iş kanunu 4.maddesi

merhabalar.bir konuda görüşlerinize ihtiyacım var.4857 sayılı iş kanununun 4.maddesinde(eski iş kanununun 5.maddesi) iş kanununun uygulanmayacağı alanlar belirtilmiş.maddenin ı bendinde 507 sayılı esnaf ve sanatkarlar kanununun 2.maddesine uygun şekilde 3 kişinin çalıştığı yerlerde de iş kanunu uygulanmaz denmekte.
benim sorumsa şu: burada 3 kişiden kasıt yalnızca işçinin yanında çalışan işçiler mi yoksa esnafla birlikte yanında çalışan işçiler mi(2 işçi+esnaf)?madde pek net değil.bu konu hakkında bilgisi olan ya da elinde yargıtay kararı olanlar paylaşırsa sevinirim...

Madde 4-ı'nın uygulanması için gerekli ilk koşul işyerinin bir esnaf ya da sanatkara ait olmasıdır. 507 sayılı kanun madde 2'ye göre esnaf, ister gezici ister sabit bulunsun, iktisadi sermayesi ile birlikte bedensel çalışmasına dayanan, geliri tacir niteliğini kazanmasını gerektirmeyecek miktarla sınırlı olan ve bu bakımdan ticaret ve sanayi odasına kaydedilmemiş bulunan kimsedir.
Bu durumda esnaf ya da sanatkar, işçi değil işveren konumundadır.

İkinci koşul ise burada çalışan işçi sayısının üçü geçmemesidir. Yani bu işyerinin istisna kapsamında olması için işyerinde esnaf ya da sanatkar+üç ya da daha az işçi bulunması gerekir. Çalışan işçi sayısı dört ya da daha fazla ise işyeri İş Kanunu kapsamında kalacaktır.

Bunun yanında "üç kişi" kavramına işverenin de dahil olduğunu savunan görüşler vardır. Yargıtay da bu görüştedir.

"Dosyadaki bilgi, belgelere ve özellikle araç tanıtım kartına göre davalıya ait taksi işyerinde davacı dışında Orhan ve Mustafa'nın da şoför olarak çalıştığı anlaşılmaktadır. Bu durumda ticari taksi işyerinde davalı dışında 3 kişi daha çalıştığına göre, taraflar arasında 1475 sayılı İş Kanunun 511-5 maddesi hükmü uygulanamaz. Davalı işyeri 1475 sayılı İş Mahkemeleri kapsamına girdiğinden işin esasına girilerek istekler hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile görevsizlik kararı verilmesi hatalıdır."

507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde

Kanun burada işçi, işveren ayrımı yapmadan 3 kişinin çalıştığı işyerinden bahsetmiştir. Eş bir ifade ile esnaf + 2 işçi olması iş kanununun uygulanmayacağı anlamındadır. Ancak Sayın Özoğulun görüşünün tersine esnaf + 3 işçi ve daha fazla çalışan varsa iş kanunu hükümleri uygulanır…

Burada asıl değinilmesi gereken husus iş kanunundaki 4. maddenin bu bendinin, hakkaniyete uygun olmayışı ve kanunun aksak yapısıdır. Şöyle ki, bir avukatın yanında çalışan katip, yada doktorun yanında çalışan pansumancı veya hemşire hatta mali müşavirin yanında çalışan daktilocu, sayısına bakılmaksızın iş kanununa kapsamına alınmıştır. Oysa ki, küçük sanatkarlarla birlikte 2 işçinin çalıştığı, kasap, fırın, tornacı, demirci gibi işyerlerinde çalışan kişiler iş kanunu kapsamı dışında bırakılmıştır. Bir diğer ifade ile bu yerlerde çalışanlar emekçi-işçi sınıfından kabul görülmemiştir.

