çekde ibraz müddeti

tartışmak istediğim bir konu var.

çekde ibraz müddeti kaçırılırsa karşılaşılacak hukuki sorunlar nelerdir?

süresi içinde muhataba ibraz edilmeyen çek kambiyo senedi olma vasfını yitirir mi?
teşekkürler

Çek esas itibariyle bir ödeme aracı olduğu için vadeden farklı olarak kısa ibraz süreleri vardır.
Buna göre:

Bir çek keşide edildiği yerde ödenecekse on gün, keşide edildiği yerden başka yerde ödenecekse bir ay içinde muhatap bankaya ibraz edilmelidir.

Ödeneceği memleketten başka bir memlekette keşide edilen çek, keşide yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bu bağlamda Akdeniz’de sahili olan devletler farklı kıtalarda da olsa aynı kıtada kabul edilir.

Tüm bu süreler, çekte keşide günü olarak gösterilen tarihten itibaren işlemeye başlar.

ibraz süreleri önemlidir çünkü bu süreler içinde çeki ibraz etmezseniz ;çek kammbiyo senedi özelliği olma vasfını yitirir.Buna bağlı olarak da senet kambiyo senetleri devir usulünden olan ciro ve teslimle devredilemezve kambiyo senetlerine özgü icra yolu yla takip edilemez.İbraz süreleri hak düşürücü sürelerdir.bu durumda çek hamili ibraz sürelerine itibar etmezse artık alacağını asıl borç ilişkisine dayanarak talep edebilir.Yargıtay'a göre ibraz süresi içinde ibraz edilmeyen çek yazılı delil başlangıcı olur ve şahit dinletilebilir.

İbraz süresinde çeki ibraz etmediniz veya ibraz ettiniz ancak muhatap banka ödemedi bunu üzerine ibraz süresinde prostesto çekmezseniz müracaat hakkınızı kaybedersiniz.

Çek tedavüle çıktıktan sonra çekin kendisinin veya üçüncü bir kişinin elinden rızasına aykırı olarak çıktığını iddia eden keşideci ancak ödemeyi durdurabilir. Aksi halde çekten cayma ancak ibraz süreleri geçtikten sonra olanaklıdır.
ibraz süresinin bitiminden itibaren zamanaşımı süresi işlemeye başlar.TTK726/1: ''Hamilin cirantalarla keşideci ve diğer çek borçlularına karşı haiz olduğu müracaat hakları ibraz müddetinin bitiminden itibaren 6 ay geçmekle müruruzamana uğrar.''

Protesto veya buna benzer tespit ibraz süresinin dolmasından önce yapılmalıdır.Ancak....TTK 721/2..

mesela 10 günlük ibraz süresi olan bir çeki 10. gün bankaya ibraz ettiniz.Ancak banka ödeme yapmadı.Bunu üzerine protestoyu 10.günü takip eden ilk işgünü içiğnde çekmelisiniz

çekin karşılıklı olup olmadığı ibraz süresi ile ilgilidir çekin ibraz süresi içinde karşılığı olmalıdır. ibraz süresi dolduktan sonra karşılığı olmayan çek karşılıksız çek suçunu oluşturmaz.

bu genel bi açıklamaydı şimdi bunun üzerinde daha rahat tartışılır diye düşündüm

Kambiyo vasfını yitirir. Ancak yine de ilamsız takibe konu yapılarak tahsil yoluna gidilebilir. itiraz söz konusu olur ise tanık dahil ek deliller ile ispat edilip dava ispat edilebilir.

Çekte İbraz konulu Haziran.1997 tarihli çalışmadan:

