Yabancı ülkelere götürülen Türk işçilerinin sosyal güvenlikleri

KONU:
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen Türk işçilerinin sosyal güvenlikleri

ÖN BİLGİ:
Bir Türk işverenin yurt dışında iş yeri oluşturması iki şekilde olabilir:
-Şube açmak,
-İrtibat bürosu kurmak.
--Yurt dışındaki iş yeri şube şeklinde ise, yani bu işyerinin kendi hasılatı varsa (işe ilişkin hasılat Türkiye’den fatura edilmiyor ve bu işe ilişkin gider ve maliyetler Türkiye’de kayda alınmıyorsa); şube tarafından yapılan ücret ödemeleri üzerinden Türk mevzuatına göre stopaj yapılması söz konusu olamaz. Çünkü böyle bir durumda tamamen yurt dışında cereyan eden Türkiye ile ilgilisi bulunmayan bir ödemeden bahsedilmektedir.
Vergide hükümranlık ilkesi uyarınca Türk Vergi Kanunlarının stopaj açısından böyle bir ödeme için uygulanması mümkün değildir.
--Yurt dışındaki işyeri irtibat bürosu niteliğinde ise, yani bu işyerinin kendi hasılatı yoksa, bu işyerine ilişkin masraflar Türkiye’den karşılanıp Türkiye’de gider kaydedilmekte ise; uyruğuna ve ikamet yerine bakılmaksızın bu ofiste çalışanlara yapılan ücret ödemeleri kural olarak gelir vergisi stopajına tabidir.

SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ İMZALANAN / İMZALANMAYAN ÜLKELER:

4958 sayılı Yasayla getirilen bir değişiklikle 506 sayılı Yasanın 86. maddesinin son fıkrasına "Sosyal Güvenlik Sözleşmesi" imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki işyerlerinde çalışmak üzere giden Türk İşçilerine istekleri halinde 85. madde hükümlerinin uygulanacağı" şeklinde bir hüküm getirilmek suretiyle bu konudaki eksiklik giderilmeye çalışılmıştır.

MEVZUAT:
KANUN NO: 5510
SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU
Kabul Tarihi: 31 Mayıs 2006
Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 16 Haziran 2006 - Sayı: 26200
Sigortalıların işleri nedeniyle geçici olarak yurt dışında bulunmaları
MADDE 10- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri, (c) bendinde sayılan sigortalıların mevzuatlarında belirtilen usûle uygun olarak yurt dışına gönderilmeleri veya (b) bendinde sayılanların sigortalılığa esas çalışması nedeniyle yurt dışında bulunmaları halinde, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam eder.
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen Türk işçileri de bu Kanunun uygulanmasında geçici görevle yurt dışına gönderilmiş sayılır.

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞININ
TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 3146

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN
Kabul Tarihi : 9/1/1985
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih: 18/1/1985 Sayı: 18639
İşlenen Son Değişiklik :16.07.2003/4947
MADDE 2 - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevleri şunlardır:
l) Yabancı ülkelerde çalışan Türk işçilerinin çalışma hayatı ve sosyal güvenlikle ilgili meselelerine çözüm yolları aramak, hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek,

