DÖRT RESMI ENDEKS TURU (Yargıtay Kararları Dergisi’ nde ve İTO’ nun yayınladığı –bilimsel olarak kabul edilen)

1- Önceki Aya Göre (ticari hayatta mutad olarak uygulanan)

2- Önceki Yılın Aralık Ayına Göre

3- Önceki Yılın Aynı Ayına Göre

4- 12 Aylık Ortalamalara Göre (Yargıtay' ın aşağıdaki kararlardaki uygulaması)





__________________________________________________ ___________________________

T.C.

YARGITAY

9. HUKUK DAİRESİ

E. 2000/8796

K. 2000/13094

T. 3.10.2000

• İŞÇİ ALACAĞI DAVASI ( Ücret-Fazla Çalışma-İkramiye Alacaklarının Ödetilmesi İstemi )

• ÜCRET FARKI ALACAĞI ( Toplu İş Sözleşmesinde Belirlenen Oranda İşveren Tarafından Ücret Zammı Uygulandığı Sabit Olduğundan İşçinin Fark ücret Alacağı İsteminin Reddinin Gerekmesi )

• ÜCRET ZAMMI ( Toplu İş Sözleşmesinde Açık Bir Şekilde Zammın Nasıl Yapılacağı Belirtildiğinden Oniki Aylık Ortalamalara Göre Belirlenen Enflasyon Oranının Dikkate Alınması Yönünde Yorum Yapılamaması )

4857/m.32

1475/m.26

ÖZET : Toplu İş Sözleşmesinde DİE'nin bir önceki yılın aynı ayına göre belirlenen değişim oranı ile İTO'nun aynı şekilde belirlenen değişim oranının ortalaması ölçüsünde zam uygulanacağı açık bir şekilde öngörülmüştür. Dosya içeriğine göre davalı işveren tarafından bu açık düzenlemeye uygun ücret zammı uygulandığı anlaşıldığına göre davacı işçinin fark alacak isteğinin reddi gerekir.
DAVA : Davacı, ücret, fazla çalışma ve ikramiye alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde duruşmalı olarak davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş ise de HUMK.nun 438. maddesi gereğince duruşma isteğinin miktardan reddine ve incelemenin evrak üzerinde yapılmasına karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : İşyerinde uygulanan 1.3.1998-29.2.2000 yürürlük süreli Toplu İş Sözleşmesinin ikinci yıl ücret zammını düzenleyen 88. maddenin c bendinde "işçilerin yukarıda tesbit edilmiş ücretlerine, 1.3.1999 tarihinden geçerli olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsü ( DİE )'nin 1994=100 temel yıllı, kentsel yerler Tüketici Fiyatları Türkiye Genel indeksinin 1999/Şubat ayı indeks sayısının, 1998/Şubat ayı indeks sayısına göre artış oranı ile İstanbul Ticaret Odası ( İTO ) 1995=100 bazlı İstanbul Ücretliler Geçinme Genel indeksinin 1999 Şubat ayı indeks sayısının, 1998 yılı Şubat ayı indeks sayısına göre artış oranı ortalaması ölçüsünde zam yapılacaktır" şeklinde kurala yer verilmiştir.
Davacı işçi, ikinci yıl zammında DİE ve İTO'nun on iki aylık ortalamalara göre belirlenen değişim oranı ortalamasının dikkate alınması gerektiğini belirterek fark alacak isteğinde bulunmuş, mahkemece istek doğrultusunda karar verilmiştir.
Ücret zammı konusunda enflasyona yollama yapan Toplu İş Sözleşmesinin anılan maddesi ile hangi enflasyon oranının amaçlandığı hususunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmaktadır. Dairemizce, ücret zammına esas alınacak enflasyon oranının sözleşme ile kararlaştırılmadığı hallerde, on iki aylık ortalamalara göre belirlenen enflasyon oranının dikkate alınması gerektiği görüşü benimsenmekte ise de; somut olaydaki düzenlemede böyle bir belirsizlik başka bir anlatımla yoruma açık bir durum sözkonusu değildir. Gerçekten Toplu İş Sözleşmesinde DİE'nin bir önceki yılın aynı ayına göre belirlenen değişim oranı ile İTO'nun aynı şekilde belirlenen değişim oranının ortalaması ölçüsünde zam uygulanacağı açık bir şekilde öngörülmüştür. Dosya içeriğine göre davalı işveren tarafından bu açık düzenlemeye uygun ücret zammı uygulandığı anlaşıldığına göre davacı işçinin fark alacak isteğinin reddi yerine yazılı şekilde kabulüne karar verilmesi hatalıdır.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 3.10.2000 gününde oybirliğiyle karar verildi.
__________________________________________________ ___________________________





T.C.

YARGITAY

9. HUKUK DAİRESİ

E. 1995/36332

K. 1996/5205

T. 12.3.1996

• TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ ( Enflasyon Oranında Zam Uygulamasının Yıllık Ortalamalara Göre Oluşan Oranın Esas Alınması )

• ENFLASYON ORANINDA ZAM ( Yıllık Ortalamalara Göre Oluşan Oranın Esas Alınması )

• AYDAN AYA FARKLILIK GÖSTEREN ORAN ( İstikrar Göstermemesi Nedeniyle Dikkate Alınmaması )

2822/m.60

ÖZET : Toplu iş sözleşmelerindeki "enflasyon oranında zam" hükmünün yargıtay uygulamasında, yıllık ortalamalara göre oluşan oran esas alınır . Aydan aya farklılıklar gösteren oran istikrar göstermeyen aylık oran olduğundan dikkate alınmamalıdır.
DAVA : Taraflar arasındaki, fazla mesai parası ile ücret ve ikramiye alacağının ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilişkin hükmün süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 12.3.1996 Salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat S.T. geldi. Karşı taraf adına kimsa gelmedi. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatın sözlü açıklaması dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Taraflar arasındaki uyuşmazlık, işyerinde uygulanmakta olan TİS.nin "ücret zammı" başlıklı "ikinci yıl zammı" başlığını taşıyan ( b ) bendindeki "1.07.1994 tarihinde işyerinde çalışan ... Sendikası üyesi işçilerin o tarihdeki ücretlerine seyyanen enflasyon + % 5 refah payı zammı uygulanacaktır" hükmünden kaynaklanmaktadır.
Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığınca, aylık ve oniki aylık ortalamalara göre ilan edilen enflasyon oranları gösterilmiştir. Davacı işçi kendisine daha yüksek olan aylık enflasyon oranının uygulanması gerektiğinden sözederek TİS.si ücret ve ikramiye alacağı talebinde bulunmaktadır. Davalı ise, oniki aylık ortalamalara göre, uygulama yapılması gerektiğini, bu durumda davacının talebinin dayanaksız olduğunu savunmuştur.
Dairemizin kararlılık kazanmış uygulamasına göre, "enflasyon oranında zam" sözcüklerinden, aylar arası genel indeks sayıları itibariyle meydana gelen artış oranı değil oniki aylık ortalamalara göre, değişim oranının dikkate alınması gerekir. Bir başka ifadeyle Yargıtay`ın uygulamasında, yıllık ortalamalara göre oluşan oranın esas alınması gerekir. Zira, aydan aya farklılıklar gösteren oran istikrar göstermeyen aylık orandır. Batı hukukunda da bu sonucun kabul edildiği bilinmektedir. Bu husus dikkate alınmaksızın yazılı şekilde ve yanlış değerlendirmeye dayanan bilirkişi raporuna göre isteğin kabulü, hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebebten BOZULMASINA, 12.3.1996 gününde oybirliğiyle karar verildi.