Alıntı: 2.8.Çekte Ibrazin Sonuçlari: Çek süresi içinde ibraz edildiği takdirde Çek.K.gereğince çekin karşiliği varsa ve ödemeye engel bir durum da yoksa, muhatap bankanin ödeme yükümlülüğü doğmaktadir.[1][59] Ayni şekilde hukuka uygun bir ibraz, çekin herhangi bir nedenle ödenmemesi durumunda, hamilin keşideci ve cirantalara karşi da başvurma hakkini başlatmaktadir. Ibraz edilen çekin karşiliği bulunmasi halinde banka 3167 sayili Kanunun 4. maddesi gereğince, çekin karşiliğini ibraz aninda ödemek zorundadir. Karşiliğin kismen bulunmasi durumunda da banka bu bedeli ödemekle yükümlüdür. Çekin kismen karşiliğinin bulunmasi ya da karşiliğinin bulunmamasi halinde bu husus ibraz tarihi ile birlikte çekin arkasina banka tarafindan yazilacaktir.[2][60] 3167 sayili yasanin 5. maddesi gereğince bu durumda çekin hamile iadesi de zorunludur. Ayni şekilde çekin ödenmemesi, karşilik bulunmamasindan farkli bir sebebe dayaniyorsa, bu husus da çekin arkasina yazilacaktir. Bu beyan ayni zamanda çekin ibraz edildiğinin de tek delili olarak kabul edilebilir.[3][61] Çek ibraz süresi içinde ibraz olunmadiği takdirde, hamil, keşideci ve cirantalara karşi müracaat hakkini yitirecek[4][62] ve muhatabin da çekin ödenip ödenmeyeceği konusunda TTK.711.md. gereğince takdir hakki doğacaktir. Muhatap, ibraz süresinin geçmesinden sonra ibraz edilen bir çeki, çekten cayilmamiş olsa dahi, ödemek yükümlüğü altinda değildir. Çekten cayma TTK.md.711 gereğince ve ayni maddenin 3. fikrasi sakli kalmak koşuluyla, ancak ibraz müddetinin hitamindan sonra mümkün olacaktir. Ayni şekilde protesto ve benzeri hukuki prosedürlerin yapilmasi, zamanaşiminin (TTK.md.726) başlangicinin saptanmasi açisindan da, ibraz süresinin tesbiti önem taşimaktadir. Muhatap banka tarafindan keşidecinin isteği üzerine çekin üzerine konulan bloke kaydi da, sadece çekin ibraz süresi içinde hüküm ifade edecek, bu sürenin sona ermesinden sonra, keşidecinin çekten cayma hakki bulunduğundan bloke kaydi da hüküm ifade etmeyecektir.[5][63] TTK.nun 705. maddesi gereğince ibraz süresi geçtikten sonra yapilan ciro, alacağin temliki hükmünde olacak ve böyle bir temlikin neticelerini doğuracaktir. Ayrica ödeme yerinde rayici olmayan bir parayi içeren çekin, ibraz günündeki değer esas alinarak Türk Lirasi ile ödemesi yapilacağindan, bu açidan da ibraz gününün tesbiti önem taşimaktadir. [4] Yargıtay 12.HD. 12.9.1994 T. 1994/10282E. 1994/10310K. sayılı kararı: “ Türk Ticaret Yasasının 720.maddesi hükmüne göre, vaktinde ibraz edilmiş çekin ödenmemiş olduğunun muhatap tarafından ibraz günü de gösterilmek suretiyle çekin üzerine yazılmış bir beyanla gösterilmesi zorunludur. Takip dayanağı 10.10.1993 keşide tarihli çekte bankaya ibraz edildiği tarih yazılı değildir. Çekin süresinde bankaya ibraz edildiği, bankadan alınan yazı ile kanıtlanamaz. Bu haliyle çekin yasal süre içinde bankaya ibraz edildiği anlaşılamadığından alacaklı takip hakkını yitirmiştir. Mercice bu yön gözetilerek itirazın kabulü gerekirken yazılı gerekçe ile reddi isabetsizdir.” Yargıtay 12.HD. 16.12.1994 T. 15911E./16215K. sayılı kararı: “Çekte ibraz tarihi yazılı değildir. Ibraz tarihi için bankanın yazı yazması ve buna göre işlem yapılması olanaksızdır.” [1][1] Yargıtay 11.HD. 29.1.1991 T. 8557E./353K. sayılı kararı “Süresinde ibraz edilmeyen çeklere dayanılarak, kambiyo hukuku çerçevesinde alacak isteminde bulunulamaz. Ancak çeklere ilişkin temel (esas) ilişkiye dayanılarak istemde bulunulabilir.” Yargıtay 12.HD. 2.12.1994 T. 15402E./15392K. sayılı kararı: “Süresinde ibraz edilmeyen çek ile, genel haciz yoluyla da icra takibi yapılamaz.” Yargıtay 12.HD. 29.12.1994 T. 16797 E./17042 K. sayılı kararı: “Çekler süresinde ibraz edilmemiş ise müracaat hakkı düşer ve bu çeklerle icra takibi yapılamaz.”

Sn.Admin'in açıklamalarına eklemek gerekirki;

1) İbraz süresinin geçirilmesi ile çekin kambiyo senedi niteliği ortadan kalkmaz. İbraz süresinin geçirilmesi ve keşidecinin cayma hakkını kullanması ile kambiyo senedi vasfı sona erer.

2) İbraz süresini kaçıran hamil, keşideci dışında kalan müracaat borçlularına (cirantalara) müracaat hakkını kaybeder.

3) İbraz süresini kaçıran hamil, sebepsiz zenginleşme karinesine (TK.m.644) dayalı olarak keşideciye başvurabilir. Bu halde meşru hamil sebepsiz zenginleşme karinesine dayanır ve borçlu olmadığını ispat yükü keşidecidedir.