Sevgili arkadaşlar, bu misal bile yasama organının baskı altında ve yasama gücünü elinde bulunduran hükümetlerin oy kaygısıyla çıkartmış olduğu bir yasa olduğunu düşünüyorum. Zira, yasama organına “esnaf ve sanatkarlar konfederasyonun” baskısı neticesinde çıkartılmış bir yasa olduğu aşikardır… Görüşlerinize sunarım, saygılar…

Sayın Balku'nun görüşü Yargıtay'ın ve doktrindeki bir kısım yazarların görüşü ile aynı yöndedir. Bir önceki mesajımdaki Yargıtay kararında da bu husus görülmektedir. Fakat kanımca madde hükmündeki 3 kişi ibaresinden kasıt, esnaf ve sanatkarın yanında çalışan kişilerdir. Ancak Sayın Balkunun belirttiği üzere üç kişinin çalıştığı yerlerin kapsam dışında bırakılması hakkaniyete uygun düşmemekte ve genel olarak hatalı bulunmaktadır. Hatta bu hüküm taslak metinde yokken yasa çıkarılırken muhafaza edilmiştir. Bu genel kabul görmeme nedeniyle üç kişi kavramı daraltılmak istenmekte ve üç kişi kavramına esnaf ve sanatkar da dahil edilmektedir. Ancak kanımca esnaf ve sanatkar bu halde çalıştıran konumundadır. Bu nedenle çalışan olarak değerlendirilmesini doğru bulmuyorum. Nasıl ki çalışan sayısı dördü geçtiğinde esnaf ve sanatkar, işveren olarak İş Kanunundaki yükümlülüklere tabi olacak ve işçi sayısına dahil edilmeyecekse, İş Kanunu kapsamına dahil olmayan hallerde de esnaf ve sanatkarı çalıştıran olarak düşünmek ve üç kişi kapsamına dahil etmemek daha tutarlı olur gerekçesiyle bu görüşteyim.

Fakat Yargıtay ve bir kısım yazarlar aksi görüştedir. Üç kişi kapsamına esnaf ve sanatkarın dahil olmadığını düşünen ya da yorum yapmayıp her iki görüşü ortaya koyan yazarlar da vardır. Fakat neden üç kişi sayısına esanf ve sanatkarın dahil edilmemesi gerektiğine ilişkin gerekçelerini eserlerinde göremedim.

Yukarıda kararın numarasını yazmayı unutmuşum Tam metnini ekleyeyim.


T.C.YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
E. 2000/19826
K. 2000/19413
T. 21.12.2000
• TAKSİ İŞYERİNİN İŞ KANUNU KAPSAMINA GİRMESİ ( İşyerinde Davacı Dışında Üç Şoför Daha Çalışması)
• GÖREVSİZLİK KARARI ( Taksi Şoförünün Açtığı İhbar ve Kıdem Tazminatı Davasında)
• İHBAR VE KIDEM TAZMİNATI TALEBİ ( Davacıdan Başka Üç Kişinin Daha Çalıştığı Takside Şoförlük Yapan İşçinin)
1475/m.1,5,13,14
ÖZET : Davalıya ait taksi işyerinde davacı dışında 3 şoför daha çalıştırdığından; işyeri 1475 sayılı İş Kanunu kapsamına girer.
O halde; işin esasına girilerek, hizmet aktinin feshi nedeniyle; ihbar ve kıdem tazminatı ile fazla mesai alacağının hüküm altına alınması hakkında olumlu yada olumsuz bir karar verilmesi gerekir.
DAVA : Davacı, ihbar, kıdem tazminatı ile fazla çalışma ücretinin ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, davayı görev yönünden reddetmiştir. Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı, davalıya ait taksi işyerinde çalışırken hizmet aktinin feshi nedeniyle kıdem ve ihbar tazminatları ile fazla mesai alacağının hüküm altına alınmasını talep etmiştir.
Mahkemece davalının geçimini otomobilcilik ve şoförlükle temin ettiği esnaf statüsünde olduğu ve aynı zamanda takside üç kişiden başka çalışan olmadığı 1475 sayılı İş Kanunun 5/1-5 maddesi uyarınca İş Kanunu hükümleri uygulanamayacağı gerekçesiyle görevsizlik kararı verilmiştir.
Dosyadaki bilgi, belgelere ve özellikle araç tanıtım kartına göre davalıya ait taksi işyerinde davacı dışında Orhan ve Mustafa'nın da şoför olarak çalıştığı anlaşılmaktadır. Bu durumda ticari taksi işyerinde davalı dışında 3 kişi daha çalıştığına göre, taraflar arasında 1475 sayılı İş Kanunun 511-5 maddesi hükmü uygulanamaz. Davalı işyeri 1475 sayılı İş Mahkemeleri kapsamına girdiğinden işin esasına girilerek istekler hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile görevsizlik kararı verilmesi hatalıdır.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten ( BOZULMASINA), peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 21.12.2000 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Sayın özoğul, il mesajınızda yazmış olduğunuz 507 sy. kanunun 2. maddesinde esnafın tanımı "iktisadi sermayesi ile bedensel çalışmasına dayanan demekle" esnafında sözkonusu işyerinde çalışan kişi olduğu açıktır. Kanun 3 işçinin çalıştığı yer yerine 3 kişinin çaılştığı yer ifadesini bilakis kullanmıştır.

