1. 5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Resmî Gazetede 27155 Mükerrer Sayı ile 28 Şubat 2009 tarihinde yayımlanmıştır. 5838 sayılı kanunda çeke ilişkin önemli bir takım değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerden birisi de uygulamada “vadeli çek” olarak adlandırılan ileri keşide tarihli çeklere, ilişkindir. İleri keşide tarihli çeklere ilişkin düzenleme 5838 sayılı kanunda madde 18’de belirtilmiştir. Bu maddeye göre:
“19/3/1985 tarihli ve 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 2- 31/12/2009 tarihine kadar, üzerinde yazılı keşide tarihinden önce çekin ödenmek üzere muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.”
2. 5941 sayılı “Çek Kanunu” 20 Aralık 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Çek Kanunu’nun m. 3/8’e göre, “Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının Türk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması halinde, bu çekle ilgili olarak hukuki takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukuki takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır.”
Geçici Madde 1/5’e göre, “31/12/2011 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.”


Bilindiği üzere TTK m. 707’de “Keşide günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan bir çek ibraz günü ödenir.” şeklinde yer verilen düzenleme ile bir çekin ileri tarihli olarak keşide edilmesine imkân tanınmışken, yapılan bu düzenlemeler ile bu imkan ortadan kaldırılmıştır. Yukarıda da belirtildiği üzere ileri tarihli olarak keşide edilmiş bir çekin, üzerinde yazılı keşide tarihinden önce ibrazı TTK m.707’ye göre geçerli kabul edilmekteydi. Ancak yeni düzenleme ile artık çekin, üzerinde yazılı keşide tarihinden önce ibrazı geçerli olmayacaktır. Böyle bir durumda çekin yetkili hamili keşide tarihini beklemek zorunda kalacaktır. Başka bir ifadeyle çekle ilgili olarak hukuki sorumluluğun doğumu bakımından taraflar arasındaki vade anlaşmasına itibar edilecek ve ibraz için çekin üzerindeki keşide tarihi beklenecektir. Ancak getirilen yeni düzenleme ile çekin ileri tarihli olarak keşide edilmesinin sonucu olarak keşide tarihinden önce ibrazın geçersiz sayılması çekin bu süre zarfında kredi aracı olarak kullanılmasına neden olacaktır.
Bununla birlikte vadeden önce müracaat hakkını düzenleyen TTK m. 625’e, Çek’te atıf maddesi olan 730 atıf yapmamıştır. Bunun nedeni de yukarıda da ifade edildiği üzere çekte vadenin olmamasıdır. Yeni düzenlemeler çerçevesinde ise buna ihtiyaç vardır. Bütün bu nedenlerle TTK m. 625’in kıyasen çekler hakkında da uygulanması gerektiği kanaatindeyim.

İİK m. 257/2’nin bu tür çekler bakımından uygulanması söz konusu olamaz. Çünkü çekte teknik anlamda asıl borçlu yoktur. Keşideci dahil herkes müracaat borçlusudur.

Konuyla ilgisi bulunan aşağıdaki makalelerimden yararlanabilirsiniz.

5838 S. Kanun’un Çek Hukukuna Etkilerinin Değerlendirilmesi, İzmir Barosu Dergisi, YIL 73, S. 1, Ocak 2009, s. 97-111.
http://www.turkhukuksitesi.com/makale_1069.htm

İflâsın Ertelenmesi Kararının Kambiyo Senedi Hamilinin Müracaat Hakkına Etkisi. Prof. Dr. Saim Üstündağ’a Armağan, Ankara 2009, s. 419-424.

.