4) Sebepsiz zenginleşme karinesine dayalı olarak keşideciye müracaat hakkında bir yıllık zamanaşımı süresi olup, başlangıcı özellik arzetmektedir. İbraz süresinin geçirilmesi halinde cayma hakkı kullanılmış ise bir yıllık süre cayma hakkının kullanıldığı anda, kullanılmamış ise keşide tarihinden itibaren çekin kambiyo senedi vasfını koruduğu altı aylık kambiyo zamanaşımı süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlar.

Saygılarımla...

Çek SÜresİnde Bankaya İbraz EdİlmemİŞ Ancak Buna RaĞmen Alacakli Cİrantalar Ve KeŞİdecİ Hakknda K.s.m. Hacİz Yolu İle Takİp YapmiŞ Ve 5 GÜnlÜk SÜreler GeÇmİŞ İse Cİranta Veya KeŞİdecİnİn Hukukİ Olarak YapabİleceĞİ Bİr Şey Var Midir ?

Sayın Kutlay
Söyledikleriniz üzerinden konuşursak; eğer çekte ibraz süresi geçirilmiş ise çek adi senet hükmünde olacak ve buna dayalı olarak kambiyo senedine dayalı takip
yapılamayacaktır.
Bu durum icra müdürü tarafından resen göz önünde tutulması gerekli bir husus olup; bu işlem icra hakimliğine şikayet edilebilinir. Bu şikayet İİK gereğince süreye bağlı değildir, her zaman şikayet yapıp takibin iptalini talep edebilirsiniz...
Kolay gelsin
Saygılar....

Çok ilgşnç bir tartışma. Özellikle Sn. Admin'in 4 nolu dip notta verdiği karar.

1- Öncelikle zamanaşımı kurumunu hatırlayalım;
Zamanaşımına uğrayan alacak ortadan kalkar mı? Hayır. Zamanaşımına uğramış bir borç olarak varlığını sürdürür.

Zamanaşımına uğramış bir kambiyo senedinin kambiyo senedi olma niteliğini kaybederek adi senet haline dönüşeceği şeklindeki görüşlerin dayanağı nedir?

Kambiyo senetleri unsurları yasa ile belirlenmiş senetlerdir. Bu unsurları taşıyan senet kambiyo senedidir. Bu unsurlar var ise senet hangi nedenle nitelik değiştirebilir?

Zamanaşımına uğrayan kambiyo senedi değildir. Senette yer alan haktır. Başka bir tartışmada da ifade etmiştim. İlam zamanaşımına uğrar mı? Hayır. Zamanaşımına uğrayan ilamda yer alan haktır.

Tartışmada da kambiyo senedi zamanaşımına uğramaz. O hala yasa ile tarif edilmiş kambiyo senedidir. Zamanaşımına uğrayan senet üzerinde yer alan haktır.

Bu çerçevede zamanaşımına uğrayan senedin adi senet haline geleceği şeklindeki görüşlere katılmıyorum. Bunun yasal dayanağı yoktur.

Gelelim 4 nolu dipnottaki karara:
Zamanaşımı ilk itirazdır. Zamanaşımına uğramış çeke dayanarak kambiyo senetlerine özgü yolla takip yapılabilir. Borçlu zamanaşımı itirazında bulunarak takibi iptal ettirebilir. Zamanaşımı itirazında bulunmaz ise takip devam eder. Zaamanaşımı itirazında bulunursa (takip iptal edilirse alacaklının iki başvuru yolu vardır. 1- Temel ilişkiye dayanmak. 2- TTK da düzenlenen nedensiz zenginleşme.

Yani yasa koyucu kambiyo senedinin zamanaşımına uğraması ile borç ilşkisinin sona ermediğini, borç ilişkisinin devam ettiğini kabul etmektedir. BK. daki borç için kambiyo senedi düzenlemenin borç ilişkisini sona erdirmediği şeklindeki düzenlemeyi de anımsamamız gerekir.

Bu çerçevede sayın Admin'in özet olarak geçtiği Yargıtay kararının yasal gerekçesini çok merak ettim. Zaamanaşımına uğramış olan kambiyo senedi alacaklısı neden TAKİP HAKKINI kaybediyor?

Saygılar.

YHGK
Esas : 2011/19-132
Karar : 2011/266
Tarih : 04.05.2011
ÇEKİN SÜRESİNDE İBRAZ EDİLMEMESİ SEBEBİYLE HAKSIZ İKTİSAP (Zamanaşımı)
HAKSIZ İKTİSAP ( Çekin Süresinde İbraz Edilmemesi Sebebiyle )
ZAMANAŞIMI HESABI ( Çekin Süresinde İbraz Edilmemesi Sebebiyle Haksız İktisap )
BK.66
TTK.600, 644, 708, 726, 730
TTK.732
Süresinde ibraz edilmeyen çeke dayalı olarak (TTK 644.maddesi uyarıca) yapılan ilamsız icra takibine karşı, davalının haksız olarak itiraz ettiği ve takibin durduğu ileri sürülerek;
yasal dayanaktan yoksun itirazın iptaline karar verilmesitalebi ile açılan davada:
Yerel mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık; 818 sayılı Borçlar Kanunu uyarınca uygulanacak bir yıllık zamanaşımı süresinin, çekin ibraz süresinden sonra mı yoksa ibraz süresinin bitiminden itibaren altı ay geçtikten sonra mı işlemeye başlayacağı noktasında toplanmaktadır.

