Meslek odalarının ve baroların kamusal yetkileri nelerdir?

Sayın Üyeler

Anayasa'nın 135.maddesine göre meslek odaları ''kamu kurumu niteliğinde'' ''kamu tüzel kişisi''dir. Kendi kuruluş kanunlarında da aynı ifadeler geçmektedir.

1- ''Kamu kurumu'' ile ''kamu kurumu niteliğinde'' kavramları arasındaki fark nedir? ''Kamu kurumu niteliğinde'' kavramının mevzuatta bir tanımı var mıdır?

2- Kamu kurumu niteliğinde olan meslek odaları veya baroların kamu gücüne dayanan yetkileri arasında kamulaştırma yetkisi var mıdır?

Örneğin makina mühendisleri odasının bir ildeki şubesi istediği yerdeki özel şahsa ait bir arsayı kamulaştırma yoluyla alarak şube binası yapabilir mi?

Bazı kaynaklarda Kamulaştırma Kanunu'nda kamulaştırma yapmaya yetkili kılınan ''kamu tüzel kişiliği'' sıfatını taşıdıkları için meslek odalarının kamulaştırma yetkisi bulunduğu yazmakta. Ama ben şimdiye kadar kamulaştırma yapan meslek odası veya baro görmedim.

Örneğin makina mühendisleri odasının şube binası ''resmi bina'' sayılır mı? Ben şimdiye kadar baro binasını resmi bina olarak görmedim. Görmek de istemem.

Yukarıdaki iki soru birbirinden bağımsızdır. İstediğiniz soruyu yanıtlayabilirsiniz. Emekleriniz için teşekkür ederim.

Saygılarımla

Kamulaştırma yetkisi ve kamu malı olup olmadığı konusunda,Şu iki içtihat bir fikir verebilir.

T.C.
DANIŞTAY
6. DAİRE
E. 1986/212
K. 1986/321
T. 26.3.1986
DAVA : Dava, taşınmazın süpürge ve canlı hayvan alım satım borsası yapılmak amacıyla kamulaştırılmasına ilişkin Ticaret Borsası Meclisi kararının iptali istemiyle açılmış, İdare Mahkemesinin kararıyla, Anayasanın 135.maddesinin 1.bendinde kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarının kamu tüzel kişileri oldukları, 5590 sayılı Yasanın 32.maddesinde de Ticaret Borsalarının yasada gösterilen esaslar çerçevesinde borsaya dahil maddelerin alım ve satımı ve fiyatlarının tesbit ve ilanı işleriyle meşgul olmak üzere kurulan tüzel kişiliği haiz kamu kurumları olduğundan belirtildiği, Anayasa ve 5590 sayılı Ya sadaki bu hükümler karşısında Ticaret Borsasının kamulaştırma yetkisinin varlığının açık olduğu, bu nedenle imar planında canlı hayvan ve süpürge borsası olarak belirlenen taşınmazın bu amaçla kullanılmak üze re Edirne Ticaret Borsası Meclisi kararıyla kamulaştırılmasında mevzua ta aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle dava reddedilmiş, bu karar davacılar tarafından temyiz edilmiştir.
Anayasanın 46.maddesinde, Devlet ve kamu tüzel kişilerinin kamu yararı nın gerektirdiği hallerde, karşılıklarını peşin ödemek koşuluyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, yasayla gösterilen esas ve usullere göre kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari ittifaklar kurmaya yetkili oldukları, 2942 sayılı yasanın 3.maddesinde de idarelerin yasalarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan ta şınmaz malları kamulaştırabilecekleri hükme bağlanmıştır.
Anayasa ve Kamulaştırma Kanununda da belirtildiği üzere Kamulaştırma, Devlet ve kamu tüzel kişilerinin kamu yararı düşüncesiyle kamu gücüne dayanarak kamu malına dönüştürmek veya kamu yararının gerektirdiği hususlara tahsis etmek yada bu hususlarda kullanmak üzere karşılıklarını peşin ödemek koşuluyla özel mülkiyette bulunan bir taşınmazı cebren ik tisap etmesidir.
Anayasanın Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları başlıklı 135. maddesinde, Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların ortak ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatle re uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan kamu tüzelkişilikleridir.
Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüslerinde asli ve sü rekli görevlerde çalışanların meslek kuruluşlarına girme mecburiyeti aranmaz..." "Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kanunda gösterildiği şe kilde Devletin idari ve mali denetimine tabidir..." hükmü yer almaktadır.
Bu tür kuruluşların kuruluş kanunlarında tüzel kişiliği haiz meslek ku ruluşu niteliğinde kamu kurumları oldukları belirtilmiş, buna parelel olarak da 5590 sayılı Yasanın 32.maddesinde Ticaret Borsalarının Kanun da yazılı esaslar dairesinde borsaya dahil maddelerin alım ve satımı ve fiyatların tesbit ve ilan işleriyle meşgul olmak üzere kurulan tüzelkişiliği haiz kamu kurumları oldukları açıklanmıştır.
Öte yandan 2942 sayılı Yasanın 5.maddesinde kamu yararı kararı verecek merciler sıralanmış, bunların arasında kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına yer verilmemiştir.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemeler kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, meslek hizmetlerini görmek, mesleki ahlakı ve tesa nüdü korumak ve mesleğin gelişmesini sağlamak ve bu amaçla üyeleri hak kında disiplin cezaları vermek; bir takım resim ve harçlar almak; kayıt ve para cezası tahsil etmek gibi sınırlı bazı kamu yetkileriyle do netılmış, kamu kurumlarından ayrı kendine özgü kuruluşlar olduğunu ortaya koymaktadır. Bu itibarla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluş larının kamulaştırma gibi sadece Devlet ve kamu tüzel kişilerine tanınan ve yukarıda tanımlandığı gibi bir zor alım olan kamulaştırma yetki leri bulunmamaktadır.
SONUÇ : Açıklanan nedenlerle temyize konu İdare Mahkemesi kararının bozulmasına, uyuşmazlııın niteliği ve dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler dava hakkında karar vermeye yeterli görüldüğünden, 2577 sayılı İda ri Yargılama Usulü Kanununun 49.maddesinin 2.bendi uyarınca işin esası nın incelenmesine geçilerek yukarıda belirtilen nedenlerle dava konusu işlemin yetki yönünden iptaline karar verildi.


