Makale: Tarihden Gelen Mirasımız Rüşvet

Sayın Kudret ULUSOY tarafından sitemize gönderilen makale:

Alıntı: TARİHDEN GELEN MİRASIMIZ RÜŞVET Kudret ULUSOY Araştırmacı-Yazar Ülkemizi ekonomik krizlere sürükleyerek toplumun ahlaki çöküntüye uğramasına neden olan günümüzdeki yolsuzlukların en önemli yöntemlerinden birisi olan rüşvet; ne yazık ki 500 yıllık geçmişimizden gelen kötü bir mirasın sonucudur. Bu kötü mirasın yok edilerek gelecek nesillere devredilmemesi için ekonomik, sosyal, siyasal ve hukuki yönden çok uzun ve zorlu mücadeleler verilmesi kuşkusuzdur. Geçmişte, önemsiz ve küçük gibi görülen kapitülasyonlar nasıl Osmanlının en güçlü döneminde yani Kanuni döneminde ilk defa verilmişse, rüşvetin olağan hale gelmesi de ne yazık ki yine aynı dönemlere rastlar. Zira; daha önceleri savaşlar sırasında ya da başka yollarla elde edilen ganimetler kayıt altına alınarak devletin hazinesine gelir olarak aktarılır ve genel bütçe içerisinde yasal olarak harcanırdı. Daha sonra bu kuraldan vazgeçilerek ganimetlerin kaydı tutulmaz olur. Elde edilen ganimetler hediye adı altında rüşvet olarak padişahlar dahil üst düzey yönetimler tarafından birbirine bağışlanır. Karşılığında bazı görevler ya da yeni hassalar, zeametler ve tımarlar elde edilir. Üst düzey yönetime verilen bu hediyelerin karşılığı bir şekilde dönüp dolaşıp yoksul köylünün sırtına vergi olarak yüklenir. O dönemlerde sıradan bir olay ve hatta kural haline gelen ve ayrıca o dönemlerde ülkenin çok zengin olması nedeniyle olumsuz etkileri pek görülemeyen rüşvetin; hangi boyutlara geldiğini anlayabilmek için tarihin tozlu yapraklarına bakmak yeterli olacaktır. Ünlü Tarihçi Abdurrahman Şeref Efendi, o yıllardaki rüşvet geleneğini; “Savaştan dönen ümeranın ganimet mallarından zamanın padişahlarına da çeşitli hediyeler sunulmasının bir devlet kaidesi haline geldiğinden bahisle, Kaptan’ı Derya Barbaros Hayrettin Paşa’nın bir sefer dönüşü Kanuni Sultan Süleyman’a sunduğu hediyeleri; omuzlarında değerli kumaşlarla 2000 esir, omuzlarında birer kase akçe ile 200 esir, ellerindeki gümüş tepsiler içinde atlas keseler ile altınlar taşıyan 100 esir, ellerindeki altın tepsiler içinde inci ve mercan tespihler, gerdanlıklar, altın kadehler ve sair nefis eşya bulunan 200 esir.” şeklinde sıralayarak, bu hediyeleri tarihin şaşkınlıkla kaleme aldığı sayfalardandır” diye dile getirir.Yine, Silahtarlıktan Mısır Valisi olan İbrahim Paşanın kubbe vezirliği görevi ile İstanbul’a çağrıldığında padişaha sunduğu; 80.000 miskal altından yapılmış murassa bir taht, altın ve mücevherlerle süslü silahlar, at takımları, Sadrazam Koca Sinan Paşanın; Gülhane’de hala ayakta duran İncili köşkü yaptırıp değerli taşlarla süsleyerek verdiği büyük bir ziyafet hayret ve şaşkınlıkla belirtilir. Hırvat devşirme çocukları arasından gelme Sadrazam Rüstem Paşa hakkındaki; “parasız mansıp tevcih etmez ise insafı dahi elden bırakmazdı” şeklinde söylenen sözlerin; rüşvetin, ne boyuta geldiğini