Dava konusu çekin ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmediği, dosya kapsamından anlaşılmaktadır. Süresinde ibraz edilmeyen çek, kambiyo vasfını yitirmiş olmakla adi belge niteliğindedir.
Bu haliyle davaya konu belge çek vasfı taşımayıp, adi belge niteliğinde olduğundan, somut olayda TTK’nun 726.maddesinin uygulama yeri olduğundan da söz edilemez.

somut olay yönünden TTK’nun 726 maddesi uygulanamayacağından, BK’nun 66.maddesi uyarınca sebepsiz zenginleşmede uygulanacak olan bir yıllık süre hesabında altı aylık süre dikkate alınamaz.
Hal böyle olunca, çekin ibraz süresi geçtikten bir yıl sonra zamanaşımı süresi dolar.
Bu nedenle aynı hususlara işaret eden direnme kararı usul ve yasaya uygundur.fk
DAVA VE KARAR:
Taraflar arasındaki “ İtirazın iptali” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda;

İzmir 3.Asliye Ticaret Mahkemesince davanın reddine dair verilen 12.02.2009 gün ve 2008/849 E., 2009/39 K. sayılı

kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine,

Yargıtay 19.Hukuk Dairesinin 13.05.2010 gün ve 2009/6378 E., 2010/6051 K. sayılı ilamı ile;

(...Davacı banka vekili, davalının keşideci olduğu 30.06.2007 tarih, 20.600.00 YTL bedelli çekte müvekkilinin yetkili hamil olduğunu ve çekin yasal süre içinde ibraz edilmediğini, çekin bedelinin tahsili amacı ile TTK.nun 644.maddesi uyarınca müvekkili tarafından takibe geçildiğini, davanın (1) yıllık zamanaşımı süresi içinde açıldığını, davalının çek bedelini yetkili hamil olan müvekkili bankaya ödediğini ispat etmesi gerektiğini bu nedenle takibe karşı yapılan itirazın haksız olduğunu öne sürerek itirazın iptali ile %40 tazminata hükmedilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, dava konusu çekin mal teslimi karşılığında ciro edildiğini ancak mal müvekkiline teslim edilmediği için bedelsiz kaldığını, davacı bankanın çek üzerinde cirosu olmadığını bu nedenle yetkili hamil sıfatını taşımadığı için çeke dayalı takip yapamayacağını TTK.nun 600. Maddesi uyarınca davacı bankanın cirosunun tahsil cirosu hükmünde olması nedeniyle keşidecinin cirantaya karşı ileri süreceği def’ileri hamile karşı da ileri sürebileceği, çekin davacı bankaca süresi içinde ibraz edilmediğini belirterek davanın reddi ile % 40 tazminata karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece yapılan yargılama sonunda, çekin süresi içinde bankaya ibraz edilmemesi halinde çek hamilinin keşideciye karşı TTK.nun 644.maddesi uyarınca (1) yıl içinde başvurulabileceği, bu sürenin başlangıç tarihinin ibraz süresinin bitiminden itibaren başlayacağı, somut olayda çekin keşide tarihinin 30.06.2007 olup, ibraz süresinin 10.07.2007 tarihinde dolduğu, bu çeke dayalı olarak TTK.nun 644.maddesi hükmüne göre dava açma süresinin 10.07.2008 tarihinde sona erdiği, davacının takip tarihinin ise 27.08.2008 olduğu gerekçsesiyle davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekilince temyiz edilmiştir.

Taraflar arasındaki uyuşmazlık süresi içinde ibraz edilmeyen çeke dayalı olarak davacı hamil banka tarafından TTK.nun 644.maddesi uyarınca sebepsiz zenginleşme nedeniyle açılacak davada dava açma süresinin başlangıcı konusundadır.

TTK.nun 730/14 maddesi yollaması ile çeklerde de uygulanma imkanı bulunan TTK.nun 644.maddesi uyarınca, hamilin keşideciye karşı sebepsiz zenginleşmeye dayalı olarak, çekin zamanaşımı süresi dolduktan sonra (1) yıl içinde talep ve dava hakkı bulunmaktadır. Çeklerde zamanaşımını düzenleyen TTK.nun 726/1.maddesi “ hamilin cirantalarla keşideci ve diğer çek borçlularına karşı haciz olduğu müracat hakları ibraz müddetinin bitiminden itibaren altı ay geçmekle müruruzamana uğrar” hükmünü haizdir.

