Çek İptali ve Keşidecinin Sorumluluğu

Öncelikle herkese sağlıklı ve iyi günler diliyorum.

Olayda lehtar beyaz ciro yaptığı çeki kaybediyor ve çekin iptali için dava açıyor, mahkeme de ödeme yasağı kararı veriyor.

1)Biz keşideci taraf olarak ne gibi önlemler almalıyız?
2)2 kere ödeme ihtimalini nasıl önleyebiliriz?
3)3.iyi niyetli hamile karşı ne yapabiliriz?


Cevap veren/vermeyen herkese şimdiden teşekkür ederim.

Olayda lehtar beyaz ciro yaptığı çeki kaybediyor ve çekin iptali için dava açıyor, mahkeme de ödeme yasağı kararı veriyor.

1)Biz keşideci taraf olarak ne gibi önlemler almalıyız?
Cevap: Çek iptali davası açıldığı ve ödeme yasağı kararı alındığı için şuan bir önlem almanıza gerek yok.
2)2 kere ödeme ihtimalini nasıl önleyebiliriz?
Cevap: Bu mümkün olmayacaktır. Hamil çeki bankaya ibraz ettiğinde ödeme yasağı ile karşılaşacaktır. Lehtarın, hamile istirdat davası açması için şartları oluşacaktır. Kaldı ki sizin bir ödeme yapmanız mümkün değil, ödemeyi muhatap banka yapmaktadır. İşbu sebeple sizin bir sorumluluğunuz doğmayacaktır.
3)3.iyi niyetli hamile karşı ne yapabiliriz?
Cevap: Sizin yapmanız gereken bir şey yok. Ödemeyi muhatap yapar. Sizin 3.kişiyle karşılaşmanız mümkün değil. Lehtar üzerine düşeni yapmaz ise, hak kaybına uğrayacak olan kendisidir. Siz kesinleşmiş çek iptali kararını size ibraz edene, -lehtara- ödeme yaparak sorumluluktan kurtulursunuz.

T.C.
YARGITAY
11. HUKUK DAİRESİ
E. 2001/5674
K. 2001/8724
T. 5.11.2001
• TİCARİ SENETLERİN ZAYİ NEDENİYLE İPTALİNE DAİR VERİLEN KARAR ( Davanın Hasımsız Olarak Açılıp Görülmesi Nedeniyle Maddi Hukuk Bakımından Kesin Hüküm Sonuçları Doğurmayacağı - Keşidecisini ve Zilyedini Bağlamayacağı )
• KESİN HÜKÜM SONUÇLARINI DOĞURMAYAN KARAR ( Ticari Senetlerin Zayi Nedeniyle İptaline Dair Verilen - Keşidecisini ve Zilyedini Bağlamayacağı/Davanın Hasımsız Olarak Açılıp Görülmesi )
• ZAYİ NEDENİYLE İPTALİNE KARAR VERİLEN ÇEK ( Elinde Bulunduran Zilyedinin Keşideciye Müracaat Ederek Bedelinin Kendisine Ödenmesini İstemesinin Mümkün Olmadığı )
• İPTAL EDİLEN ÇEK ZİLYEDİ ( İptal Kararının İptali İstemi İle Dava Açıp Kararı Ortadan Kaldırtıp Haklarına Kavuşmasının Başka Deyişle Ödeme Talebinde Bulunmasının Mümkün Bulunduğu )
• MAHKEMECE DOSYADAN EL ÇEKİLMİŞ OLMASI ( Zayi Nedeniyle Çek İptaline Karar Verilip - Aynı Dosya Üzerinde Ödeme Yasağının Kaldırılması Talebi Hakkında Karar Veremeyeceği )
• ÇEK İPTALİ ( Zayi Nedeniyle - Mahkemece Dosyadan El Çekilmiş Olması/Aynı Dosya Üzerinde Ödeme Yasağının Kaldırılması Talebi Hakkında Karar Veremeyeceği )
6762/m. 669, 672, 674, 730/20
ÖZET : 1 ) Ticari senetlerin zayi nedeniyle iptaline dair verilen karar, davanın hasımsız olarak açılıp, görülmesi nedeniyle maddi hukuk bakımından kesin hüküm sonuçları doğurmaz. Bu itibarla ne senedin keşidecisini ve nede mahkemece yapılan ilana rağmen hamili olduğu ticari senedi her nasılsa dava dosyasına ibraz edememiş olan senet zilyedini bağlamaz.