Bir meslek kuruluşunun malının haczedilebileceğine ilişkin bir yargıtay kararı:

YARGITAY
12. HUKUK DAİRESİ
E. 1994/12721
K. 1994/13068
T. 27.10.1994
DAVA : Yukarıda tarih ve numarası yazılı merci kararının müddeti içinde temyizen tetkik Şikayetçi vekili tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahalinden daireye 26.9.1994 tarihinde gönderilmiş olmakla okundu ve gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR : Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Kanununun 1. maddesindeki, bu odaların kamu kurumu niteliğinde, meslek kuruluşları olduğu yolundaki hükmün, Ceza Kanunları yönünden gözönünde tutulması gerekir. Bu odaların mallarının, Devlet malı niteliğinde olduğunu kabule imkan vermez. Aynı kanunun 19. maddesine göre de, borçlu kuruluş genel bütçeye tabi bulunmadığından ve ayrıca mallarının haczedilemiyeceğine dair anılan kanunda özel bir hüküm olmadığından borçlu kurumun malları haciz edilebilir.
İcra müdürlüğünün şikayet konusu kararı alacaklıya tebliğ edilmediğinden alacaklının şikayeti de süresindedir.
Açıklanan nedenlerle şikayetin kabulüne karar verilmesi gerekirken reddi isabetsizdir.
SONUÇ : Şikayetçi Alacaklı vekilinin temyiz itirazının kabulü ile merci kararının yukarıda yazılı nedenle İİK.nun 366. ve HUMK.nun 428. maddeleri uyarınca (BOZULMASINA) 27.10.1994 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Sayın adnan koray

Kamulaştırma konusunda yayınlanmış kararlar arasında ilgili yegane kararı bulmanız nedeniyle sizi kutluyorum. Teşekkür ederim.

Karardaki görüşe katılıyorum. Kanun hükmünü uygulamak için kararın gerekçesi en güzel biçimde yeterli açıklık getiriyor.

Ancak kanuna, karara, bunca yıllık uygulamaya karşın anlı şanlı yazarların kitaplarında ''meslek odalarının da kamulaştırma yapabileceklerine'' yer vermesi konuyu buralara taşımama yol açtı.