KANUN NO: 4904
TÜRKİYE İŞ KURUMU KANUNU
Kabul Tarihi: 25 Haziran 2003
Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 5 Temmuz 2003 - Sayı: 25159
Kurumun görevleri
MADDE 3.- Kurumun görevleri şunlardır:
d) İşçi isteme ve iş aramanın düzene bağlanmasına ilişkin çalışmalar yapmak, işgücünün yurt içinde ve yurt dışında uygun oldukları işlere yerleştirilmelerine ve çeşitli işler için uygun işgücü bulunmasına ve yurt dışı hizmet akitlerinin yapılmasına aracılık etmek, istihdamında güçlük çekilen işgücü ile işyerlerinin yasal olarak çalıştırmak zorunda oldukları işgücünün istihdamlarına katkıda bulunmak, özel istihdam bürolarına ilişkin Kuruma verilen görevleri yerine getirmek, işverenlerin yurt dışında kendi iş ve faaliyetlerinde çalıştıracağı işçileri temin etmesi ile tarım işlerinde ücretli iş ve işçi bulma aracılığına izin verilmesi ve kaldırılmasına ilişkin işlemleri yapmak.
KANUN NO: 4958
SOSYAL SİGORTALAR KURUMU KANUNU
Kabul Tarihi: 29 Temmuz 2003
Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 6 Ağustos 2003 - Sayı: 25191
MADDE 39.- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun değişik 85 inci maddesinin (E) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"E- Bu maddenin (A) bendinin (a) alt bendinde belirtilen koşullar sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki iş yerlerinde çalışmak üzere giden Türk işçileri için aranmaz. Bu maddenin (D) bendinin (a), (b) ve (c) alt bentlerine göre isteğe bağlı sigortalılığı sona eren sigortalının, yeniden isteğe bağlı sigortaya devam edebilmesi için tekrar yazılı müracaatta bulunması şarttır."
506 s.K. SOSYAL SİGORTALAR KANUNU
İSTEĞE BAĞLI SİGORTAŞARTLAR
MADDE 85 - (Değişik: 3395 - 20.6.1987) Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına isteğe bağlı olarak devam edilebilmesi için ;
A) a) İsteğe bağlı olarak devam edeceğini belirtilen bir yazı ile Kuruma müracaatta bulunmak,
b) Müracaat tarihinden önce 506 sayılı Kanuna göre tescil edilmiş olmak;
c) Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi olarak çalışmamak ve buralardan kendi çalışmalarından dolayı aylık bağlanmamış olmak,
d) İsteğe bağlı olarak sigortaya devam edeceğini belirten müracaatının Kurumca alındığı tarihi takip eden aybaşından başlayarak, her yıl için 360 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemek,
Şarttır.
B) a) (Değişik: 4447 - 25.8.1999) İsteğe bağlı sigortalılığa devam etmek isteyenler ödeyecekleri isteğe bağlı sigorta primlerini, bu Kanunun 78 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak şartıyla kendileri belirler.
b) Bulunduğu derece ve kademe üzerinden en az 360 günlük prim ödeyenler yazılı talepte bulunmak şartıyla, talep tarihini takip eden yılbaşından itibaren prim hesabına esas derece ve kademesini en çok bir derece yükseltebilir.
c) İsteğe bağlı sigorta primlerinin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar Kuruma ödenmesi gerekir.
Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için bu tarihten başlanarak 80 inci madde hükmüne göre gecikme zammı uygulanır.
MADDE 85.- (Değişik: 4842 - 9.4.2003 / m.33 - Yürürlük m.39 e) Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına isteğe bağlı olarak devam edilebilmesi için;
A- a) En az 1080 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak,
b) Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna zorunlu ya da isteğe bağlı sigortalı olmamak ve buralardan kendi sigortalılığından dolayı aylık bağlanmamış olmak,
c) İsteğe bağlı olarak her ay kesintisiz otuz gün üzerinden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemek,
d) Örneği Kurumca hazırlanacak isteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma müracaatta bulunmak,
Şarttır.
B- İsteğe bağlı sigortalılık, müracaatın Kurumca alındığı tarihi takip eden aybaşından itibaren başlar. Şu kadar ki, isteğe bağlı sigortanın başladığı tarihte, sosyal güvenlik kuruluşları ile ilgileri kesilmediği tespit edilenlerin isteğe bağlı sigortalılıkları başladığı tarih itibariyle iptal edilerek, ödedikleri primler faiz uygulanmaksızın ilgililere iade edilir.
C- a) İsteğe bağlı sigortaya devam etmek isteyenler, ödeyecekleri sigorta primlerini bu Kanunun 78 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak şartıyla kendileri belirlerler. İsteğe bağlı sigorta primi oranı (Değişik ibare: 5198 - 24.6.2004 / m.13 - Yürürlük m.21/b) "%25" olarak uygulanır.
b) İsteğe bağlı sigorta primlerinin, en geç ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi zorunludur. Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için, bu tarihten başlanarak 80 inci madde hükmüne göre gecikme zammı uygulanır.
D- İsteğe bağlı sigortalılık;
a) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlayanların, çalışmaya başladıkları günden,
b) İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, buna ait dilekçelerinin Kurumca alındığı tarihten önceki primi ödenmiş son ayın bitiminden,
c) İsteğe bağlı sigorta primini art arda üç ay ödemeyenlerin primi ödenmiş son ayın bitiminden,
d) Tahsis talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış veya toptan ödeme yapılmış olmak koşulu ile tahsis talep tarihinden,
e) Ölen sigortalının ölüm tarihinden,
İtibaren sona erer.
E- Bu maddenin (A) bendinin (a) alt bendinde belirtilen koşul, 3 üncü maddesinin II nci fıkrasının (D) bendine göre çalışanlar için aranmaz. Bu maddenin (D) bendinin (a), (b) ve (c) alt bentlerine göre isteğe bağlı sigortalılığı sona eren sigortalının, yeniden isteğe bağlı sigortaya devam edebilmesi için tekrar yazılı müracaatta bulunması gerekir. E- (Değişik: 4958 - 29.7.2003 / m.39) Bu maddenin (A) bendinin (a) alt bendinde belirtilen koşullar sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki iş yerlerinde çalışmak üzere giden Türk işçileri için aranmaz. Bu maddenin (D) bendinin (a), (b) ve (c) alt bentlerine göre isteğe bağlı sigortalılığı sona eren sigortalının, yeniden isteğe bağlı sigortaya devam edebilmesi için tekrar yazılı müracaatta bulunması şarttır.