Zayi nedeniyle iptaline karar verilen senedi elinde bulunduran senet zilyedinin keşideciye müracaat ederek senet bedelinin kendisine ödenmesini istemesi mümkün olmadığı gibi, keşidecinin de iptal kararıyla hükümden düşen senedi ödemekten kaçınması gerekir. Senet zilyedi senedin meşru hamili olduğunu iddia ederek, iptal kararın iptali istemi ile dava açıp, zayi nedeniyle verilen iptal kararını ortadan kaldırtıp senede dayalı haklarına kavuşması, bir başka deyişle senede dayanarak ödeme talebinde bulunması mümkün bulunmaktadır.

2 ) Mahkemece, zayi nedeniyle çek iptaline karar verilip, dosyadan el çekildikten sonra; aynı dosya üzerinde ödeme yasağının kaldırılması talebi hakkında karar verilemez.

DAVA : Taraflar arasındaki davadan dolayı İstanbul Asliye 6. Ticaret Mahkemesi'nce verilen 26.2.2001 gün ve 2000/1315 - 2001/154 sayılı hükmün Yargıtayca incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmekle dosyadaki kağıtlar okundu gereği konuşulup düşünüldü:

KARAR : Davacı vekili, müvekkilinin hamili olduğu 26.1.2001 keşide tarihli 4.000.000.000.-TL.lık keşidecisi Ayyıldızlar İnş. A.Ş. olan çeki kaybettiğini ileri sürerek, çekin iptaline karar verilmesini istemiştir.

Mahkemece, TTK. nun 672 ve 674 ncü maddesi gereğince ilanlar yapılmasına rağmen dava konusu edilen çeki ibraz eden olmadığı gerekçesiyle, davanın kabulüne karar verilmiştir. Bilahare mahkemeye müracaat eden müdahil, çeki ibraz ederek ödeme yasağının kaldırılmasını istemiştir. Mahkemece çekin iptali hakkında nihai karar verilerek işten el çekildiği gerekçesiyle, müdahilin talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

Kararı, müdahil vekili temyiz etmiştir.

Dava, TTK.nun 730/20 nci maddesi yollaması ile aynı Kanun'un 669 ve devamı maddelerine göre açılan çek zayi nedeniyle iptal davası olup, mahkemece yasada öngörüldüğü şekilde yapılan ilanlara rağmen zayi edildiği öne sürelen çek'in hamili olduğu iddiasıyla üçüncü bir şahsın dava dosyasına müracaat etmemiş olması ve iddianın da inandırıcı bulunmaması nedeniyle çek'in iptaline karar verilmiştir.

Ticari senetlerin zayi nedeniyle iptaline dair verilen karar, davanın hasımsız olarak açılıp, görülmesi nedeniyle maddi hukuk bakımından kesin hüküm sonuçları doğurmaz. Bu itibarla ne senedin keşidecisini ve nede mahkemece yapılan ilana rağmen hamili olduğu ticari senedi her nasılsa dava dosyasına ibraz edememiş olan senet zilyedini bağlamaz.

Ancak, iptal kararı ticari senedin teşhis fonksiyonunu ortadan kaldıracağından dolayı, artık zayi nedeniyle iptaline karar verilen senedi elinde bulunduran senet zilyedinin keşideciye müracaat ederek senet bedelinin kendisine ödenmesini istemesi mümkün olmadığı gibi, keşidecinin de iptal kararıyla hükümden düşen senedi ödemekten kaçınması gerekir. Ne var ki, senet zilyedinin senedin meşru hamili olduğunu iddia ederek, iptal kararın iptali istemi ile dava açıp, zayi nedeniyle verilen iptal kararını ortadan kaldırtıp senede dayalı haklarına kavuşması, bir başka deyişle senede dayanarak ödeme talebinde bulunması mümkün bulunmaktadır.

