Ana Sayfa
Kavram Arama : THS Google   |   Forum İçi Arama  

Üye İsmi
Şifre

'' afaki '' sözcüğü hakkında

Yanıt
Old 02-10-2006, 22:02   #1
Armağan Konyalı

 
Varsayılan '' afaki '' sözcüğü hakkında

Sayın Üyeler

Genellikle bilirkişi raporlarına karşı beyanlarda yazılan AFAKİ sözcüğünün anlamı TDK sözlüğünde aşağıdaki gibidir:
1 . Belli bir konu üzerine olmayan, dereden tepeden (konuşma):
"Biraz afaki sohbetten sonra oradan kalktık."- A. Rasim.
2 . Nesnel:
"Bir anda bütün hislerini kaybederek afaki düşündü."- P. Safa.


AFAKİ sözcüğü hakkında yazılmış bir makale de aşağıda sunulmuştur :

Prof. Dr. Hamza ZÜLFİKAR

Cumhuriyet döneminde Osmanlıca kelimelere karşılık olarak önerilen kelimelerden biri öznel diğeri nesnel'dir. Daha çok birer felsefe terimi olarak kullanılan bu iki kelimeden öznel'in eski karşılığı enfüsi, nesnel'in eski karşılığı ise afaki'dir. Bunlardan afaki kelimesinin her üç hecesi de uzundur ve k sesi önündeki ince ünlünün etkisinde kalmadan kalın söylenir.

Bu yeni türetmelerden nesnel, nesne'den, öznel ise özne'den türetilmiş birer sıfattır. Nesne eski Anadolu metinlerinde sıkça geçen ve dört beş yüz yıldan beri bilinen bir kelimedir. Özne ise Cumhuriyet döneminde öz kökü esas alınarak ve nesne'ye benzetilerek kurulmuş yeni bir kelimedir. İkisine de birer l eklenerek bu kelimeler sıfat yapılmış ve bu ek ensüfi ile afaki kelimelerindeki nispet eki i'nin yerine kullanılmıştır. Arapça kökenli enfüsi ile afaki muhtemelen Tanzimat'tan sonraki bir tarihte dile girmiş, Fransızcadan geçen subjektif ile objektif'e karşılık olarak kullanılmıştır. Cumhuriyetin ilanından önce çıkmış Türkçe sözlüklerde subjektif ve objektif kelimelerini bulabiliyoruz. Anlaşılan bu iki doğu kökenli kelime (enfüsi, afaki) ile onların karşılıkları olan batı kökenli kelimeler (subjektif, objektif) Cumhuriyet döneminde gündeme gelmiş ve bunlar öznel ve nesnel kelimeleriyle karşılanmıştır.

F. Develioğlu'nun Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat adlı sözlüğünde enfüsi kelimesi yukarıda belirttiğimizin aksine nesnel'e karşılık olarak gösterilmiş. Develioğlu, nesnel'i bir de afaki'ye karşılık olarak vermiş. Nijat Özön'ün Büyük Dil Kılavazu adlı çalışmasında enfüsi için gösterdiği karşılık öznel, afaki için nesnel'dir. Subjektif maddesinde ise bunun enfüsi ile olan bağını kurmamış, enfüsi'yi burada subjektif'e karşılık olarak göstermiştir. Nesnel maddesinde ise, bunun karşılıkları olan afaki ve objektif'i vererek birbiriyle ilgilendirmiştir. Kullanımdaki öteki sözlüklerde bu bakımdan bir düzen bulunmamakta, kimi sözlük yazarları da afaki ve enfüsi'yi eskimiş bulup eserlerine almamaktadır.

Türk Dil Kurumunca yayımlanan Türkçe Sözlük'te pek dikkat çekmeyen bir kısaltma var. Dilde eskimiş kelimelerin önüne madde başlarında esk. kısaltması konur. Burada ele aldığımız afaki ile enfüsi kelimelerinin önüne böyle bir işaret konulmamıştır. Bu durumdan söz konusu kelimelerin eskimediği anlamı çıkıyor. Metinleri tarayıp bir sıklık araştırması yapmadım ama nefis (nefs) ile kökteş olan enfüsi'nin artık eskimiş olduğunu söyleyebilirim. Afaki ise bugün hâla kullanımdadır.