4958 s.K. MADDE 40.- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 86 ncı maddesine aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
"Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, bu Kanunun 78 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt ve üst sınırı arasında olmak şartıyla kendilerinin belirleyeceği miktarın %30'udur. Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için bu tarihten başlanarak 80 inci madde hükmüne göre gecikme zammı uygulanır.
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki iş yerlerinde çalışmak üzere giden Türk işçilerine istekleri halinde 85 inci madde hükümleri uygulanır."

TOPLULUK SİGORTASI
506.s. K.MADDE 86 - Kurum, 2 nci ve 3 üncü maddelere göre sigortalı durumunda bulunamayanların, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca onanacak genel şartlarla (İş kazalariyle meslek hastalıkları), (Hastalık), (Analık), (Malûllük, yaşlılık ve ölüm) sigortalarından birine, birkaçına veya hepsine toplu olarak tabi tutulmaları için, işverenlerle veya dernek, birlik, sendika ve başka teşekküllerle sözleşmeler yapabilir.
(Ek fıkra: 4958 - 29.7.2003 / m.40 - Yürürlük m.58 a) Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, bu Kanunun 78 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt ve üst sınırı arasında olmak şartıyla kendilerinin belirleyeceği miktarın (Değişik ibare: 5198 - 24.6.2004 / m.13 - Yürürlük m.21/b) "%25"idir. Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için bu tarihten başlanarak 80 inci madde hükmüne göre gecikme zammı uygulanır.
(Ek fıkra: 4958 - 29.7.2003 / m.40 - Yürürlük m.58 a) Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki iş yerlerinde çalışmak üzere giden Türk işçilerine istekleri halinde 85 inci madde hükümleri uygulanır.

