Mülkiyeti muhafaza kaydı ile satış ve bedelin ödenmemesi

2005 yılında bir araç noterlikçe düzenlenen mülkiyeti muhafaza kaydı ile satılıyor. Aynı zamanda aracı alan kişiden çeşitli vadelere ilişkin bonolar alınıyor. Aracı satın alan kişi bu zamana kadar borcunu ödemiyor.
Sitede araştırmama rağmen mülkiyeti muhafaza kaydı ile satılan bir araca ilişkin neler yapılabileceği konusunda yol gösterici bir şey bulamadım. Soru şu şekilde; Mülkiyeti muhafaza kaydı ile satılan aracın bedelinin ödenmemesi durumunda MK 764-765 maddeleri gereği, mülkiyeti saklı tutma sözleşmesine dayanarak satılan malın geri istenebileceği belirtilmiştir. Bu geri isteme şekli nasıl olacak? Mahkemede dava mı açacağız? (Dava açılacak ise görevli ve yetkili mahkeme ile ne şekilde açılacağı)
Yoksa doğrudan icra dairesine mi başvuracağız?
Daha önce yapmış veya tecrübesi olan meslektaşlardan yardım bekliyorum.

T.C. YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu

Esas: 1998/13-137
Karar: 1998/155
Karar Tarihi: 25.02.1998

ÖZET: Mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan taksitli satıma ilişkin sözleşmenin feshi halinde satıcının uygun kira ve hor kullanma giderimi tutarını aşan veya kira ve hor kullanma giderimi dışında olumsuz zarar, kar mahrumiyeti gibi herhangi bir istekte bulunamayacağının ve aksine yapılan sözleşme hükümlerinin hukuken geçersiz olduğunun, satıcıya ayrıca bir hak bahşetmeyeceğinin kabulü gerekir.

(743 S. K. m. 689) (818 S. K. m. 223)

Dava: Taraflar arasındaki "satışın iptali ve tazminat" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; İzmir Asliye 12. Hukuk Mahkemesi'nce davanın kısmen kabulüne dair verilen 19.12.1996 tarih ve 1993/683 E., 1996/1156 K. sayılı kararın incelenmesi, davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 13. Hukuk Dairesi'nin 9.6.1997 tarih ve 1997/5298-5220 sayılı ilamı ile;

(.... Davacı, mülkiyeti kendisine ait Mitsubishi kamyoneti İzmir 7. Noterliği'nce düzenlenen mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış senedine dayalı olarak davalıya sattığını satış bedelinin tamamen senede bağlanıp davalının senetlerin hiçbirini ödemediği gibi, kamyoneti de kendi adına tescil ettirdiğini belirterek, satış sözleşmesinin iptaliyle kamyonetin kendisine teslimini değer kaybı ve kira alacağı olarak da toplam 50.000.000 TL tazminatın davalıdan ödetilmesini istemiştir.

Davalı, satış bedelinin 48.935.000 TL kısmını davacıya ödediğini, borcun kalan kısmını da ödemeye hazır olup, sözleşmenin devamını istediğini belirterek davanın reddini istemiştir.

Mahkemece, sözleşmenin iptaline, aracın trafik kaydının iptaliyle davacı adına tesciline, davacının tazminat isteklerinin reddine karar verilmiş, hüküm tarafların temyizi üzerine onanmış, davalı tarafça karar düzeltme istenmiştir.

1- Dosyadaki yazılara, mahkeme kararında belirtilip Yargıtay ilamında benimsenen gerektirici sebeplere göre davalının diğer karar düzeltme isteklerinin reddi gerekir.

2- Medeni yasanın 689. maddesi gereğince taksit ile mal satan kimse mülkiyeti muhafaza mukavelesine istinat ile sattığı malın iadesini ancak almış olduğu taksitlerden malın kullanılmakla eskimesinden doğan tazminat ve münasip bir ücret miktarını tenzil ederek, mütebakisini geri vermek şartıyla talep edebilir. Davalının satış bedeline karşılık ödediği taksitlerden, malın kullanılmakla eskimesinden doğan tazminat ile münasip bir ücret miktarını tenzil ederek iade edilmesi gereken miktar belirlenmeli ve hükümle birlikte kalan miktarın iadesiyle birlikte sözleşmenin feshine karar verilmesi gereklidir. Anılan madde hükmü uyarınca taksit olarak ödenen miktarın iadesi koşuluyla satılan aracı geri istemesi gerekirken, mahkemece bu yön gözetilmeksizin eksik incelemeyle yazılı şekilde hüküm kurulması usule ve yasaya aykırıdır. Kararın bu nedenle bozulması gerekirken, yanılma sonucu onandığı bu kez yapılan incelemeyle anlaşılmıştır.