Sayın üyeler

Resmi bina konusunda ''Resmi bina'' tanımı mevzuatta sadece Belediye ve Mücavir Sınırlar İçinde ve Dışında Planı Bulunmayan Alanlarda Uygulanacak İmar Yönetmeliği'nde yazmaktadır. Adı zor yazılan bu Yönetmelik'teki tanıma göre : ''Resmi Bina (vs, vs, vs ve ) .........kanunla veya kanunun verdiği yetki ile kurulmuş olan kamu tüzel kişilerine ait bina ve tesislerdir.''

Bu tanıma göre meslek odalarının binalarını da ''kanunla veya kanunun verdiği yetki ile kurulmuş olan kamu tüzel kişilerine ait'' olmaları nedeniyle resmi bina saymak gerekir mi? Yoksa bu tanım sadece bu Yönetmelik uygulamasında mı geçerli?

Soruyu pratik sorarsak: Baro binası resmi bina mı?

Saygılarımla

Ayrıca bir bilgi:Hazine, kamu kurum ve Kuruluşlarına hazine ait taşınmazları tahsis yapabilmesine rağmen Kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlara tahsis yapamamaktadır.

Sanırım Kamu kurum Niteliğinde derken Kamu kurumu olmadına vurgu yapılıyor gibi.

Yani ben şı sonuca varıyorum:Kamu tüzel kişiliği ile, kendi mensuplarına karşı "güçlü" olduğu; dışarıya karşı ise, bakkal Mehmet Ağanın dükkanından çokta farkı yok gibi.

Sayın Av.Armağan Konyalı'nın sorusu aklıma bir başka soru getirdi. Resmi Bina ile "resmi plaka" arasındaki farlılık nedir? Bu kuruluşların trafiğe kayıtlı araçları acaba neden "resmi plakalı"dır?

Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği (DEĞİŞİK AD RGT: 19.08.2008 RG NO: 26972)

Madde 16 - Yapı düzenine ait tanımlar:

(...)

20) Resmi bina: Genel, katma ve özel bütçeli idarelerle İl Özel İdaresi ve Belediyeye veya bu kurumlarca sermayesinin yarısından fazlası karşılanan kurumlara ait olan ve bir kamu hizmeti için kullanılan binalardır.

(...)

Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliği

Tarifler

Madde 69 - Bu Yönetmelikte sözü geçen ve açıklanması faydalı görülen bazı tabirler aşağıda tarif olunmuştur.

(…)

n- Resmi bina: Devlet teşkilatı nizamında yer alan ve Devletin yapmakla vazifeli olduğu hizmet ve faaliyetleri ifa eden müesseselere ait veya bu müesseselerce sermayesinin yarısından fazlasına iştirak olunan teşekküllere ait olup bir kamu hizmeti için kullanılan binadır.

(…)

Sayın sinerjigroup

İlginiz ve emekleriniz için teşekkür ederim.

Planlı Alanlar Yönetmeliği'ndeki tanım ile Plansız Alanlar Yönetmeliği'ndeki tanım arasında fark var:

Plansız Alanlar Yönetmeliği'nde diğerlerinin yanısıra ''kanunla veya kanunun verdiği yetki ile kurulmuş olan kamu tüzel kişilerine ait bina ve tesisler'' de resmi tesis sayılmış.

Bu durumda yapılması gereken nedir? Bence uygulanacak Yönetmelik hangisiyse o Yönetmelik'te yazılı tanımı doğru kabul etmek gerekecek. Her olayda uygulanacak ortak bir ''resmi bina tanımı'' mevzuatta yer almıyor.

Bu yoldan gidersek meslek odalarının binaları planlı alanda kaldığından resmi bina sayılmaması gerektiği sonucuna varılıyor. Umarım doğru yerdeyizdir.

Saygılarımla

Ticaret ve Sanayi Odalarının kamulaştırma yapabileceği hususunda aşağıda sunulan Kanun hükmü ile yukarıda 2 nolu mesajdaki Danıştay kararı birbirine aykırıdır.

Başkaca kaynak bulunamamıştır.