Esnafı işveren olarak tanımlayabiliriz ancak burada işverende çalışan olarak görüldüğü takdirde tutarlılığın devamından bahsedilir.

Ayrıca bir avukatın yanında çalışan bir katip, iş kanunu kapsamındayken, fırıncının yanında çalışan ekmek ustası, iş kanunu kapsamı dışında oluşu daha da tutarsızlığın göstergesi değil midir?

Görüşlerimi destekleyen yargıtay kararlarının olduğunu siz belirttiniz ancak sizin görüşlerinizi destekleyen herhangi bir yargıtay kararı veya doktirin mevcut mu yoksa salt sizin görüşünüz mü?

palaştığınız için teşekkürler.özellikle engin bey yargıtay kararı için ayrıca teşekkür ederim.somut bir karara ihtiyacım vardı.bu konu tartışmaya çok açık ve kesin bir görüşe varılamamış hala.madde metninin açık olmamasından kaynaklı bir sorun.daha yeni tarihli bir karara da rastlayamadım.sanırım yargıtayın genel eğilimi bu yönde(bana göre yerinde olmasa da)tekrar teşekkürler...

Alıntı: sanırım yargıtayın genel eğilimi bu yönde(bana göre yerinde olmasa da)

Yargıtayın eğilimi ne yönde sayın özgcn, yada size göre yerinde olmayan ne?

Doktrin ağırlıklı olarak belirttiğim görüşte sanırım. (Süzek, Çenberci, Esener, Elbir, Eyrenci, Taşkent, Ulucan). Fakat bu yazarların gerekçelerine ulaşamadım. Eserlerinde sadece esnafın bu sayıya dahil edilmeyeceğini söylüyorlar ama gerekçe belirtmemişler ya da ihtiyaç duymamışlar bilemiyorum. Yargıtay'ın görüşünü destekleyen benim bildiğim Narmanlıoğlu ve Kutal var.

Bunun yanında esnafın kendisinin de emek harcamasını, çalışan kapsamına dahil etmek için yeterli bulmuyorum. Her işveren bedenen ya da beynen bir çalışma yürütmektedir.

Alıntı: Ayrıca bir avukatın yanında çalışan bir katip, iş kanunu kapsamındayken, fırıncının yanında çalışan ekmek ustası, iş kanunu kapsamı dışında oluşu daha da tutarsızlığın göstergesi değil midir?

Sayın Balku bu görüşünüze sonsuz katılıyorum. Ama mevcut hükümler çerçevesinde doğru olanın belirttiğim görüş olduğuna inanıyorum. Yoksa belirttiğiniz gibi, yasa hükmü doğru düzenlenerek bu kişilerin tamamı yasa kapsamına alınmalıdır.

Üç kişinin bedenen çalıştığı esnaf kapsamına giren işyerinde
( işveren dahil ),işverenin zaman zaman aralıklarla gelip çalışması, işyerinin esnaf niteliğini değiştirecek bir ölçüt müdür? bu hususta bir Yargıtay kararı var mıdır?