STATEMENT OF FACT
Olayların dökümü, denizcilik lisanında kısacası SOF olarak geçer. Yükleme ve tahliyenin bitiminde acente tarafından doldurulup getirilir, kaptanın imzasına sunulur.

SOF’ta neler bulunur?

Geminin limana varışı, hazırlık mektubunu verişi, demirleyişi, pilot alımı, yanaşması, yükleme veya tahliyenin başlaması, hergün hangi saatler arasında çalışıldığı. Varsa arıza yüzünden durmalar, shiftingler, yağmur saatleri vs. gibi bilgiler bulunur.

Kaptan bu yazılanları çok dikkatlice okumak zorundadır. Sahil kreyni yüzünden durmanın süresi bizi o kadar alakadar etmese de gemi kreyni arızasından durma çok alakadar eder. Kısa zaman dilimlerinde geminin kusurundan dolayı olan stopajları stevedorla kurduğumuz iyi ilişkilerle kayda geçirmemeye gayret ederiz. Bazen tatlı dil, yemek yedirmek, sigara veya viski gibi ikramlarla bu durumlar yazılmayabilir. Veya süre minimuma indirilir. Şayet SOF’a yazılanlarda hemfikir değilseniz imzanızdan önce master’s remark deyip istediğinizi yazabilirsiniz. SOF’ta bir kaptanın dikkat edeceği en önemli şey armatöre rücu edebilecek durumların ve/veya olayların yazılmamasıdır. Şayet yazılacaksa da bunu minimumda tutmada gayret etmesidir.

Mesela diyelim ki 7 saat 25 dk yağmur yağmış olsun. Acente bu saatleri daha ziyade sizden alır ona göre doldurur. Her ne şekilde olursa olsun 7 saat 25 dk yerine 7 saat 35 dk yazılmış olursa ne olur ki? Size önemsiz gibi görünen 10 dklık fark belki de geminin 1.5 günlüğünü kaybetmesine sebebiyet verebilir. [1]

SOFta yükleme veya boşaltma sırasında geçen olayların doğru bir açıklaması bulunur. Gemi sahibinin kazanacağı demuraj ile kiracıların kazanacakları dispeç paraları SOFtaki bilgilerin derlenmesi ile hesaplanır. Bu sebepten, acente tarafından hazırlanan ve önünüze imzalamanız için getirilmiş olan SOF taki tüm detayları, seyir jurnalinizdeki bilgilerin ve özetlerin karşılaştırılmasını yaparak incelemeniz yararlıdır. Geminin limana girişi, rıhtıma yanaşması, postanın çalışma saatleri, yağmur ve vinç arızasından dolayı posta kesilmeleri ve bunların zamanları titizlikle karşılaştırarak denetlenmelidir.

SOFta yer alan bilgiler örneğin hangi vincin kullanıldığı (gemi veya sahil), dışardan getirilen araç ve gereçler, kullanılan ilave malzemeleri, bunların kimler hesabına yazıldığı dikkatlice gözden geçirilmelidir. Tabiatiyle bu gözlemlerin titizlikle yapılması için seferin yapıldığı taşıma sözleşmesinin (C/P) tüm maddeleri ve ekleri önceden gözden geçirilmelidir. Bazı konularda anlaşmazlık çıktığı görülebilir. Örneğin, yağmurlu sürelerin hesaplanmasında olduğu gibi. Böyle durumlarda dökümanlara ilaveten, meteoroloji ofisinden bir raporun da eklenmesini isteyebilirsiniz.

Herşeye rağmen zamanlar konusunda gemi jurnali ile aykırı olan bir olay bulunuyorsa, Gemi jurnalinde bulunan bilgilerin ve zamanlamanın gerçek ve delil sayıldığını gösteren bir açıklama koyarak imza edebilirsiniz.
Zaman çizelgesinde gemi sahibinin kiracılardan talep edeceği demuraj parasının hesabı için bilgiler bulunur. Gemi kaptanı, görevi gereği yaptığı işler ne kadar yoğun bulunsa da, buna benzer dökümanları seferin başlama telaşı içinde görülen bazı hatalar gibi kabul etmeyerek gereken titizlikle üzerinde durmalı ve inceledikten sonra imzalanmalıdır. [2]


STATEMENT OF FACTS (SOF) / HADISELER TUTANAĞIYLA İLGİLİ GEMİ KAPTANINA TAVSİYELER
''Statement of facts '' ın jurnalle uygunlugu kontrol edılmelıdır. Kaptanın serhlerı dıkkatlıce konulmalıdır. Kıracının/yukleyıcının /alcının serhlerı ''kıracının/yukleyıcının/ alıcının'' serhlerıdır dıye belırtılmelıdır.

