T.C.
BAŞBAKANLIK
KANUNLARVE KARARLAR
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sayı : B.O2.0.KKG.0.10/101-.438/2600 A n k a ra
13/5/2002
TÜRKİYE BÜYÜK MILLET MECLISI BAŞKANLIGINA
Adalet Bakanlığı'nca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı
Bakanlar Kurulu'nca 29/3/2002 tarihinde
kararlaştırılan ''Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev
ve Yargılama Usullerine Dair Kanun Tasarısı'' ile
gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.
Gereğini arz ederim.

Bülent ECEV1T
Başbakan
Eki :
1- Kanun Tasarısı
2- Gerekçe (Genel-Madde)

GENEL GEREKÇE
Anayasanın “Ailenin korunması” kenar baslıklı 4 1 inci
maddesinde. ailenin Türk toplumunun temeli olduğu ve
Devletin, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın
ve çocukların korunması için gerekli tedbirleri
alacağı ve gereken teşkilatı kuracağı
belirtilmektedir. Toplumun temelini oluşturan ailenin
korunması için gerekli önlemlerin alınması ihtiyacı
her geçen gün artmaktadır. Hiç şüphesiz, bir toplumda
sosyal barış ve adaletin sağlanmasında. demokratik
haklara saygılı, sağlıklı, topluma yararlı bireylerin
yetiştirilmesinde ailenin önemi inkar edilemez bir
gerçektir. Ailenin korunması görevi ise Dev1ete
aittir. Günümüzde birçok sahada olduğu gibi, sosyal
yapıdaki baş döndürücü gelişmeler ve karmaşıklık,
eşlerin ve çocukların da sorunlarının artmasına ve
olumsuzluklar yaşamalarına neden olabilmektedir .Bu
sorunların çözümünde yargı alanına giren konular
bakımından da bir takım yenilikler getirilmesi
zorunluluğu bulunmaktadır.
Bir çok ülkenin iç hukuklarında aile mahkemelerine
ilişkin düzenlemelerin yer aldığı, örneğin Kanada ve
Almanya 'da aile mahkemeleri bulunduğu bilinmektedir.
Ülkemizde ise yürürlükte olan mevzuat hükümlerine
göre. aileye ilişkin dava ve işler halen genel
mahkemelerde görülmektedir. Bu mahkemeler, aileye
ilişkin davaların yanı sıra diğer hukuk davalarına da
bakmak durumunda olup, ayrıca aile ile ilgili
uyuşmazlıkların çözümünde ihtiyaç duyulan, psikolog,
pedagog ve sosyal çalışmacı mahkeme bünyesinde
bulunmamaktadır. Buysa, mevcut mahkemelerin aile
hukukundan doğan dava ve işlerin çözümlenmesinde
kendilerinden beklenen işlevi yeterince yerine
getirmesine engel olmaktadır .Ayrıca, 8.12.2001
tarihli ve 24607 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak
1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olan
22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni
Kanununun özellikle aile hukukuna ilişkin
hükümlerinden beklenen amacın gerçekleşmesi bakımından
da aile mahkemelerinin kurulması bir ihtiyaç haline
gelmiştir.
Tasarıyla kurulması öngörülen ve bünyesinde psikolog,
pedagog ve sosyal çalışmacı bulunan aile mahkemeleri,
aile hukukundan doğan dava ve işleri, taraf1ar
arasındaki karşılıklı saygı, sevgi ve hoşgörünün
korunması ilkesini gözeterek, gerektiğinde uzmanlardan
da yararlanarak, eşlerin ve çocukların karşı karşıya
oldukları sorunların sulh yoluyla çözümünü sağlamaya
çalışacaktır. Böylece, yargılama görevinin yanında
toplumun temel taşı olan ailenin korunmasına yönelik
koruyucu, eğitici ve sosyal ön1emler alma gibi önemli
işlevleri de yerine getirecek olan aile mahkemelerinin
kurulması amacıyla bu Tasarı hazırlanmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ
MADDE 1.- Kanunun amaç ve kapsamının. aile hukukundan
doğan dava ve işleri görmek üzere kurulan aile
mahkemelerinin kuruluş, görev ve yargılama usullerini
düzenlemek olduğu belirtilmiştir.