ve Osmanlıyı bir çınar gibi için için kemiren bir kurt haline dönüştüğünü ortaya koyması bakımından oldukça önemlidir. Sokullu Mehmet Paşa döneminde Osmanlıdaki rüşvetin önüne geçilmeye çalışılmışsa da tam olarak başarılamaz ve daha sonraki yıllarda tekrar artarak 1800’lü yıllara gelinir. Nihayet rüşvet, ülkenin ekonomik bağımsızlığını yok eden 1838 Ticaret Anlaşması ile birleşince Osmanlının çöküşü hızla gerçekleşir. Çünkü; yolsuzluk, rüşvet ve kaosun yoğun olduğu ortam, emperyalizmin hedefine ulaşması için gereken en verimli ortamdır. Öte yandan, Osmanlının devlet idaresi; hiyerarşi olarak Padişahtan sonra Vezir-i Azam (Sadrazam), Kubbe Veziri, Vezirler, Kaptan’ı Derya, Beylerbeyi, Kazasker, İstanbul Kadısı, Yeniçeriağası, Nişancı, Defterdar, Bölükağaları şeklinde sıralanırdı. Bu hiyerarşi sıralamaya göre de Valiliklerde görevli Şehzadelere 32 yük akçe, Sadrazamlara 20 yük akçe, Kubbe Vezirlerine 10-15 yük akçe, Nişancı, Defterdar, Reis gibi diğer unvanlardaki görevlilere de 2, 3, 4, 5 yük akçe has ve zeametler verilirdi.(*) Başlangıçta Has, Zeamet ve Tımar’ların dağıtılması sıkı kaide ve kurallara bağlı iken bunlar zamanla rüşvetle dağıtılmaya başlanır. Aynı şekilde makam ve unvanlar ve yeniçeri ocağına asker alımları da rüşvetle dağıtılmaya ve yapılmaya başlanır. Verilen bu rüşvetler yukarıda belirtildiği gibi sonunda dönüp dolaşıp yine yoksul Anadolu köylüsünün sırtına biner. Diğer taraftan, kayıtlı hasılatı 100.000 akçeden fazla dirliğe Has, 20.000-100.000 akçe arası hasılata sahip olan dirliğe Zeamet ve kayıtlı hasılatı 300-20.000 akçeye kadar olan dirliğe Tımar denildiği göz önüne alındığında, zamanına göre bu kadar büyük gelire sahip olan yönetimin rüşvete başvurmasına bir anlam verilemez. Osmanlının güçlü zamanlarında bol ganimetler alındığı için, aynı kapitülasyonlar gibi ülkeyi pek etkilemeyen ya da zararları fazla hissedilmeyen rüşvet ülkeyi için için kemirir. Ganimetler yavaş yavaş kesilmeye başlayınca rüşvet bu defa ülke içindeki kaynaklardan yani Anadolu’nun en ücra köşelerindeki halkın sırtından beslenir. Sonuçta tüm vücuda bir virüs gibi yayılır. Günümüze gelindiğinde, bir devlet büyüğümüzün belki başka bir amaçla, belki de latife olarak dediği gibi “benim memurum işini bilir” deyimiyle özdeşleşen rüşvetin; gelir dağılımındaki adaleti ne kadar bozduğunu, zamlar ve getirilen vergilerle halkın sırtına sürekli yeni yükler bindirildiğini, açlık, sefalet ve yoksulluğu sürekli artırdığını hep birlikte yaşadık ve halen yaşıyoruz. Ülkemizdeki rüşvet dahil yolsuzlukların, neredeyse milli gelire eşit hale geldiği göz önüne alındığında, bugün de ülkenin ne kadar büyük tehdit ve tehlike içinde olduğu görülecektir. Rüşvet, dolayısıyla yolsuzlukla mücadelenin ulusal bir görev olduğu bilincinden hareketle toplumun tüm kesimleri; hiç olmazsa gelecek nesiller, tarih karşısında nefretle anılmamak için üzerine düşen görevi yapmak zorundadır. (*)Osmanlı Devleti Tarihi AŞE – A. Demir-M. Kafkas