Bu arada kendimize şöyle bir soru sorabiliriz: Acaba afaki kelimesini kullananlar bunun Türkçe karşılığının nesnel, batıdan gelen karşılığının ise objektif olduğunun farkındalar mı? Bu üçlü kullanıma dikkat edip Türkçe*sini tercihte bir özen gösterirler mi? Kanaatime göre aynı kavramı karşılayan ve bu üç ayrı dilden gelen kelime arasında bir bağ kurmak pek akla gelmez. Bugün nesnel, öznel daha çok felsefe dalında ve eğitim alanında bir terim olarak kullanılır. Afaki ve nesnel'den çok kullanımda olan, yaygın söz objektif'tir. Aynı durum enfüsi, öznel ve subjektif için de geçerlidir. Toplumda genel olarak bu kavramları anlatan sözlerden batı kökenli olanları seçiliyor. Bundan önceki yazılarımda da örneklerini verdiğim hakikat, gerçek, realite; katliam, soykırım, jenosit; nesil, kuşak, jenerasyon; mutabakat, uzlaşım, konsensüs gibi daha pek çok kelimenin ne Osmanlıcasına ne de türetilmiş Türkçe karşılığına itibar var, aydınlarımızın eğilimi bunların batı kökenli olanlarını kullanma yönündedir. Aslında bu durum biraz da sözlüklerdeki eksikliklerden ve yetersizliklerden kaynaklanmaktadır. Söz konusu kelimeler arasında gönderme yapılmalıdır. Nesnel kelimesi sözlükte tanımlanırken bunun afaki ve objektif biçiminde karşılıklarının da olduğu belirtilmeli, birbirleriyle ilgilendirilmeli, aralarındaki anlamları da gözeterek bir bağ kurulmalıdır. Aynı işlem öznel, enfüsi, subjektif üçlüsüne de uygulanmalı, hatta nesnel'in zıddı veya karşıtının öznel, objektif'in karşıtının subjektif, afaki'nin karşıtının enfüsi olduğu düzenli olarak sözlüklerde yer almalıdır. Sözlükler maalesef bu bakımdan yetersizdir. Bu tür bütün kelimeler gözden geçirilip değerlendirilmeli, zıt anlamlar gösterilmelidir. Aralarındaki anlam incelikleri numaralandırıp örnek cümlelere bağlanarak işlenmelidir. Belki o zaman sözlüklere bakan aydınlarımız bu durumu görüp bu tür kelimelerin batı kökenli biçimlerine değil, Türkçe biçimlerine yönelirler.

Birbirinin karşıtı olan kelimeleri tespit etmek o kadar da kolay değildir. Bunun için önce birtakım ölçütler, ilkeler belirlenmelidir. Türk dili alanında doktora çalışması yapmaya hazırlanan gençlerimizden biri sözlüklerdeki bu karşıt kelimeleri tez konusu olarak alıp işleyebilir. Böyle bir çalışma Türk söz*lük*çülüğüne katkı sağlar.

Bu sözlerle ilgili açıklamalarımızı noktalamadan önce subjektif kelimesinin ilk ünlüsü üzerinde de kısaca duralım. Dil Derneğinin sözlüğünde sübjektif, Türk Dil Kurumunun sözlüğünde ise subjektif. İmladaki bu ikilik sürüp gelmektedir. Söz konusu kelimenin dilimize öteki türevleri de geçmiştir. Bunları Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlük'ü subjektif, subjektivist, subjektivite, subjektivizm biçiminde alırken, Dil Derneğinin sözlüğünde sübjektif, sübjectivist, sübjektivite, sübjektivizm biçimleri tercih edilmiştir.
Old 04-11-2006, 14:53   #2
Av.Ömer KAVİLİ

 
Varsayılan bir öneri

Alıntı:
...Afaki ve nesnel'den çok kullanımda olan, yaygın söz objektif'tir...

cümlesi yerine;

"...Afaki ve nesnel'den daha çok kullanılan yaygın söz, objektif'tir...."

yazılmış olmasının düşünülmesini öneriyorum.

Çünkü;
Yazarın önem vermek isterken karşılaştırdığı ögelerden biri afaki, diğeri nesnel ile sonuncusu objektif kelimeleridir. Yazar çok kullanılma ölçüsü bakımından yaygın olanın objektif olduğunu vurgulamakta, böylece isimden yüklem oluşturmaktadır.
Bu duruma göre, önerimizdeki gibi "daha" kelimesi katılarak pekiştirme ve önem artmış olacak ve "...kullanılan yaygın söz..." grubundan sonra bir virgül konularak yüklemdeki özne öne çıkarılmış olacaktır.

Başka türlü de düşünebilmek bakımından yalnızca bir öneri.

Ömer KAVİLİ
Hukukçu, Yeni sanık
Yanıt


Şu anda Bu Konuyu Okuyan Ziyaretçiler : 1 (0 Site Üyesi ve 1 konuk)
 
Konu Araçları Konu İçinde Arama
Konu İçinde Arama:

Detaylı Arama
Konuyu Değerlendirin
Konuyu Değerlendirin:

 
Forum Listesi

Benzer Konular
Konu Konuyu Başlatan Forum Yanıt Son Mesaj
uyap hakkında N'gN Hukuk ve Bilgisayar Yazılımları 20 01-02-2009 15:55
Düzeltme İşareti Av. Muzaffer ERDOĞAN Hukuk ve Türkçe Çalışma Grubu 9 15-03-2007 14:06
TTK Tasarısı Hakkında Av. Bülent Sabri Akpunar Ticaret Hukuku Çalışma Grubu 13 29-01-2007 01:37
işe iade hakkında ? Almıla Meslektaşların Soruları 2 26-10-2006 13:27


THS Sunucusu bu sayfayı 0,05811095 saniyede 14 sorgu ile oluşturdu.

Türk Hukuk Sitesi (1997 - 2016) © Sitenin Tüm Hakları Saklıdır. Kurallar, yararlanma şartları, site sözleşmesi ve çekinceler için buraya tıklayınız. Site içeriği izinsiz başka site ya da medyalarda yayınlanamaz. Türk Hukuk Sitesi, ağır çalışma şartları içinde büyük bir mesleki mücadele veren ve en zor koşullar altında dahi "Adalet" savaşından yılmayan Türk Hukukçuları ile Hukukun üstünlüğü ilkesine inanan tüm Hukukseverlere adanmıştır. Sitemiz ticari kaygılardan uzak, ücretsiz bir sitedir ve her meslekten hukukçular tarafından hazırlanmakta ve yönetilmektedir.