MADDE 2.- Aile mahkemelerinin kuruluşuna ilişkin
esaslar açıklanmıştır.
MADDE 3.- Aile mahkemesine atanacak hakimlerin
nitelik1eri belirtilmiştir.
MADDE 4.- Aile mahkemelerinin görev1eri. 22.11.200 1
tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun İkinci
Kitabı ile 3.12.2001 tarihli ve 4722 sayılı Türk
Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında
Kanuna göre aile hukukundan doğan dava ve işler,
20.5.1982 tarihli ve 2675 sayılı Mil1etlerarası Özel
Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanuna göre aile
hukukuna ilişkin yabancı mahkeme kararlarının tanıma
ve tenfizi i1e kanunlarla veri1en diğer görevler
olarak hükme bağlanmıştır.
MADDE 5.- Aile mahkemesine atanacak uzmanların
görevleri, nitelik1eri ve reddolunabilecekleri
belirtilmiştir. Ayrıca iş durumlarının müsait olmaması
veya hukuki veya fiili bir engel bulunması ya da başka
bir uzmanlık dalına ihtiyaç duyulması hallerinde diğer
kamu kurum ve kuruluşlarında aynı nitelikte olan
çalışanlar veya serbest meslek icra edenlerden de
yararlanılacağı öngörülmüştür.
MADDE 6.- Aile mahkemelerince, diğer kanunlardaki
hükümler saklı kalmak üzere, görev alanına giren
konularda, yetişkinler ve küçükler hakkında
alınabilecek koruyucu, eğitici ve sosyal önlemler
.Türk Medeni Kanunu hükümleri de dikkate alınarak
düzenlenmiştir. Maddede geçen sosyal hizmet
kurumlarına, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
gibi kurumlar örnek olarak gösterilebilir.
MADDE 7 .-Aile mahkemelerinin görevli olduğu dava ve
işlerde geçerli olan usul kuralları açıklanmış, özel
kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu
Kanunda hüküm bulunmayan konularda, Türk Medeni
Kanununun aile hukukuna ilişkin usul hükümleri ile
18.6.1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Usulü
Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı
belirtilmiştir.
MADDE 8.- Yeni ihdas edilen kadrolara ilişkindir.
MADDE 9.- Değiştirilen ve yürürlükten kaldırılan
hükümler belirtilmiştir.
GEÇİCİ MADDE 1.- Bu Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihte, aile mahkemelerinin görevine giren ve halen
görülmekte olan dava ve işlerle ilgili olarak
yapılacak işlemlere açıklık getirilmiştir.
MADDE 10.- Yürürlük maddesidir.
MADDE 11.- Yürütme maddesidir.


AİLE MAHKEMELERİNİN KURULUŞ, GÖREV VE YARGILAMA
USULLERINE DAIR KANUN TASARISI
Amaç ve kapsam
MADDE 1.- Bu Kanunun amacı, aile mahkemelerinin
kuruluş, görev ve yargılama usullerini düzenlemektir.
Bu Kanun, aile hukukundan doğan dava ve işleri görmek
üzere kurulan aile mahkemelerine dair hükümleri
kapsar.
Aile mahkemelerinin kuruluşu
MADDE 2.- Aile mahkemeleri. Adalet Bakanlığınca
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü
alınarak her ilde ve merkez nüfusu yüzbinin üzerindeki
her ilçede, tek hakimli ve asliye mahkemesi
derecesinde olmak üzere kurulur. Aile mahkemelerinin
yargı çevresi, kurulduğu il ve ilçenin mülki
sınırlarıyla belirlenir, Ancak yargı çevresi, Adalet
Bakanlığının teklifi üzerine Hakimler ve Savcılar
Yüksek Kurulunca değiştirilebilir.