1- KANUN

5174 TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ İLE ODALAR VE BORSALAR KANUNU
Kabul Tarihi: 18 Mayıs 2004
Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 1 Haziran 2004 - Sayı: 25479

İKİNCİ BÖLÜM
Oda Organları, Oluşumları ve Görevleri

Oda meclisinin görevleri
MADDE 17.- Oda meclisinin görevleri şunlardır:
j) Taşınmaz mal almaya, satmaya, inşa, ifraz, tevhit ve rehin etmeye, ödünç para almaya, kamulaştırma yapmaya, okul ve derslik yapmaya, bu Kanun hükümleri çerçevesinde şirket ve vakıf kurmaya veya kurulu şirketlere ortak olmaya karar vermek.



2- Yukarıda 2 nolu mesajdaki KARAR:

T.C.
DANIŞTAY
6. DAİRE
E. 1986/212
K. 1986/321
T. 26.3.1986
“Yukarıda belirtilen yasal düzenlemeler kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, meslek hizmetlerini görmek, mesleki ahlakı ve tesa nüdü korumak ve mesleğin gelişmesini sağlamak ve bu amaçla üyeleri hak kında disiplin cezaları vermek; bir takım resim ve harçlar almak; kayıt ve para cezası tahsil etmek gibi sınırlı bazı kamu yetkileriyle do netılmış, kamu kurumlarından ayrı kendine özgü kuruluşlar olduğunu ortaya koymaktadır. Bu itibarla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının kamulaştırma gibi sadece Devlet ve kamu tüzel kişilerine tanınan ve yukarıda tanımlandığı gibi bir zor alım olan kamulaştırma yetkileri bulunmamaktadır.”

Saygılarımla

Meraklısına Not:
1986 yılından beri bu aykırılığın giderilmemesinin nedeni sanayi ve ticaret odalarının kamulaştırma yapmamasıdır. Odalar kamulaştırmaya yanaşmadıkları için çekişme doğmamış ve yeni kararlar çıkmamıştır.

Alıntı: Yazan Av.Armağan Konyalı 1- ''Kamu kurumu'' ile ''kamu kurumu niteliğinde'' kavramları arasındaki fark nedir? ''Kamu kurumu niteliğinde'' kavramının mevzuatta bir tanımı var mıdır? 2- Kamu kurumu niteliğinde olan meslek odaları veya baroların kamu gücüne dayanan yetkileri arasında kamulaştırma yetkisi var mıdır? Örneğin makina mühendisleri odasının bir ildeki şubesi istediği yerdeki özel şahsa ait bir arsayı kamulaştırma yoluyla alarak şube binası yapabilir mi?

Sayın Av.Armağan Konyalı,nın 15-11-2008 tarihinde sorduğu soru şimdiye kadar cevaplandırılmamış.
Nedir kamu kurumu?
Nedir kamu kurumu niteliğindeki kurumlar?
ayrıca nedir kamu hukuku?
Nedir özel hukuk?
ve...
kamu hukuku, özel (medeni) hukuk ayırmınının sonucu olarak ortaya çıkan gerçek ve tüzel kişilik ve kamu hukuku tüzel kişiliği(varsa eğer böyle bir kişilik) nedir ve bu kişilerin ne gibi hakları ve ödevleri vardır ve bu hak ve ödevlerin kaynağı ve sınırları nelerdir.
Bu belirttiğim soruların cevabını herşeyedn önce hukuk literatüründe arayıp bulmak ve bulduktan sonra sonra yargının bu cevapları nasıl uyguladığına bakmak gerekir.

Not:

Alıntı: Oda meclisinin görevleri MADDE 17.- Oda meclisinin görevleri şunlardır: j) Taşınmaz mal almaya, satmaya, inşa, ifraz, tevhit ve rehin etmeye, ödünç para almaya, kamulaştırma yapmaya, okul ve derslik yapmaya, bu Kanun hükümleri çerçevesinde şirket ve vakıf kurmaya veya kurulu şirketlere ortak olmaya karar vermek.

bu fıkradaki 'kamulaştırma yapmaya' ibaresinin iptali gerekir düşüncesindeyim. İptal edilmediğinde diğer odalarında kamulaştırma yapma yetkisi isteyebileceği sonucu doğar. Bir meslek kuruluşuna devlete ait bir yetki tanınması bu kurulşu devlet organı olarak görmek anlamına gelir. Meslek kuruluşunun sadece üyelerine ve kendi kuruluş birimlerine karşı yetkileri vardır ve olmalıdır. Danıştayın: meslek kuruluşlarının zor alım olan kamulaştırma yetkileri bulunmamaktadır görüşüne katılıyorum.

Saygılarımla