Çokkültürlü Bir Nobel Edebiyat Ödülü Sahibi: Elias Canetti

Elias Canetti 1981 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü almış bir yazar ve düşünür. Ömrünün aşağı yukarı 20 yılını kitlelerin psikolojisine adamış bir kimse.

Elias Canetti’nin aklıma takılması, Sayın hykayar’ın Elfride Jelinek konusundaki mesajı sayesinde oldu; bu mesajda, başlangıçtan bu yana hangi yazarların nobel edbiyat ödülünü aldığını ve hangi ülkeden geldiğini gösteren bir liste var. Listeyi gözden geçirirken gözüm Elias Canetti’ye takıldı. İsminin yanında Bulgar olduğu belirtilmişti. Canetti’nin eserlerini Almanca yazdığını bilidiğim için, biraz tuhafıma gitti. Merakımı gidermek için konuyu biraz araştırdım.

Canetti 1905 yılında Bulgaristanın Rusçuk şehrinde doğmuş ama ailesi İspanyadan gelme yahudi bir aile. Bulgaristan o zamalar Osmanlı İmparatorluğuna dahil olduğundan, isterseniz Canetti bir Osmanlı’dır da diyebilirsiniz.

Ömrünün hiç de azımsanmıyacak bir bölümünü Viyanada geçirdiği için Avustruyalılar onu bir Avusturyalı olarak görüyor. Yaşamını sürdürdüğü diğer yerler arasında, İngiltere, İsviçre ve Almanya var.

İster doğum yeri isterse ömür boyu gezdiği yerler Canetti’de çokkültürlü bir kişilik ve düşünce yapısı oluşmasına yol açmış.

Eserlerinde yaşadığı çağdaki Avrupanın toplumsal ve politik yaşamının bir yansımasını görürüz.

Canettiye göre edebiyat’ta estetik güzellik önemli değildir, edebiyat güzel olmak zorunda’da değildir, buna karşılık gerçeği görmeye yardımcı ve ruha işleyici, etkileyici ve sarsıcı olmalıdır.

Edebi alandaki eserlerini 30 lu yıllarda veren ve zamanla ilgi odağı olmaktan çıkan Canetti yeniden hatırlanmasını ve asıl başarısını 1960 yılında yayınlanan “Kitleler ve İktidar” adlı eserine borçludur. Bu eser sadece edebi bir eser değil, tarih, antropoloji, psikolji, sosyoloji gibi bilim dallarının yardımı ile “insanın yapısını” açıklamaya çalışan bir sentezdir. Canetti aydınlanma çağındaki filozofların yolundan giderek, insanlığın kendi kendisini yok etmemek için neler yapması gerektiğini göstermek gayretindedir.

Canetti kitlelerin kendilerini oluşturan bireylerin dışında, bir psikoljisi olduğu görüşündedir. Kitlelerin bu psikoljisi yıkıcı ve vahşidir. Kitle içindeki insan kendisinden başka birisi’dir verilen emirlere körü körüne itaat eder, iyi ve kötüyü birbirinden ayırma yeteneğini kaybetmiştir.

Canettinin eserlerinin çoğu Türkçeye çevrilmiş durumda. Canetti’nin Kitle ve İktidar adlı eseri konusunda aşağıdaki linkten ulaşılabilecek makaleyi ilgi duyan herkese tavsiye ederm.

http://www.hurriyetim.com.tr/agora/a...p?sid=1&aid=87


Saygılarımla .