SONUÇ:
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen Türk işçilerinin sosyal güvenlikleri,
Yasa ile "geçici görev" kapsamına alınan yurtdışına çalıştırılmaya götürülecek işçiler için işverenin ödeyeceği prim yükünün ağır olması,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Murat Başesgioğlu'nun,"Sosyal Güvenlik Reformu'nun 1 Temmuza yetişmesi konusunda henüz verilmiş bir kararın söz konusu olmadığını" belirterek, "Yetişirse, biz de bir an önce hayata geçmesini isteriz. Reforma 4 sene emek vermiş biri olarak bir an önce hayata geçmesini ben de isterim. Yetişmezse de bunun ertelenmesini doğal karşılamak lazım" demiş olması (Anadolu Ajansı,20.03.2007)
Karşısında sorun olmaya devam edecek gibi görünüyor.

Arkadaşlar,
Konu,kurgusu yapıl(a)mamış satırlarla aktarıldığı için affola!
(zaman yokluğu, iş yoğunluğu vs. vs.).

Konuya ilgi duyup işleyecek olan arkadaşlara da şimdiden teşekkürler.
Hepinize sevgiler.

İşkur, işçi - işveren arasındaki ( imzası mecburi ) sözleşmesini yeniledi. Sözleşmede belirsiz süreli hizmete ihbar yükümlülüğünü15 gün olarak belirlemiş.

YURT DIŞI HİZMET AKDİ

1-TARAFLAR :

A-İŞVEREN/İŞVEREN VEKİLİ

B- İŞÇİ
a) T.C. Kimlik No: ..............................................
a) T.C. Kimlik No: ..................................................
b) İşyeri Ünvanı: .................................................
b) Adı, Soyadı:........................................... ............
c) İşveren/İşveren Vekilinin Adı,Soyadı: ...........
c) Baba Adı :................................................. ..........
.................................................. ..........................
d) Doğum Yeri ve Tarihi:.......................................
.................................................. ..........................
e) Nüfusa Kayıtlı Olduğu Yer:..............................
d) Baba Adı:.............................................. ..........
f) Mesleği: .................................................. ...........
e) Doğum Yeri ve Tarihi: ..................................
g) Pasaport No:............................................... ........
f) Nüfusa Kayıtlı Olduğu Yer: ...........................
h) Sigorta Sicil No:............................................... ..
g) Tabiiyeti : .................................................. ......
ı) Türkiye’deki Adresi:..........................................
h) Türkiye’deki Adresi: ......................................
.................................................. .............................
.................................................. ..........................
.................................................. ..............................
ı) ..............’daki Adresi :....................................
j) Çalışacağı İşyeri/Şantiye Adresi:.......................
.................................................. ...........................
.................................................. ..............................
j) Varsa Ticaret Sicil No:.....................................
.................................................. .............................
j) Telefon:. .................................................. ........
k) İşveren tarafından belirtilecek olan, işverenin
k) e-mail Adresi: ................................................
aynı ülke sınırları içindeki başka şantiyeleri: ......
l) Fax: .................................................. ...............
.................................................. ..............................
m)Posta Kutusu No: ..........................................
l) e-mail adresi: .................................................. ...

m) Telefon:.......................................... ...................

n) Faks:............................................. .....................


2-SÖZLEŞMENİN KONUSU:
İşbu sözleşme; 4 üncü maddede yazılı işte çalışacak olan işçi ile işveren arasındaki çalışma ve çalıştırmaya ilişkin yöntem ve temel koşulları, karşılıklı hak ve borçları belirlemek amacı ile düzenlenmiştir.

3-İŞVERENİN BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ:
İşveren; işin yapılacağı ülkedeki çalışma koşulları, ücret, günlük, haftalık ve fazla çalışma süreleri ile ücretlerini, hafta tatili ve genel tatillere ilişkin koşullar ile bu günlerde çalışma yapılması halinde ödenecek ücreti içeren açıklayıcı belgeyi işçiye, işçi tarafından imzalanmış işverenin kaşesini ve yetkili kişinin imzasını taşıyan bir nüshasını da Kuruma verir. Bu belgedeki bilgiler, ilgili ülkedeki çalışma mevzuatına uygun olarak hazırlanır. İşveren tarafından işçiye verilecek belge içeriğindekibilgi ile işin yapılacağı ülkedeki uygulama arasında farklılıklar bulunması halinde işveren belgede belirtilen hususları uygulamakla sorumludur. İşin yapılacağı ülkedeki çalışma mevzuatında değişiklik söz konusu olduğunda, değişiklikler işçiye yazılı olarak bildirilir.