Somut olayda dava ve takip dayanağı çek 30.06.2007 keşide tarihli olup TTK.nun 708/1.maddesi uyarınca ibraz süresi 10.07.2007 tarihinde sona ermektedir. Bu tarih göz önüne alındığında (6) aylık zamanaşımı süresi ise 10.01.2008 tarihinde dolmaktadır. Davacı hamilin bu tarihten itibaren TTK.nun 644. maddesine dayalı olarak (1) yıl içinde keşideciye karşı müracaat hakkı vardır ve davacı hamil bu süre içinde keşideciye karşı 27.08.2008 tarihinde takibe geçmiştir.

Bu durumda mahkemece açıklanan hususlar göz önüne alınarak uyuşmazlığın esasına girilerek tüm deliller birlikte değerlendirilip, uygun sonuç dairesinde bir karar verilmesi gerekirken, TTK.nun 644.maddesinde öngörülen (1) yıllık zamanaşımı süresinin başlangıç tarihini çekin ibraz süresinin bitim tarihi olan 10.07.2007 tarihinden itibaren hesaplanarak bu sürenin sonu olan 10.07.2008 tarihi itibariyle davacı hamilin takip ve talepte bulunmadığı ve zamanaşımı süresinin dolduğu gerekçesiyle yazılı şekilde davanın reddinde isabet görülmemiştir...)

gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Hukuk Genel Kurulu’nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI:
Dava, itirazın iptali istemine ilişkindir.

Davacı vekili, müvekkilinin süresinde ibraz edilmeyen çeke dayalı olarak TTK 644.maddesi uyarıca yaptığı ilamsız icra takibine davalının haksız olarak itiraz ettiğini ve takibin durduğunu ileri sürerek yasal dayanaktan yoksun itirazın iptaline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, sebepsiz zenginleşme hükümlerine istinaden açılacak dava ve takiplerde uygulanacak olan bir yıllık sürenin geçtiğini belirterek davanın reddini savunmuştur.

Yerel Mahkemece, çekin keşide tarihinden sonra bankaya ibraz edilmesi için gerekli olan sürenin sonundan itibaren bir yıllık süre içerisinde icra takibine konu yapılmadığı ve süresi içerisinde zaman aşımı itirazında bulunulduğu gerekçesi ile zaman aşımı yönünden davanın reddine karar verilmiş;

davacı vekilinin temyizi üzerine karar, Özel Dairece yukarıda yazılı gerekçe ile bozulmuştur.

Yerel mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık; 818 sayılı Borçlar Kanunu uyarınca uygulanacak bir yıllık zamanaşımı süresinin, çekin ibraz süresinden sonra mı yoksa ibraz süresinin bitiminden itibaren altı ay geçtikten sonra mı işlemeye başlayacağı noktasında toplanmaktadır.

Öncelikle konuya ilişkin yasal düzenlemelerin ortaya konulmasında yarar vardır:

6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun “Sebepsiz İktisap” başlıklı 644.maddesinde:
“Keşideci ve poliçeyi kabul etmiş olan muhatap, (Müruruzaman sebebiyle veya senede dayanan hakların muhafazası için kanun hükmünce yapılması gerekli muamelelerin ihmal edilmiş bulunması dolayısiyle poliçeden doğan borçları düşmüş olsa bile) hamilin zararına ve sebepsiz olarak iktisabetmiş oldukları meblağ nispetinde ona karşı borçlu kalırlar.
Sebepsiz mal edinmeye dayanan dava, muhataba ikametgahlı bir poliçeyi ödeyecek olan kimseye ve keşideci poliçeyi başka bir şahıs veya ticarethane hesabına çekmiş olduğu takdirde o kimseye veya ticarethaneye karşı dahi açılabilir.
Poliçeden doğan borcu düşmüş olan cirantaya karşı böyle bir dava açılamaz.” Hükmü yer almaktadır.

Bu hüküm uyarınca, zaman aşımı nedeniyle veya senede dayanan hakların muhafazası için kanunen yapılması gereken işlemlerin ihmal edilmiş bulunması dolayısıyla düşmüş olan poliçeden doğan alacaklar için sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayanılarak ilamsız takip yapılabilir.
Ne var ki, itiraz varsa, 818 sayılı Borçlar Kanunu (BK)’nun 66.maddesinde düzenlenen ve haksız surette mal iktisabına ilişkin bulunan zamanaşımı süresi dikkate alınmalıdır.

