TTK m. 730/1/b.20 atfı ile çekler hakkında da uygulama imkanı olan

TTK m. 675’e göre, “Elden çıkan poliçe getirilirse mahkeme, istirdat davası açmak üzere dilekçe sahibine münasip bir mühlet verir. Dilekçe sahibi bu mühlet içinde dava açmazsa, mahkeme, poliçeyi mahkemeye getirmiş olana geri verir, muhatap hakkındaki ödeme yasağını kaldırır.”


Çekin süresinde ibraz edilmesine engel hallerin varlığı halinde nasıl davranılması gerektiği TTK m. 723’de belirtilmiştir.

TTK m. 723 – “Kanunen muayyen olan müddetler içinde çekin ibrazı veya protesto yahut buna muadil tesbitin yapılması; bir devletin mevzuatı veya her hangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkansız bir mani yüzünden mümkün olmamışsa bu muameleler için muayyen olan müddetler uzar.

Hamil mücbir sebepleri gecikmeksizin kendi cirantasına ihbar etmeye ve bu ihbarı çeke yahut bir alonja işaretle beraber altına yerini ve tarihini yazarak imzalamaya mecburdur. 635 inci madde hükümleri burada da tatbik olunur.

Mücbir sebeplerin ortadan kalkmasından sonra hamil çeki gecikmeksizin ödeme maksadı ile ibraz ve icabında protesto veya buna muadil tesbiti yaptırmaya mecburdur.

Mücbir sebepler; hamilin ibraz müddetinin bitiminden önce olmak şartiyle, mücbir sebep keyfiyetini kendi cirantasına ihbar ettiği günden itibaren on beş günden fazla devam ederse çekin ibrazına ve protesto keşidesine yahut buna muadil tesbite lüzum kalmaksızın müracaat hakkı kullanılabilir.

Hamilin veya çeki ibraza veya protesto çekmeye yahut buna muadil tesbit yaptırmaya memur ettiği kimsenin sırf zatlarına ait olaylar mücbir sebeplerden sayılmaz.”

Ancak, TTK m. 669’a göre “ödemeden men kararı” verilmiş olması, bankanın kendisine ibraz edilmiş çek üzerinde hiçbir işlem yapmayacağı sonucu doğurmaz.

TTK m. 720 “Vaktinde ibraz edilmiş olan çekin ödenmemiş olduğu ve ödenmeden imtina keyfiyeti:

1. Resmi bir vesika ile (Protesto);

2. Muhatap tarafından, ibraz günü de gösterilmek suretiyle, çekin üzerine yazılmış olan tarihli bir beyanla;

3. Bir takas odasının, çek vaktinde teslim edildiği halde ödenmediğini tesbit eden tarihli bir beyanı ile; sabit bulunduğu takdirde hamil; cirantalar, keşideci ve diğer çek borçlularına karşı müracaat haklarını kullanabilir.”

Çek Kanunu m. 5’e göre, “Çekin ibrazında karşılığının tamamen ödenmemesi veya çek hamili tarafından kısmi ödemenin kabul edilmemesi halinde, ibraz tarihi ile ödememe nedeni çekin üzerine yazılır ve çek, üzerine imzası alınarak hamiline geri verilir; çekin ön ve arka yüzünün fotokopisi banka tarafından saklanır.”

İfade edildiği üzere, çekin karşılığı bulunmadığı için ödenmemesi ile TTK m. 669 nedeniyle ödenmemesi birer ödememe sebebidir. Her ikisinde de bankaya ibraz vardır. Banka her iki halde de “ödememe sebebini” çek üzerine yazmakla yükümlüdür.
Çek ibraz süresi içinde ibraz edilmez ise, hamil keşideci dahil bütün müracaat haklarını kaybeder (TTK m. 720). Bu durumda hamilin elinde kalan çek adi senet haline gelmez. Sadece temel ilişkinin ispat edilmesi halinde ödemenin yapılmadığı konusunda yazılı delil başlangıcı niteliğindedir.

3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun’da 4814 sayılı Kanun (RG. T. 08.03.2003 ve S. 25042) ile yapılan değişiklik sonucunda 16b maddesi eklenmiş bu maddenin 2. fıkrasında, “Çekin karşılığının bulunmaması nedeniyle şikayet hakkı, 8 inci maddede belirtilen miktarın yatırılması için öngörülen sürenin dolduğu tarihte; ihtiyati tedbir kararı veya ödeme yasağı nedeniyle süresi içinde ibrazında çek hakkında işlem yapılmaması halinde ise, ihtiyati tedbir kararının veya ödeme yasağının kalktığı tarihte doğar.” hükmü getirilmiştir.

YUKARIDA VERİLEN KANUN HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE SORUYU VE CEVAPLARI TEKRAR DEĞERLENDİREBİLİRİZ.