Gerektiğinde birinci fıkradaki usule göre bir yerdeki
aile mahkemesinin birden çok dairesi kurulabilir, Bu
durumda daireler numaralandırılır. Aile mahkemesi
kurulamayan yerlerde bu Kanun kapsamına giren dava ve
işlere, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca
belirlenen asliye hukuk mahkemesince bakılır.
Aile mahkemelerinde bir yazı işleri müdürü ile yeteri
kadar personel bulunur.
Aile mahkemeleri hakimlerinin nitelikleri ve
atanmaları
MADDE 3.- Aile mahkemelerine, atanacakları bölgeye
veya bir alt bölgeye hak kazanmış, adlı yargıda
görevli, tercihan evli ve çocuk sahibi, otuz yaşını
doldurmuş ve aile hukuku alanında lisansüstü eğitim
yapmış olan hakimler arasından Hakimler ve Savcılar
Yüksek Kurulunca atama yapılır.
Aile mahkemelerinin görevleri
MADDE 4.- Aile mahkemeleri, aşağıdaki dava ve işleri
görürler:
1. 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni
Kanununun İkinci Kitabı ile 3.12.2001 tarihli ve 4722
sayılı Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama
Şekli Hakkında Kanununa göre aile hukukundan doğan
dava ve işler,
2. 20.5.1982 tarihli ve 2675 sayılı Milletlerarası
Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanuna göre aile
hukukuna ilişkin yabancı mahkeme kararlarının tanıma
ve tenfizi.
3. Kanunlarla veri1en diğer görevler.
Aile mahkemeleri bünyesinde bulunan uzmanlar
MADDE 5.- Her aile mahkemesine:
1 .Davanın esasına girilmeden önce veya davanın
görülmesi sırasında, mahkemece istenen konular
hakkında taraflar arasındaki uyuşmazlık nedenlerine
ilişkin araştırma ve inceleme yapmak ve sonucunu
bildirmek.
2. Mahkemenin gerekli gördüğü hallerde duruşmada hazır
bulunmak, istenilen konularla ilgili çalışmalar yapmak
ve görüş bildirmek.
3 .Mahkemece verilecek diğer görevleri yapmak
üzere Adalet Bakanlığınca, tercihan evli ve çocuk
sahibi, otuz yaşını doldurmuş ve aile sorunları
alanında Lisansüstü eğitim yapmış olanlar arasından,
birer psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı atanır.
Bu görevlilerin bulunmaması, iş durumlarının müsait
olmaması veya görevin bunlar tarafından yapılmasında
hukuki veya fiili herhangi bir engel bulunması ya da
başka bir uzmanlık dalına ihtiyaç duyulması
hallerinde, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında
çalışanlar veya serbest meslek icra edenlerden
yararlanılır .
Bu uzmanlar, 18.6.1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk
Usulü Muhakemeleri Kanununda düzenlenen hakimin reddi
sebeplerine göre reddolunabilir.
Koruyucu, eğitici ve sosyal önlemler
MADDE 6.- Aile mahkemesi, diğer kanunlardaki hükümler
saklı kalmak üzere görev alanına giren konularda:
1 .Yetişkinler hakkında;
a) Evlilik birliğinden doğan yükümlülükleri konusunda
eşleri uyararak, gerektiğinde uzlaştırmaya,
b) Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik
birliğinden doğan mali yükümlülüklerin yerine
getirilmesine ilişkin gerekli önlemleri almaya,
c) Resmi veya özel sağlık veya sosyal hizmet
kurumlarına, huzur evlerine veya benzeri yerlere
yerleştirmeye,
d) Bir meslek edinme kursuna veya uygun görülecek bir
eğitim kurumuna vermeye,
2. Küçükler hakkında;
a) Bakım ve gözetime yönelik nafaka yükümlülüğü
konusunda gerekli önlemleri almaya,
b ) Bedensel ve zihinsel gelişmesi tehlikede bulunan
veya manen terk edilmiş halde kalan küçüğü, ana ve
babadan alarak bir aile yanına veya resmi ya da özel
sağlık kurumuna veya eğitimi güç çocuklara mahsus
kuruma yerleştirmeye,
c) Çocuk mallarının yönetimi ve korunmasına ilişkin
önlemleri almaya,
d) Genel ve katma bütçeli daireler, mahalli idareler,
kamu iktisadi teşebbüsleri ve bankalar tarafından
kurulmuş teşekkül, müessese veya işletmelere veya
benzeri işyerlerine yahut meslek sahibi birinin yanına
yerleştirmeye
karar verebilir.