4-YAPILACAK İŞ:
İşçi, yukarıda adresi yazılı işyerinde/şantiyede.............................olarak çalışacaktır. İşçinin sözleşmede yer alan işyerinde/şantiyede ve belirtilen meslekte çalışması esastır. Ancak, işçinin de kabul etmesi halinde mevcut ücreti düşürülmemek şartıyla, işçi, işveren tarafından aynı ülke sınırları içerisindeki diğer şantiye ve işyerlerinde çalıştırılabilir.



5-SÖZLEŞMENİN SÜRESİ ve SONA ERDİRİLMESİ: (*)

Bu iş sözleşmesi …./…./…… - …./…./…… tarihleri arasında geçerlidir.
Bu iş sözleşmesi belirsiz süreli olup yurt dışına hareket edilen tarihte yürürlüğe girer.
İşçi ve işveren, iş sözleşmesini 15 gün öncesinden yazılı olarak bildirmek kaydıyla feshedebilir. Taraflar, belirtilen bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini derhal feshedebilir. İş sözleşmesi işçinin işyerine gitmek üzere Türkiye’den hareket ettiği tarihte başlar. İşveren, işyerine intikalini müteakip işçiye derhal iş vermek zorunda olup, iş vermediği durumlarda da, işçinin ücretini ödemek zorundadır.
Çalışma mevzuatı bulunan ülkelerde bu mevzuata göre, bulunmayan ülkelerde ise 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24 ve 25’inci maddelerindeki hükümler çerçevesinde, sözleşme bildirimsiz olarak işçi veya işveren tarafından feshedilebilir.

6- ÜCRET ve ÖDENMESİ:
İşçinin ücreti, saat/aylık üzerinden ...........................’dır.Ücret, tahakkuktarihindeki kur üzerinden YTL karşılığı olarak da ödenebilir. İşçinin isteği üzerine işveren tarafından avans verilebilir. Ücret, işçinin istemesi halinde, işçinin Türkiye'deki banka hesabına döviz veya karşılığı YTL olarak yatırılır veya mutemet tayin ettiği şahsa ödenir.

7- DENEME SÜRESİ:
Deneme süresi işçinin işyerinde/şantiyede işe fiilen başladığı tarihten itibaren 2 (iki)aydır. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirimsiz ve tazminatsız feshedebilir. Ancak, işçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır. Deneme süresi içinde iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi halinde Türkiye’ye dönüş yol masrafı işverence işçiye ödenir.

8- ÇALIŞMA SÜRESİ VE FAZLA ÇALIŞMA:
Çalışma süresi, fazla çalışma saatleri ve fazla çalışma nedeniyle yapılacak ödemelerle ilgili olarak, çalışılan ülkedeki mevzuat hükümleri uygulanır. Çalışma süresi, fazla çalışma saatleri ve fazla çalışma nedeniyle yapılacak ödemelerle ilgili olarak çalışılan ülke mevzuatında düzenleme bulunmaması halinde; 4857 sayılı İş Kanunu hükümleri uygulanır.

9- HAFTA TATİLİ VE GENEL TATİLLER:
Hafta tatili ve genel tatil günlerine ve bu günlerde çalışma yapılması halinde ödenecek ücretlere ilişkin çalışılan ülke mevzuatı uygulanır. Çalışılan ülke mevzuatında, hafta ve genel tatil günlerinde yapılan çalışmalar için ücret düzenlemesi yapılmamış ise 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre ödeme yapılır.

