan Jumeaux"un bu hatırlatması üzerine çözümlemeyi buraya yazmak aklıma düştü ve yine bu kelimenin kullanıldığı en güzel yerden:
bir hüzzam şarkının sözlerinden alıntı ile Jumeaxu doğrulayarak;

" Al şu kadehi yaşla doldurma/düşürme yeter gönlümü gama
gurubun rengi vurmadan cama/ver mezesini tatlı lebinden"
...
şırb(p) : içme
şarap : içilen,içimlik
şurup : içilebilecek,sıvı/lar
meşrubat : tüm içilebilenler,içecek türünden olan

garip : yabancı
gureba : garipler/yabancılar (Vakıf gureba)
gurbet : kendimizi garip/yabancı hissettiren yaban eller
-------------------
hükmetmek : hükümlere(yasalara,kurallara) dayalı olarak yönetme
hükümet : hükümlere,yasalara,kurallara bağlı ve aynı zamanda sorumlu olarak yöneten erk. (istibdad karşıtı)
Old 13-06-2008, 21:47   #26
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Pizza kelimesi, Arapçadaki z/d harflerinin birbiri yerine geçebildiği örneklerden biri olarak : Pidda kelimesinin karşılığı ve Türkçede kullanılan 'Pide' kelimesinin de orijinalidir.
Old 21-07-2008, 07:48   #27
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

Eşya kelimesi şey kelimesinin çoğuludur.

Şey : nesne / Eşya : Nesneler

Beleş kelimesi de : 'bila şey' tamlamasından dönüşmüş,
bedelsiz,karşılığında hiçbir şey olmayan anlamındadır.
Old 22-08-2008, 20:50   #28
Av. Hatun Olguner

 
Varsayılan

harika : devinim yaratan,değiştiren,statik bir durumdan eylemsel bir duruma geçiren etki.

harika(t)= hareket ( harika : devinsel etki,çoğulu olarak harikat=hareket : devinsel etkiler,eylemler...) dir. ( Arapça kökenli kelimeler )
Old 16-11-2008, 04:18   #29
Av.Zafer Uğur

 
Varsayılan

Ben, dilimizi yabancı kelimelerin istilasından korumanın gereğine inanmakla beraber, bu davranışı abartmayı da doğru bulmuyorum. "Yaşayan Türkçe" benim için geçerli bir ölçü.
Özellikle bir dönemde, yoğun olarak öztürkçeleştirme adı altında bazı abartılı, hatta komik çabalara da şahit olduk. Mesela; "tespit" kelimesi Türkçeleşmiş Arapça kökenli bir kelime olduğu halde, işgüzarlıkla onun yerine "saptama, saptamak" kelimesini yerleştirmeye çalıştılar. Ama bunu yaparken, tespit kelimesinin yerine bu sefer de Arapça dilindeki asıl karşılığı olan "sabt" kelimesini neredeyse aynen almış oldular...
Dil yaşayan bir varlıktır, gelişir, etkilenir... Önemli olan halkın kolayca anlaşabilmesi, nesiller ve ülkedeki kesimler arasında anlaşmayı, birbirini anlamayı ve kendini ifade edebilmeyi güçleştirmemektir.
Old 31-12-2008, 12:17   #30
Ümit Basri Bülbül

 
Varsayılan

Güzel bir konu olmuş.
Türkçemizde kullandığımız, Türkçe sandığımız pek çok kelimenin kökeni aslında başka dillerdir.
Dilimizde olduğu gibi başka dillerde de bu etkilenme görülür ve tamamen doğaldır.
Yukarıdaki konuları okudukça pek çoğuna ben de şaşırdım.
Yanıt


Şu anda Bu Konuyu Okuyan Ziyaretçiler : 1 (0 Site Üyesi ve 1 konuk)
 

 
Forum Listesi

Benzer Konular
Konu Konuyu Başlatan Forum Yanıt Son Mesaj
Bye Bye Türkçe umutdalkilic Kitap 4 22-08-2008 01:14
Düzeltme İşareti Av. Muzaffer ERDOĞAN Hukuk ve Türkçe Çalışma Grubu 9 15-03-2007 14:06
Bye Bye Türkçe alisinkay Kitap 2 12-09-2006 10:46


THS Sunucusu bu sayfayı 0,08175802 saniyede 16 sorgu ile oluşturdu.

Türk Hukuk Sitesi (1997 - 2016) © Sitenin Tüm Hakları Saklıdır. Kurallar, yararlanma şartları, site sözleşmesi ve çekinceler için buraya tıklayınız. Site içeriği izinsiz başka site ya da medyalarda yayınlanamaz. Türk Hukuk Sitesi, ağır çalışma şartları içinde büyük bir mesleki mücadele veren ve en zor koşullar altında dahi "Adalet" savaşından yılmayan Türk Hukukçuları ile Hukukun üstünlüğü ilkesine inanan tüm Hukukseverlere adanmıştır. Sitemiz ticari kaygılardan uzak, ücretsiz bir sitedir ve her meslekten hukukçular tarafından hazırlanmakta ve yönetilmektedir.