6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 726.maddesinde ise :
“Hamilin; cirantalarla keşideci ve diğer çek borçlularına karşı haiz olduğu müracaat hakları ibraz müddetinin bitiminden itibaren altı ay geçmekle müruruzamana uğrar.
Çek borçlularından birinin diğerine karşı haiz olduğu müracaat hakları bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı dermeyan edildiği tarihten itibaren altı ay geçmekle müruruzamana uğrar.” Düzenlemesi bulunmaktadır.

Anılan maddede yer alan hükmün uygulanabilmesi için çekin kambiyo senedi vasfını kaybetmemesi gerektiği yargısal uygulamada kabul edilmiştir.
Öte yandan, TTK’nun 708. maddesinde çekin ödeme için ibraz süreleri düzenlenmiş; maddenin son fıkrasında da bu sürelerin çekte keşide tarihi olarak gösterilen tarihten başlayacağı, belirtilmiştir.

Açıklanan yasal düzenlemeler karşısında somut olay değerlendirildiğinde:
Dava konusu çekin ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmediği, dosya kapsamından anlaşılmaktadır. Süresinde ibraz edilmeyen çek, kambiyo vasfını yitirmiş olmakla adi belge niteliğindedir.

Bu haliyle davaya konu belge çek vasfı taşımayıp, adi belge niteliğinde olduğundan, somut olayda TTK’nun 726.maddesinin uygulama yeri olduğundan da söz edilemez.

Her ne kadar Hukuk Genel Kurulu’ndaki görüşme sırasında; 14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ancak bazı hükümleri yönüyle en erken 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecek olan 13.01.2011 tarih ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Sebepsiz Zenginleşme” başlıklı 732.maddesinin 4.fıkrasında yer alan “…Zamanaşımı süresi, poliçenin zamanaşımına uğradığı tarihi takip eden tarihten itibaren bir yıldır; ispat yükü, sebepsiz zenginleşmediğini iddia edene aittir.” Hükmünün göz önüne alınması gerektiği, yönünde görüş ileri sürülmüş ise de, bu kanuni düzenleme henüz yürürlüğe girmediğinden, heyetin çoğunluğunca bu görüşe itibar edilmemiştir.

Sonuç itibariyle, somut olay yönünden TTK’nun 726 maddesi uygulanamayacağından, BK’nun 66.maddesi uyarınca sebepsiz zenginleşmede uygulanacak olan bir yıllık süre hesabında altı aylık süre dikkate alınamaz.

Hal böyle olunca, çekin ibraz süresi geçtikten bir yıl sonra zamanaşımı süresi dolar.

Bu nedenle aynı hususlara işaret eden direnme kararı usul ve yasaya uygun olup; onanması gerekir.
SONUÇ: Davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ( ONANMASINA ), yapılan ikinci görüşmede oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY

Davacı banka, davalının keşideci davacının yetkili hamil olduğu çekin muhatab banka şubesine süresi içinde ibraz olunmadığını belirterek TTK nun 644 maddesine dayalı ve sebepsiz zenginleşen davalıdan çek bedelinin tahsilini talep ve dava etmektedir.

Davalı çekin keşide sebebinin mal alımına ilişkin olup teslim edilmeyen mala göre, davacı, bankaya karşı nisbi def’i yi ve çekin zamanaşamına uğradığını ileri sürerek davanın reddini savunmuştur.

Mahkemece yapılan yargılama sonunda çekin süresi içinde muhatab banka şubesine ibraz olunmadığı, çek hamilinin keşideci olan davalıya karşı ibraz süresinin bitiminden itibaren bir yıl içinde dava açmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, davacı tarafından temyiz olunması üzerine karar dairemiz tarafından bozulmuştur.

TTK 730/14 maddesi delaletiyle çeklerde de uygulama alanı bulan ayni yasanın 644.maddesi uyarınca hamilin keşideciye karşı sebepsiz zenginleşmeye dayalı olarak, çekin zamanaşamı süresi dolduktan sonra bir yıl içinde talep ve dava hakkı bulunmaktadır.

Çeklerde zamanaşımını düzenleyen TTK nun 726.madde hükmü “ibraz müddetinin bitiminden itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar” şeklinde düzenlenmiştir.

Somut olayımızda çek 30.6.2007 keşide tarihli olup, TTK.nun 708.maddesine göre ibraz süresi 10.7.2007 tarihinde sona ermektedir. Bu tarihe göre de altı aylık zamanaşımı süresi 10.01.2008 tarihinde dolmaktadır. Davacı banka TTK nun 644.madde hükmüne göre de bir yıl içinde keşideci davalıya karşı ilamsız icra takibini 27.08.2008 tarihinde ve süresi içinde yapmıştır.