Yukleme ve bosaltmalardan oncekı ve sonrakı beklemelerde SOFta belırtılmelıdır.

Ayrıca despatch/demuragge hesaplarında zaman sayımı konusunda kıracılarla ıhtılafa dusmemek ıcın

- Yukleme ve bosaltma lımanlarında hava muhalefetı zamanlaının ve dolayısıyla meydana gelen yukleme ve tahlıye duraklama saatlerı ''SOF'' uzerıne ayrıntılı ve acık bır sekılde yazılmalı ve aynı bılgıler gv jurnalıne ıslenmelıdır. Hava muhalefetının yukleme/bosaltma operasyonunu etkıleyen kısmı belırtılmelıdır.
- Ayrıca demırde bekleme sırasında hava yagmur saatlerı jurnale kaydedılmelı ve yukleme/bosaltma sonund acenta tarafından hazırlanan' SOF'' lara hava muhalefetı ıle ılgılı gereklı serhler konulmalıdır.
- Draft survey baslangıc ve bıtıs saatlerı belırtılmelıdır.
- Yukleme ve bosaltma sonrası karsı taraftan olusan beklemeler acıkca sebeplerıyle bırlıkte yazılmalıdır.
- Kıracı acentesının nomıne edıldıgı yukleme-bosaltmalarda 'tıme sheet' ler gunluk olarak ıstenmelı ve kontrol edılmelıdır.

Gemı donanımları ıle yukleme ve bosaltmalarda arıza nedenı ıle tahlıyenın etkılenıp etkılenmedıgı ve calısan kreyn-vınc sayısının posta sayısı uzerınde olup olmadıgı ozellıkle belırtılecektır.

Tahlıye sonrası meydana gelebılecek alıcının 'Shortage claım' ıddıalarını onleyebılmek ıcın: tahlıye sonunda sof uzerıne '' All cargo dıscharged ın good condıtıon and same quantıty as Per B/L fıgure,all holds are empty,no cargo remaıned on board '' serhlerının konulması gerekmektedır. Aynı remarkların mumkunse alıcı/acenta yetkılısıne de ımzalatılması gereklıdır.

Yagmur veya dıger hava muhalefetlerı ıle SOF'a konulacak kayıtlar ıle ılgılı acenta/ yukleyıcı/alıcı ıle herhangı bır anlasmazlık olursa: Gemının bu konudakı remarkları SOF'A dusulerek ayrıca '' Subject to Offıcıal's report'' serhı de konulabılır.

Bazı acentalar SOF hazırlarken satır aralarına hava raporunun tamamını sıkıstırmakta (ruzgar sıddetı,swell,dalga yukseklıgı vs gıbı) ve yukleme/bosaltmanın olup olmadıgı dahı tam blırgın gozukmemekte ve sankı tum hava muhalefet zamanları operasyona etkı etmıs ıntıbaı uyandırmaktadır. Bu durumda gemı kaptanı hava muhalefetının yuk operasyonuna etkı eden kısmının SOF'a yazılmasını talep etmelıdır. Baska bır deyısle; yukleme/bosaltma operasyonunu etkılemeyen hava muhalefetını SOF'A koydurmayacak yada konsa bıle operasyonun devam ettıgını ozellıkle belırtecektır.Baska bır deyısle SOF'un herhangı bır yerınde havanın (bazen denızlerın) durumuna aıt acıklamalar yerıne; hava muhalefetı nedenıyle postanın durdugu zamanlar yazılmalıdır.

Dıschargıng stopped at.....hrs due to bad weather/raın/snow/heavy wınd etc gıbı

SOF, gemının lımanda bulundugu sure ıcınde; sayan ve saymayan zamanın ayrımını yapacak tek belge oldugu ıcın gemının kalkısından en az bır gun once proformasının acenteden ıstemelı ve Shıppers/Receıvers remarkları ıle hava muhalefetı serhlerının onceden gorulmesı ve konulacak remarkların onceden dusunulup hazırlanması acısından onemlıdır.

Gemı kaptanlarının ozellıkle yukleme/bosaltmanın olmadıgı tum zamanların hava muhalefetı serhı ıle SOF uzerınde gozukmesıne engel olmalı, varsa durmaların gercek sebeplerı belırtılmelıdır. Proforma SOF uzerınde gemının kabul etmeyecegı grev/ıs yavaslatma/hava muhalefetı gıbı ıbarelerın olması durumunda ,limanda bulunan bır baska gemının SOF'ını de emsal teskıl etmesı bakımından ıstemek dogru bır yontem olacaktır.