Yukarıda 1. bentte açıklanan nedenle davalı tarafın diğer karar düzeltme taleplerinin reddine, 2. bentte açıklanan nedenlerle davalının karar düzeltme isteğinin kabulü ile, dairemizin 7.4.1997 tarih, 2874-3144 sayılı onama kararının kaldırılmasına ve hükmün davalı yararına bozulmasına...)

gerekçesiyle bozularak, dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Temyiz Eden: Davalı vekili.

Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Karar: Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere göre, taşınır malın mülkiyetini muhafaza koşulu ile yapılan bir satış sözleşmesini haklı nedenlerle fesheden satıcı, o ana kadar satış bedeline karşılık olarak kendisine ödenmiş peşinat ve taksitleri tutarından satılanın alıcı yedinde kaldığı süre için uygun kira bedeli ve hor kullanmasından kaynaklanan giderin alacağını mahsup ettikten sonra bakiyesini alıcıya ödemek şartıyla satılanın geri verilmesini isteme hakkına sahiptir. (MK 689, BK 223 mad.)

Satıcının bu sayılanlar dışında başkaca istemlerde bulunabilmesi imkanı. BK'nin 223. maddesinin son fıkrasındaki "Alıcıya bundan ziyade borç tahmil eden mukaveleler batıldır" hükmüyle ortadan kaldırılmıştır. Anılan hüküm, yorum gerektirmeyecek kadar açık olup, niteliği itibariyle doğrudan gözetilmesi gerekli bir hukuk kuralıdır. Şu durumda, mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan taksitli satıma ilişkin sözleşmenin feshi halinde satıcının uygun kira ve hor kullanma giderimi tutarını aşan veya kira ve hor kullanma giderimi dışında olumsuz zarar, kar mahrumiyeti gibi herhangi bir istekte bulunamayacağının ve aksine yapılan sözleşme hükümlerinin hukuken geçersiz olduğunun, satıcıya ayrıca bir hak bahşetmeyeceğinin kabulü gerekir.

Somut olayda tarafların; İzmir 7. Noterliği'nce düzenlenip, mahsus siciline tescil edilen 9.10.1990 tarihbli "Düzenleme Mülkiyeti Muhafaza Kaydıyla Satış senedi" başlıklı sözleşme ile bir kamyonetin mülkiyetini muhafaza kaydıyla 64.000.000 TL bedelle satılması, satış bedelinin taksitler halinde ödenmesi hususlarında anlaştıkları, alıcı davalının taksitlerin ödenmesinde temerrüdünün gerçekleştiği, satıcının o nedenle sözleşmenin terkini istemekle haklı olduğu, davalı alıcının ödeme tutarının 55.500.000 TL, satılanın davalı yedinde kaldığı süre için uygun kira karşılığının 26.040.000 TL, satılanın hor kullanması gideriminin de 10.000.000 TL bulunduğu iddia savunma ve tüm dosya içeriğinden anlaşılmıştır.

Açıklanan bu maddi olgu ve MK'nin 689; BK'nin 223. madde hükümleri uyarınca davacı satıcının, almış olduğu satış bedelinden kira ve hor kullanma gideri 36.040.000 TL7yi mahsup ettikten sonra bakiye 19.460.000 TL'yi davalı alıcıya ödemesi şartıyla, aracın kendisine verilmesini isteme hakkının bulunduğu kabul edilmelidir. Bu bağlamda hemen belirtelim ki, hükme dayanak yapılan sözleşmenin 6. maddesindeki kararlaştırma davalı alıcının yasadan kaynaklanan toplam 36.040.000 TL borcunu aşacak şekilde ödenmiş olması, 55.500.000 TL'nin tamamını satıcıya terk etme borcunu doğurduğu için hukuken geçersizdir ve yok sayılması gereken bir hükümdür. O nedenle satıcı davacıya bir talep hakkı vermez. Hal böyle olunca, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Yerel mahkeme kararı açıklanan nedenlerle bozulmalıdır.

Sonuç: Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının Özel Daire bozma kararında ve yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK'nin 429. maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 25.02.1998 tarihinde oybirliği ile karar verildi.