Kambiyo senetlerinde sebepsiz zenginleşme davasının tabi olduğu zamanaşımı süresinin hangi andan itibaren başlayacağı hususu TTK nun 644.madde hükmünde açıkça düzenlenmemiş olması sebebiyle bilimsel çalışmalar ve Yargıtay’ın içtihatları ışığında çözüme ulaşılmaya çalışılmıştır. Gerek bilimsel öğreti ve gerekse içtihatlar farklılık göstermektedir.

TTK.nun 726.hükmü açıkça “hamilin cirantalarla, keşideci ve diğer çek borçlularına karşı haiz olduğu müracaat hakları, ibraz müddetinin bitiminden itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar” şeklindedir. Buna göre çekin zamanaşımına uğraması sebebiyle açılacak olan sebepsiz zenginleşme davası çeklerin tabi olduğu altı aylık zamanaşımı süresi geçtikten sonra, TTK. 644.madde hükmünde belirtilen bir yıllık süre içinde açılmalıdır.
Açık yasa boşluğunun bulunduğu doktrin ve Yargıtay tarafından da kabul görmekte olup 6102 sayılı yeni ancak 2021 yılında yürürlüğe girecek olan Ticaret Yasası ile mer’i Türk Ticaret Yasasının ilgili hükümlerinin ve Yargıtay kararlarını ayrı ayrı incelemekte fayda görmekteyiz.

B) SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME
MADDE 732-(1) Zamanaşımı sebebiyle veya poliçeden doğan hakların korunması için gerekli olan işlemlerin yapılmasının ihmal edilmiş olması dolayısıyla, düzenleyenin veya kabul edenin poliçeden doğan yükümlülükleri düşmüş bile olsa, bunlar poliçenin hamiline karşı, onun zararına zenginleşmiş olabilecekleri kadar borçlu kalırlar.

(2)Sebepsiz zenginleşmeden doğan istem, muhataba, yerleşim yerli bir poliçeyi ödeyecek olan kimseye ve düzenleyen, poliçeyi başka bir kişi veya ticari işletme hesabına düzenlemiş olduğu takdirde o kişiye veya ticari işletmeye karşı da ileri sürülebilir.

(3)Poliçeden doğan borcu düşmüş olan cirantaya karşı böyle bir istem ileri sürülemez.

(4)Zamanaşımı süresi, poliçenin zamanaşımına uğradığı tarihi takip eden tarihten itibaren bir yıldır; ispat yükü, sebepsiz zenginleşmediğini iddia edene aittir.

C)Poliçe karşılığının devri
6102 sayılı yasa ile getirilen 732.madde hükmü mer’i TTK.nun 644.madde hükmüne paralel olarak ve kanun maddesinin başlığında sebepsiz zenginleşme için düzenlendiği üzerinde bir uyuşmazlık yoktur.

6102 sayılı yasa ile getirilen 814.maddesi mer’i 708.madde hükmünün uzantısı olan ayni yasanın 726.madde hükmü karşılığı için düzenlenmiştir. Bu bağlamda kambiyo senetlerinde sebepsiz zenginleşme davasında zamanaşımı ile ilgili olarak bilimsel çalışmalar ve tartışmalar ve Yargıtay’ın değişik içtihatlarından hareketle sorunun, kanun koyucu tarafından belirtilen yasa ile getirilen açık hükümler ile giderilmiştir.

Mer’i yasada kanun koyucunun, hamile sebepsiz zenginleşme müessesesinden yararlanmak olanağı tanırken ağırlaştırılmış ve kısa süreli zamanaşımının benimsenmesi, poliçe borçluları için bir çıkış kapısı ve poliçedeki hakkın kaybı ve ticari hayatın gerektirdiği entegrasyonun ortadan kaldırılması sonucunu sağlar gibi tehlikeli ve adil olmayan bir netice tevlit edecektir.

Yeni yasa ile poliçeye bağlı ve poliçeye dayanan talep hakkını düşmesi, poliçenin zamanaşımına uğraması ya da müracaat hakkının kaybı hallerinde farklılık ortadan tamamen kaldırılmıştır. Tasarıda yer alan zenginleşme ifadesinin yerine zamanaşımı terimi kullanılmak suretiyle ilmi ve içtihatların uyumsuzluğu giderilmiştir.

Keşideci ya da kabul eden muhatabın, hamilin zamanaşımı sürelerini kaçırması veya senede dayanan hakkın muhafazası için gerekli işlemlerin gösterilmesinde ihmalinin bulunması ve kambiyo senetleri hukukunun sertliğinden doğarak, hamilin zararına keşidecinin lehine bir gelişim benimsenmemelidir.

Açık yasa boşluğunun, zamanaşımının başlangıcının gösterilen kararlarda çok açık bir şekilde somut olayda olduğu gibi muhatap banka şubesine ibraz olunmayan çeklerde hamilin keşideciye başvuru hakkının düşmüş olduğu, bu durum karşısında çek başvuru hakkının düşmüş olduğu, bu durum karşısında çek hamilinin çeklerde uygulanması gereken sebepsiz iktisaba dayalı olarak çekin zamanaşımı süresi (TTK 726 maddesine göre altı aylık) dolmasından itibaren bir yıllık zamanaşımı süresi içinde keşideciye karşı ayrı bir talep ve dava hakkı bulunmaktadır.

