Devletin Yargısal Faaliyetten Dolayı Sorumluluğu

1982 Anayası'nın 40/2 (son) maddesi;
"Kişinin, resmî görevliler tarafından vâki haksız işlemler sonucu uğradığı zarar da, kanuna göre, Devletçe tazmin edilir. Devletin sorumlu olan ilgili görevliye rücu hakkı saklıdır "
hükmünü içermektedir.
Bütün kanun yollarının kullanılmasına rağmen, "Anayasa, hukuk ve kanuna aykırı olarak" gerçekleşen mahkeme kararları ile yurttaş zarara uğradığında bu zarar devlet tarafından giderilmeli mi ?
Böylesi bir zararın gideriminde (Anayasa'nın buyurucu hükmüne aradan 20 yıl aşkın süre geçmesine rağmen bir yasa çıkarılmadığına göre) başvurulacak hukuk normları neler olmalı ?
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca bu davalar sonucu verdiği kararlarda;
"..Yargıtay Dairesi'nin hatalı karar verdiği ileri sürülerek(...)devlet aleyhine istihdam eden sıfatı ile tazminat davası açılamayacağı ve böyle bir davanın dinlenemeyeceği " gerekçeleri ile dava dilekçelerinin reddine karar verilmekte oluşu gözetildiğinde “devletin yargı erkinin yetersiz faaliyeti sonucu uğranılan bu zararın ”, Türkiyede, Anayasındaki buyurucu hükmüne göreTürkiye Cumhuriyeti Devleti'ne ödettirecek bir hukuk kurumu yada yolu bulunamadığı, böylesi bir davanın Türkiyede görülebilmesi için gerekli yasal düzenlemenin 20 yılı aşkın süredir yapılmamış olması, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme'nin 13/1.maddesi'ndeki ;
"gerekli yasal düzenlemelerin yapılmaması "
hükmünün ihlalı sonucunu doğurmaz mı ?
Avukat Turabi Tural
Ankara Barosu

Sayın meslektaşım,

Açıkça hatalı mahkeme kararları nedeniyle doğan zararlar hakkında, hakimin tazminat sorumluluğunu düzenleyen HUMK. hükümleri, zararın giderimi için kullanılabilecek niteliktedir.

Başka bir yasaya gerek var mı bilemiyorum.

saygılarımla..

Sayın Tilkici,

1982 Anayasanın 177-e maddesine göre :
"Anayasanın (...) yürürlüğe girecek hükümleri (....) mevcut kanunların Anayasaya aykırı olmayan hükümleri veya DOĞRUDAN ANAYASA HÜKÜMLERİ, ANAYASANIN 11. MADDESİ GEREĞİNCE UYGULANIR ."
Yargıtay Ceza Genel Kurulu “Genel Müsadereyi” düzenleyen T.C.K.403. madde hükmünün,1982 Anayasası’nda genel müsadereye karar verilemeyeceğinin hükme bağlanmış olması, Keza Hukuk Genel Kurulu’nun da Anayasa’nın 129/5 maddesindeki düzenleme Devlet memurlarına aleyhine dava açılması konusunda verdikleri benim bilebildiğim 7 ayrı karar ile 1982 Anayasa’sının 177/e bendindeki hüküm uyarınca, “1982 Anayasası’na AYKIRI KANUN HÜKÜMLERİNİN UYGULANMAYACAĞI” biçimde içtihatları gerçekleşti.
Yargıtay’ın Hukuk ve Ceza Genel Kurulu kararlarındaki “içtihat gibi” Anayasa’nın 40/2 maddesinin, HUMK. 573 ve devamı maddelerini de zımmen yürürlükten kaldırır bir biçimde bir düzenleme olarak değerlendirilmeli mi ?
Ayrıca
469 sayılı yasanın 3. maddesine göre:
"Asliye Mahkemeleri;sulh mahkemelerinin selahiyetleri haricinde kalan bilcümle hukuk ceza,ticaret davalarını aynı,usul ve kanuna tevkifan, temyizi kabil olmak üzere görürler".
Konuyu bu boyutları ile de tartışabilir miyiz ?

Sayın VARTO' LU,

Bu konudaki endişeniz yerindedir. Türk Hukukunda hakimlerin yargısal faaliyetleri nedeniyle mesleki iş ve ve işlemlerinde (kararlarında) HUMK. 573-576 arası hükümlerde yer alan sebeplerle tazminat sorumluluğu düzenlenmiş olup, dikkat etmek gerekir ki bu sorumluluk, yargı bağımsızlığı kapsamında değerlendirilmektedir. Başka bir anlatımla, hakimlerin idari ve yargısal iş ve işlemleri yada eylemleri şeklinde faaliyetleri ayrıma tabi tutulmuş, Devletin Anayasal kusursuz sorumluluğunun ancak idari nitelikli olan iş, işlem ve eylemleri kapsayacağı ifade edilmiştir. Bu bakımdan olaya yaklaşıldığında tamemen idari birim olarak nitelendirilen Savcılık karar ve işlemlerinden Devletin (kusursuz) sorumluluğu kabul edilecektir. Devlet, kusursuz sorumluluğunu İdari yargıdaki hizmet kusuru çerçevesinde kabul etmektedir..

Bu yorum elbetteki, Devletin sorumluluğunu düzenleyen AY. nın amir hükmüne uygun bir yorum değildir. Hukuk Devletinde kabul edilebilir bir yorum değildir.

Anayasal düzenleme mevcuttur ancak, bu mevcut amir hüküm görmezden gelinmektedir. Kanımca, yeni bir kanuna bile gerek yoktur. HUMK.573-576 açık hükmü ile hakimin tazminat sorumluluğunu düzenleyen devlet, en azından müteselsilen sorumlu tutulmalıdır.

Diğer açıdan bakıldığında, Hakim; devletin resmi görevlisi ise ki şüphe yoktur, o halde hakimin tazminat sorumluluğu da en basitinden hizmet kusuru temeline dayalı bir sorumluluktur..

Öyleki, duruşma sırasında avukata yahut taraflara kızıp, elindeki kitabı fırlatarak zarar veren hakim, bu haksız eyleminden nasıl ki hizmet kusuru kapsamında Devleti de sorumlu kılacakken, haksız kararlarında da aynı hüküm öncelikle uygulanabilmelidir..

Bunun dışında, istihdam eden sıfatıyla BK.55, yerine göre 100 .madde kapsamında da devlet sorumlu olmalıdır.

Selam ve saygılar..