10- YILLIK ÜCRETLİ İZİN:
İşçi, çalışılan ülke mevzuatı esasları doğrultusunda yıllık ücretli izin hakkına sahiptir. Yıllık ücretli izinlerin başlangıç tarihi işçinin görüşü de alınarak işveren tarafından tespit edilir. İşçi, yıllık ücretli iznini Türkiye'de geçirirse gidiş-dönüş yol parası işverence karşılanır.
Yıllık ücretli izni hak etmeyen işçiye; Türkiye’de evlenmesi ve/veya ana baba eş çocuk ve kardeşlerinin ölümü durumunda altı güne kadar ücretli mazeret izni verilebilir. İşçinin bu izni hak edebilmesi için işyerine dönüşünde evlilik veya ölüm olayının resmi belge ile kanıtlanması zorunludur. Aksi halde kullandığı izin, yıllık ücretli izninden mahsup edilir.

11- SOSYAL GÜVENLİK:
Sosyal güvenlik anlaşması imzalanan ülkelerde istihdam edilecek işçiler hakkında, sosyal güvenlik anlaşması hükümleri uygulanır.
Sosyal güvenlik anlaşması imzalanmayan ülkelerde işveren, istihdam edeceği işçiler için bu ülkelere hareketlerinden önce, Türkiye’de yürürlükte bulunan sosyal güvenlik mevzuatı hükümleri gereğince işlem yapar. İstihdam edilen işçinin, hizmet akdinin devamı süresince her türlü sağlık hizmeti, çalışılan ülke mevzuatına göre işveren tarafından karşılanır. İşçinin ölümü halinde cenazenin Türkiye’de defnedileceği yere kadar ortaya çıkan tüm masrafları işverence karşılanır.Yabancı firmalar ile yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş bulunan Türk firmalarından bu madde hükümlerinin yerine getirilmesi istenilmez.

(*) Sözleşmenin 5 inci maddesinde tercih edilen seçenek işaretlenmelidir.

12-İŞ DÜZENİ VE DİSİPLİNİ:
İşçi; çalışacağı ülkenin saat ayarına göre işyeri/şantiye yetkililerince belirlenecek iş saatleri ve çalışma aralarına, işin vardiyalı yapılması halinde belirlenen usul ve esaslara, iş sağlığı ve iş güvenliği hükümlerine uymayı kabul eder. Ayrıca taraflar iş düzeni ve iş disiplini ile ilgili yerel mevzuat, gelenek ve göreneklere aykırı davranışta bulunmamayı taahhüt ederler.

13-PASAPORT, VİZE, YOL MASRAFLARI VE DİĞER MASRAFLAR:
İşçinin çalışacağı ülkeye kadar gidiş-dönüş yol parası, vize uygulanması halinde vize işlemleri, çalışma ve oturma izninin alınması için gerekli masraflar işverene aittir. Pasaport masrafları işçiye aittir. İşveren, işçi için yaptığı masraflara karşılık olarak işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapamaz. Ancak işçinin, 12’nci maddede belirtilen hallere aykırı davranışları ile işçinin, işverene kasten zarar vermesi nedeniyle işine son verilmesi veya işçinin sözleşme süresi dolmadan haklı nedeni olmaksızın sözleşmeyi feshetmesi halinde gidiş yol, vize ve oturma izni masrafları işçiden tahsil edilir. Ayrıca, işverence bu sözleşmenin üçüncü maddesinde belirtilen belge içeriğinde açıklanan koşullardan farklı uygulamalarda bulunulması nedeniyle işçinin sözleşmeyi feshetmesi halinde dönüş yol parası işverence karşılanır.

14- YATACAK YER, LOJMAN VE YEMEK:
İşçi için, sağlık şartlarına uygun lojman veya yatacak yer ücretsiz olarak işverence sağlanır. Lojman ve yatacak yerin şantiyeden uzakta olması halinde işçilerin toplu veya tek olarak işyerine ulaşımı ücretsiz olarak işverence sağlanır. Bu süre, iş süresinden sayılmaz. Yatacak yerin ısıtılması, aydınlatılması ve temizliğinin sağlanması işverene aittir. İşçiye ücretsiz olarak günlük üç öğün yemek verilmesi işveren tarafından sağlanır.