C)Zamanaşımı
MADDE 814-(1)Hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları, ibraz süresinin bitiminden itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar.

(2)Çek borçlularından birinin diğerine karşı sahip olduğu başvurma hakları, bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar.

6102 sayılı yasanın yürürlük tarihi nazara alındığında mevcut uyuşmazlık için uygulanması gerekecek bir kanun olmamasına rağmen bilimsel veri tabanına ve bilimsel görüşü niteliğinin kazandığının kabul edilecek olmasına göre ise müracaat kaynağı olduğunu kabul etmek ve sorunun buna uygun çözümü bizce de daha adil ve hakkaniyetli bir netice olacaktır.

Belirtilen yeni yasa hükümlerinin uygulanması ile doktrin ve Yargıtay görüşleri kanun maddesine yansımakta ve böylece zamanaşımının başlangıcı ve bitişi açıkça belirtilmektedir. Tasarının TBMM görüşülmesi sırasında zenginleşmenin oluştuğu tarih metni açıkça “poliçenin zamanaşımına uğradığı tarihi takip eden tarihten itibaren bir yıldır” denmek suretiyle yasa koyucu açık yasa boşluğunu gidermiştir.

Yüksek Yargıtay 11.Hukuk Dairesinin yerleşik içtihatlarının TTK.nun 708.madde hükmünde belirtilen sürenin ve aynı yasanın 726.maddesindeki yasal altı aylık sürenin bitimi ile birlikte veya bu süre dolmadan dahi TTK.nun 644.maddesine göre sebepsiz zenginleşme davasının, hamil tarafından çeklerde keşideci, poliçede kabul eden muhatap aleyhine açılabileceğine, Yüksek 13.Hukuk Dairesinin kararları da bu istikamette bulunması sebebiyle, dairemizin adil kalıcı ve yerleşik kararının isabetli bulunması sonucunda yerel mahkeme kararının bozulması gerekecektir.

6102 sayılı yasanın akademik ve bilimsel görüş gibi bir niteliğinin de olduğu yasanın yeni ancak henüz yürürlüğünün gerçekleşmemesi sebebiyle var olduğu, İsviçre Federal mahkemesinin getirdiği bizim de benimsediğimiz bir içtihattır.

Bu bağlamda, yerleşik yargısal inançlara, mer’i yasada mevcut açık yasa boşluğuna, yasa koyucunun ise açık yasa boşluğunu görerek giderdiği ve yeni, ancak yürürlüğü 2012 yılında gerçekleşecek olan TTK 732.madde hükmüne göre ortada açık bir yasa boşluğunun kalmamış bulunmasına yeni yasanın müracaat kaynağı olarak bilimsel doktrin olmasına itibar etmeden ittihaz olunan kararın, geçerlilik hükmünün yeni yasanın yürürlüğe girmesi kalmayacak bulunduğu gözetilmemiştir.

Gelişmiş ülke hukuklarında sert ağırlaştırılmış katı kalıplara sokulmuş sürelerin benimsenmediği ADLİ HAKİKATİN her zaman benimsendiğini görmekteyiz. Zamanaşımı gibi sonuçlara sığınan, çeklerde keşideci poliçede kabul eden muhatabı bu müessesenin varlığına özendirici kararların toplumda adalet duygusunu ortadan kaldığı unutulmamalıdır.

Unutmamak gerekir ki adalet duygusunun yaratılması ve devamı ülke hukukunun çağdaş ve toplumun değer yargılarına hizmet eden bir görüşün varlığı ile gerçekleşir. Sürekli değişkenlik gösteren ve günlük olarak ittihaz olunan kararların toplumda adalet duygusunu zayıflatacağını ve nisbi adaletin tecellisine uyumlu bulunmadığı açıktır.

Açık yasa boşluğunun bulunduğu, MK.1.madde hükmü ile yargıca tanınan boşluğu giderme Yetkisi için kullanılması gereken enstürmanlar içtihatlar yanında ilmi açıklamalar olduğu kadar yeni ancak henüz yürürlüğe girmeyen yasa maddelerinin öncelikle kullanılması ve uygulanmasıdır. Aksi düşüncenin varlığı halinde bizce MK.1. madde hükmünün uygulanmadığının kabulü sonucunun doğduğunu gösterir.

Bütün bu açıklamalarımız ışığında sayın çoğunluğun kararına karşı oyumuzdur.
YHGK 04.05.2011 E.2011/19-132 - K.2011/266
____________ oOo ____________