Yukarıdaki açıklamalardan anlaşıldığı üzere, mahkemece iptal kararı, verilip dosyadan el çekildikten sonra, sözkonusu çekin hamili olduğu iddiasıyla dosyaya müracaat eden Coşkun D.'in ödeme yasağının kaldırılması yolundaki talebi hakkında mahkemece dosyadan el çekilmiş olduğu gerekçesiyle herhangi bir karar verilmesine mahal olmadığına dair verilen kararda bir isabetsizlik olmadığı gibi, Coşkun D.'in bu aşamada artık ek kararı temyiz etmekte hukuki yararı da bulunmadığından temyiz isteminin reddi gerekmiştir.

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle, Coşkun Durgenç vekilinin 26.1.2001 tarihli ek karara yönelik temyiz isteminin REDDİNE, oybirliğiyle karar verildi.

Y11HD
Esas : 2004/7538
Karar : 2005/4273
Tarih : 26.04.2005
ÇEKİN ZİYAI NEDENİYLE İPTALİ ( Lehdar Olmayan Son Hamilin Sebepsiz Zenginleşmeye Dayalı Dava Açamaması)
SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEYE DAYALI TAHSİL TALEBİ ( Çeki Kaybettiği Gerekçesiyle Hamilin İptal Ettirmesi - Çek Ortada Yokken Çekin Varlığını İnkar Eden Keşideciye Karşı Dava Açamaması )
ZAYİ NEDENİYLE ÇEKİ İPTAL ETTİREN HAMİL ( Çeki Kendisine Ciro Eden Lehdara Karşı Temel Borç İlişkisine Dayanarak Taelp Edebilmesi )
KEŞİDECİYE KARŞI SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASI AÇILAMAMASI ( Çeki İnkar Eden Keşideciye Karşı Açılan Davanın Reddinin Gerekmesi )
TTK.564, 644, 730
Dava, çeklerde de uygulanması gereken sebepsiz zenginleşme davasıdır. Kıymetli evrakta iptal kararı esasen, hak sahipliğinin teşhisi ve maddi hukuk bakımından bir etkisi yoktur. Çeke dayalı hakkın varlığına ve kapsamına ve hatta tasarruf yetkisine de etkisi yoktur. Hatta iptal kararı, tek başına, davacının alacaklı olduğunu dahi göstermez. Keşideciye karşı açılan sebepsiz zenginleşme davasının dinlenebilmesi çekin ortada olması ya da keşideci tarafından çekin varlığının kabul edilmiş olması gerekir, aralarında temel borç ilişkisi bulunmayan keşideciye karşı bu davayı açamaz. Çek hakkında iptal kararı mevcut olduğundan yalnızca çeki kendisine ciro eden lehdara karşı, aralarındaki temel borç ilişkisine dayalı olarak bir dava açabilir.

DAVA VE KARAR:
Taraflar arasında görülen davada ( Ankara Asliye Sekizinci Ticaret Mahkemesi )nce verilen 25.6.2003 tarih ve 2002/152-2003/362 sayılı kararın Yargıtay`ca incelenmesi davacı vekili tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla, dava dosyası için tetkik hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe layihalar, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:
YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ KARARI:
Davacı vekili, müvekkili bankaya banka dışı M... Tavukçuluk A.Ş. tarafından kredi borçlarına karşılık olarak verilen 431.000.000.TL bedelli çek`in, müvekkil bankanın çalışanlarınca kaybedildiğini, borçlunun oyalamaları nedeniyle çeki halen tahsil edemediklerini ileri sürerek, anılan meblağın temerrüt faizi, çek komisyonu ve çek tazminatı ile birlikte davalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, davacının husumet sıfatının bulunmadığını, çekin ortada olmadığını, bu davanın tamamen M... Tavukçuluk A.Ş. ile aralarında genel hükümlere göre görülecek bir alacak ilişkisi olduğunu ve kendi kayıtlarında bu çeke rastlanmadığını savunarak, davanın reddini istemiştir.

Mahkemece, iddia, savunma, toplanan kanıtlar ve benimsenen bilirkişi raporlarına göre, davalının sebepsiz zenginleştiği gerekçeleriyle, davanın kısmen kabulüne, anılan meblağın temerrüt faiziyle tahsiline karar verilmiştir.

Kararı, davalı vekili temyiz etmiştir.

Dava, TTK`nın 730/14. bendi yollaması ile çeklerde de uygulanması gereken ve aynı Yasanın 644. maddesinde düzenlenmiş bulunan sebepsiz zenginleşme davasıdır.