Ayrıca, gemının sabıt bır yuleyıcı altında shıftıng yapması (warpıng) demıryerınden rıhtıma shıft etmesı,yada bır rıhtımdan dıger rıhtıma shıftıng etmesı esnasında zaman saymayacagı hususlar c/p de belırtılmıstır. Bu sebeple bu hadıseler ıcın kullanılan sureler mumkun olabıldıgınce kısa olarak SOF'ta gosterılmelıdır.

Yukleme/tahlıye esnasında gemı kaptanı muhtelıf sebeplerle protesto vermıs ve yuk operasyonu bu sebeplerden dolayı kesıntıye ugramıssa kesın olarak soyleyebılırızkı ; kıracı acentası veya yukleyıcı/alıcı tarafından kesınlıkle kaptanın yuk operasyonunu gereksız yere durdurduguna daır ıbareler bulabılırsınız. Bunu bertaraf etmek ıcın ;

'' Sıgned thıs documents under protest dated ....'' denebılır. [3]

Olaylar Cizelgesi – Statement of Fact ( SOF ) :
Geminin bir limana gelisinden ( Kılavuz istasyonuna varısından ) limandan ayrılıp, kılavuzun pilot mevkiinde cıkısına kadar olan olayları, yukleme ve bosaltma zamanlarını ve bu surede her ne sebepten olursa olusan durusları tespit eden zabıttır. Genellikle ekte sunulan form halinde kullanılır. Burada kutucuklar icinde istenilen tum bilgiler acente tarafından doldurulur ve olaylar hanesinde, yukleme ve bosaltma suresince olusan tum olaylar saat saat ayrı ayrı belirtilir. Kiracı ve/veya mumessilleri ( alıcılar ), acente ve kaptan tarafından imzalanır ve kaselenir. Statement of Fact ıstarya ve surıstarya hesabı icin yapılan time-sheet’e esas teskil eder.

Zaman Cizelgesi ( Time-Sheet ) :
Yukleme ve bosaltma icin kullanılan ıstarya suresini hesaplamak uzere tanzim edilen bir zaman cetvelidir.

Tasıma anlasması sartlarına gore, geminin limana varıs, yukleme ve bosaltmaya hazır olduğunu bildiren hazırlık mektubunun verilis ve kabulu, yukleme veya bosaltmanın fiilen basladığı, devam ettiği ve bittiği, bu surede varsa olusan ve ıstarya zamanını durduran durusların tarih ve saatlerini gosterir.

Yani, tasıma mukavelesine gore ıstaryanın baslayacağı tarih, gunluk yukleme veya bosaltma miktarı ve buna gore gerekli zaman ile, kullanılan zamanı, netice olarak olusan dispec ve demuraj miktarlarını gosterir. Statement of fact time-sheet’in dayanağı olup, bunun uzerinden time-sheet hesaplaması
yapılır.

Bu bolumde adı gecen tabirlerin anlamları :

ISTARYA : Kiralayan ile kiracı arasında yapılmıs olan anlasmada belirtilen, yukleme veya bosaltma muddetine “ istarya veya astarya “ denir.

SURASTARYA ( Demuraj ) : Yukleme veya bosaltma icin verilen astarya suresinin asılması durumunda olusan zaman ve bu kaybedilen zamana karsılık kiracı tarafından, gemi sahibine odenen bir gecikme tazminatıdır.

DISPEC : Surastarya veya demuraj karsıtı olarak “ dispec “ ( Despatch ) terimi kullanılır. Yapılan tasıma mukavelesinde demuraj ve dispec uzerinden bağlantı yapılmıssa, kiracının yukleme ve bosaltma surelerinden daha az bir zamanda yukleme ve bosaltmayı tamamlaması ve gemiyi serbest bırakması durumunda bu sefer gemi sahibinden kiracıya odenen bir mukafat tazminatıdır.
Genellikle dispec miktarı demuraj miktarının yarısı kadar olur. [4]

KAYNAKLAR:
[1] Viya böyle... – Kpt. Ünal Celasin
[2] Kaptanın Kılavuzu – Kaptan Yücel Sügen
[3] http://www.denizciyiz.com/denizhukuku/tavsiyeler.html
[4] http://www.dtoizmir.org/raporlar/Gemiacenteligi.pdf

Hazırlayan:Aysun AKBAY (KTÜ Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölümü 2008 Mezunu)