Y11HD
Esas : 2004/7538
Karar : 2005/4273
Tarih : 26.04.2005
ÇEKİN ZİYAI NEDENİYLE İPTALİ ( Lehdar Olmayan Son Hamilin Sebepsiz Zenginleşmeye Dayalı Dava Açamaması)
SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEYE DAYALI TAHSİL TALEBİ ( Çeki Kaybettiği Gerekçesiyle Hamilin İptal Ettirmesi - Çek Ortada Yokken Çekin Varlığını İnkar Eden Keşideciye Karşı Dava Açamaması )
ZAYİ NEDENİYLE ÇEKİ İPTAL ETTİREN HAMİL ( Çeki Kendisine Ciro Eden Lehdara Karşı Temel Borç İlişkisine Dayanarak Taelp Edebilmesi )
KEŞİDECİYE KARŞI SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASI AÇILAMAMASI ( Çeki İnkar Eden Keşideciye Karşı Açılan Davanın Reddinin Gerekmesi )
TTK.564, 644, 730
Dava, çeklerde de uygulanması gereken sebepsiz zenginleşme davasıdır. Kıymetli evrakta iptal kararı esasen, hak sahipliğinin teşhisi ve maddi hukuk bakımından bir etkisi yoktur. Çeke dayalı hakkın varlığına ve kapsamına ve hatta tasarruf yetkisine de etkisi yoktur. Hatta iptal kararı, tek başına, davacının alacaklı olduğunu dahi göstermez. Keşideciye karşı açılan sebepsiz zenginleşme davasının dinlenebilmesi çekin ortada olması ya da keşideci tarafından çekin varlığının kabul edilmiş olması gerekir, aralarında temel borç ilişkisi bulunmayan keşideciye karşı bu davayı açamaz. Çek hakkında iptal kararı mevcut olduğundan yalnızca çeki kendisine ciro eden lehdara karşı, aralarındaki temel borç ilişkisine dayalı olarak bir dava açabilir.

DAVA VE KARAR:
Taraflar arasında görülen davada ( Ankara Asliye Sekizinci Ticaret Mahkemesi )nce verilen 25.6.2003 tarih ve 2002/152-2003/362 sayılı kararın Yargıtay`ca incelenmesi davacı vekili tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla, dava dosyası için tetkik hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe layihalar, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:
YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ KARARI:
Davacı vekili, müvekkili bankaya banka dışı M... Tavukçuluk A.Ş. tarafından kredi borçlarına karşılık olarak verilen 431.000.000.TL bedelli çek`in, müvekkil bankanın çalışanlarınca kaybedildiğini, borçlunun oyalamaları nedeniyle çeki halen tahsil edemediklerini ileri sürerek, anılan meblağın temerrüt faizi, çek komisyonu ve çek tazminatı ile birlikte davalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, davacının husumet sıfatının bulunmadığını, çekin ortada olmadığını, bu davanın tamamen M... Tavukçuluk A.Ş. ile aralarında genel hükümlere göre görülecek bir alacak ilişkisi olduğunu ve kendi kayıtlarında bu çeke rastlanmadığını savunarak, davanın reddini istemiştir.

Mahkemece, iddia, savunma, toplanan kanıtlar ve benimsenen bilirkişi raporlarına göre, davalının sebepsiz zenginleştiği gerekçeleriyle, davanın kısmen kabulüne, anılan meblağın temerrüt faiziyle tahsiline karar verilmiştir.

Kararı, davalı vekili temyiz etmiştir.

Dava, TTK`nın 730/14. bendi yollaması ile çeklerde de uygulanması gereken ve aynı Yasanın 644. maddesinde düzenlenmiş bulunan sebepsiz zenginleşme davasıdır.

Davacı vekili, müvekkili bankanın alacağına karşılık, dava dışı M......Tavukçuluk A.Ş.den ciro yolu ile aldığı çeki kaybettiğini, çek hakkında iptal davası açarak bu yönde karar aldırdığını ve ancak alacağını henüz alamadığını ileri sürerek, bu dava ile alacağına kavuşmak istemektedir.

TTK`nın 564. vd. maddelerinde kıymetli evrakın kaybı nedeniyle alınacak iptal kararının hükümleri düzenlenmiş olup, bu yasa hükmüne göre, iptal kararının esasen, hak sahipliğinin teşhisi bakımından bir fonksiyonu bulunmaktadır. Bu kararın maddi hukuk bakımından bir etkisi yoktur. Çeke dayalı hakkın varlığına ve kapsamına ve hatta tasarruf yetkisine de etkisi yoktur. Hatta iptal kararı, tek başına, davacının alacaklı olduğunu dahi göstermez.

İptal kararının yukarıda açıklanan hüküm ve sonuçlarına göre, davacının, çek ortada yok iken keşideciye karşı açtığı bu davanın dinlenilmesi mümkün değildir. TTK`nın 644. maddesinde düzenlenen bu dava, çeke dayalı müracaat hakkı düşmüş olan hamilin, keşideci ile kendisi arasında, keşideci ile lehdar arasındaki gibi çeke dayalı bir temel borç ilişkisi bulunmadığından, ancak davasını münhasıran çeke dayanarak açabileceği bir davadır. Bu dava ile TTK`da düzenlenen kıymetli evraka ek bir koruma, hamiline ek bir başvuru hakkı getirilmiştir.

Davanın açıklanan bu niteliğine göre, keşideciye karşı açılan bu davanın dinlenebilmesi için, çekin ortada olması ya da keşideci tarafından çekin varlığının kabul edilmiş olması gerekir. Davalı, dava dışı lehdar ile aralarındaki ilişkinin varlığını kabul ediyor ise de çekin varlığını başından beri kabul etmemektedir. Bunun da çekin varlığını kabul etme şeklinde kabul edilmesine imkan yoktur. O halde davacı, aralarında temel borç ilişkisi bulunmayan keşideciye karşı bu davayı açamaz. Yalnızca çeki kendisine ciro eden lehdara karşı, aralarındaki temel borç ilişkisine dayalı olarak bir dava açabilir.

Bu durumda mahkemece, davanın reddine karar vermek gerekirken, yazılı gerekçelerle kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün, davalı yararına ( BOZULMASINA ), oybirliğiyle karar verildi.

Y11HD 26.04.2005 E.2004/7538 - K.2005/4273