Aile mahkemesince verilen bu kararların takip ve
yerine getirilmesinde 5 inci maddeye göre atanan
uzmanlardan biri veva birkaçı görevlendirilebilir. Bu
kararlara uyulmaması halinde Hukuk Usulü Muhakemeleri
Kanununun 113/A maddesi uygulanır.

Usul hükümleri
MADDE 7 .-Aile mahkemeleri, önlerine gelen dava ve
işlerin özelliklerine göre, esasa girmeden önce, aile
içindeki karşılıklı sevgi, saygı ve hoşgörünün
korunması bakımından eşlerin ve çocukların karşı
karşıya oldukları sorunları tespit ederek bunların
sulh yoluyla çözümünü, gerektiğinde uzmanlardan da
yararlanarak teşvik eder. Sulh sağlanamadığı takdirde
yargılamaya devam olunarak esas hakkında karar
verilir.
Bu Kanunun uygulamasında, vesayet makamı olarak aile
mahkemesince verilen kararlara karşı, Türk Medeni
Kanununun 397 nci maddesinde belirtilen denetim makamı
görevi, varsa bir sonraki numaralı aile mahkemesince,
yoksa o yerdeki asliye hukuk mahkemesince. asliye
mahkemesi derecesinde başka mahkeme yoksa en yakın
yerdeki aile mahkemesi veya 2 nci maddenin ikinci
fıkrasına göre görevlendirilen asliye hukuk
mahkemesince verine getirilir.
Özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu
Kanunda hüküm bulunmayan konularda Türk Medeni
Kanununun aile hukukuna ilişkin usul hükümleri ile
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanır.
Kadrolar
MADDE 8.- Adalet Bakanlığı taşra teşkilatında
kullanılmak üzere ekli (1) ve (2) sayılı listede yer
alan kadrolar ihdas edilerek 13.12.1983 tarih ve 190
sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli (I ) ve (II)
sayılı cetvelin ilgili bölümlerine eklenmiştir.
Değiştirilen ve yürürlükten kaldırılan hükümler
MADDE 9.- 14.1.1998 tarihli ve 4320 sayılı Ailenin
Korunmasına Dair Kanunun 1 inci maddesinin birinci
fıkrasındaki ''Sulh Hakimi'. ibaresi '' Aile Mahkemesi
Hakimi'' olarak değiştirilmiştir .
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 8 inci maddesinin
ikinci fıkrasının ( 4 ) numaralı bendindeki ''Borçlar
Kanununun 91 , 92 nci maddelerinde mahkemeye veya
hakime verilen işleri,,” ibaresi hariç olmak üzere (4)
ve (5) numaralı bendi yürürlükten kaldırılmış ve
mevcut (6) numaralı bendi (5) numaralı bent olarak
teselsül ettirilmiştir.
GEÇİCİ MADDE 1.- Aile mahkemesi kurulan yerlerde bu
mahkemeler faaliyete geçtiğinde, yargı çevresi
içerisinde ve görev alanına giren sonuçlanmamış dava
ve işler yetkili ve görevli aile mahkemesine
devredilir .
Aile mahkemelerinin bütün yurtta kuruluşu ve faaliyete
geçmeleri, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten
itibaren iki yıl içinde tamamlanır.

Yürürlük
MADDE 10.- Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 11.- Bu kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu
yürütür.