Davacı vekili, müvekkili bankanın alacağına karşılık, dava dışı M......Tavukçuluk A.Ş.den ciro yolu ile aldığı çeki kaybettiğini, çek hakkında iptal davası açarak bu yönde karar aldırdığını ve ancak alacağını henüz alamadığını ileri sürerek, bu dava ile alacağına kavuşmak istemektedir.

TTK`nın 564. vd. maddelerinde kıymetli evrakın kaybı nedeniyle alınacak iptal kararının hükümleri düzenlenmiş olup, bu yasa hükmüne göre, iptal kararının esasen, hak sahipliğinin teşhisi bakımından bir fonksiyonu bulunmaktadır. Bu kararın maddi hukuk bakımından bir etkisi yoktur. Çeke dayalı hakkın varlığına ve kapsamına ve hatta tasarruf yetkisine de etkisi yoktur. Hatta iptal kararı, tek başına, davacının alacaklı olduğunu dahi göstermez.

İptal kararının yukarıda açıklanan hüküm ve sonuçlarına göre, davacının, çek ortada yok iken keşideciye karşı açtığı bu davanın dinlenilmesi mümkün değildir. TTK`nın 644. maddesinde düzenlenen bu dava, çeke dayalı müracaat hakkı düşmüş olan hamilin, keşideci ile kendisi arasında, keşideci ile lehdar arasındaki gibi çeke dayalı bir temel borç ilişkisi bulunmadığından, ancak davasını münhasıran çeke dayanarak açabileceği bir davadır. Bu dava ile TTK`da düzenlenen kıymetli evraka ek bir koruma, hamiline ek bir başvuru hakkı getirilmiştir.

Davanın açıklanan bu niteliğine göre, keşideciye karşı açılan bu davanın dinlenebilmesi için, çekin ortada olması ya da keşideci tarafından çekin varlığının kabul edilmiş olması gerekir. Davalı, dava dışı lehdar ile aralarındaki ilişkinin varlığını kabul ediyor ise de çekin varlığını başından beri kabul etmemektedir. Bunun da çekin varlığını kabul etme şeklinde kabul edilmesine imkan yoktur. O halde davacı, aralarında temel borç ilişkisi bulunmayan keşideciye karşı bu davayı açamaz. Yalnızca çeki kendisine ciro eden lehdara karşı, aralarındaki temel borç ilişkisine dayalı olarak bir dava açabilir.

Bu durumda mahkemece, davanın reddine karar vermek gerekirken, yazılı gerekçelerle kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün, davalı yararına ( BOZULMASINA ), oybirliğiyle karar verildi.

Y11HD 26.04.2005 E.2004/7538 - K.2005/4273

Yargıtay 11. HD 1979/480-2529 E.-K. 10.05.1979 tarihli kararında
"........Yasa uyarınca hasımsız alınması gereken iptal kararı ilgilinin borçluluğunu saptamaz ve kesin hüküm teşkil etmez. Borçlu, iptal kararına karşın iptal kararını alan kişinin hak sahibi olmadığını öne sürebilir. Alınan iptal kararının ibrazı üzerine çek bedelini ödeyen keşideci (Borçlu) kaybolduğu iddia edilen çekin sonradan yetkili hamil tarafından ibraz edilmesi halinde TK. 558/2 ve 599 maddelerindeki şartların oluşması durumunda ödeme definde bulunamayacak ve çek bedeli ibraz eden hamile bir daha ödemek zorunda kalacaktır." demektedir.

İyi çalışmalar meslektaşlarım,

Peki iptale konu olan bir çek (henüz iptal kararı verilmedi) hakkında blokaj kaydı konuyor. Sonrasında da hamil bankaya müracaat ediyor, ancak banka blokaj olduğu gerekçesiyle hesapta çek bedelinin karşılığı bulunmasına rağmen hamile ödeme yapmıyor. Sonrasında da hamil çeke dayanarak icra takibi başlatıyor ve müvekkilimiz bu takip sonucunda faiz, vekalet ücreti vs derken neredeyse çekin iki katı bedel ödemek zorunda kalıyor.

Acaba bu durumda müvekkilimizin fazladan yapmış olduğu bu ödemeleri talep edebilir miyiz? edebilirsek hangi hukuki gerekçe ile kimden talep edebilir?