15-İKİNCİ SÖZLEŞME :
Taraflar arasında ikinci iş sözleşmesi bu sözleşmedeki haklarını sınırlayıcı olmamak koşuluyla imzalanabilir. İki sözleşme arasında fark olması halinde, işçinin lehine olan hükümler uygulanır.

16- ANLAŞMAZLIK HALİNDE UYGULANACAK MEVZUAT VE YETKİLİ MAKAMLAR:
İşçi ve işveren arasındaki sözleşmenin uygulanmasında doğacak anlaşmazlıklar ile diğer ihtilafların giderilmesinde işverenin Türkiye’deki ikametgahının veya şirket merkezinin bulunduğu şehrin mahkemeleri ile icra daireleri yetkilidir. Sözleşme maddelerinde, çalışılan ülke mevzuatının geçerli olduğunun belirtildiği hususlardaki ihtilafların çözümünde öncelikle çalışılan ülke mevzuatı, çalışılan ülkede konuya ilişkin hukuki düzenleme bulunmaması halinde Türk mevzuatı uygulanacaktır.

17-İŞÇİ VE İŞVERENİN BEYAN ve KABULÜ:
Taraflar; çalışma ve çalıştırmaya ilişkin usul ve esasları düzenleyen, karşılıklı hak ve yükümlülüklerini belirleyen hükümlerin bu iş sözleşmesinde yer aldığını, sözleşmeyi okuyarak anladıklarını ve kabul ettiklerini beyan ve taahhüt ederler.

18-SÖZLEŞMENİN DÜZENLENMESİ ve SAKLANMASI:
18 maddeden ibaret bu iş sözleşmesi, işçi ile işveren veya vekili arasında; bir nüshası işçiye, bir nüshası işverene verilmek ve bir nüshası da Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüğündeki dosyasında saklanmak üzere 3 nüsha düzenlenerek, taraflarca imzalanmış ve Kurum yetkilisi tarafından onaylanmıştır.

İşveren / İşveren Vekili

Tanzim Yeri ve Tarihi
İşçi
Adı, Soyadı
……………………
Adı, Soyadı
(İmzası)
... / ... / .......
(İmzası)

Görülmüş ve Onaylanmıştır.

Türkiye İş Kurumu

Geçici görevle yurt dışına işçi göndermede işverenin prim yükü gerçekten de artıyor.

Bunun dışında bir de doğrudan yurt dışında görevlendirilmek üzere istihdam edilen işçiler var ( yukarıda yolladığım sözleşme bu işçilerle ilgili ) Bu tür istihdam şeklinde SSK m.86 uyarınca topluluk sigortası yapılıyor. Sağlık ise, topluluk sigortası kapsamı dışında bırakılıyor. Bu nedenle prim yükü azalıyor.

Sağlık sigortası konusunda yaşanan bu sıkıntıyı bertaraf edebilmek için, İşkur sözleşmelerine, işçinin tüm sağlık giderlerinin işveren tarafından ödeneceği kaydını giriyor. Aslında, devlete ait olan bu görev, türlü nedenlerle ( kaynak yetersizliği, organizasyonsuzluk, vs) işverene yükleniyor.

İşkur'un yukarıda görülen "yeni" sözleşmesi belirsiz süreli hizmet akitlerinde enteresan bir ihbar süresi "münasip görmüş." Eski sözleşmelerde yürürlükteki iş yasasına atıf bulunmakta iken, şimdiki uygulama 15 günlük, anlaşılması imkansız ve hatta işçi aleyhine bir durum ortaya çıkarmış. Bence bu madde 4857 m.17 karşısında hiçbir geçerliliği olmayan bir madde, zira m.17 uyarınca ihbar süreleri asgaridir, azaltılamaz. İşkur'un bu ihbar süresini hangi akla hizmetle sözleşmeye aldığını anlamak mümkün değil.

İşkur'un sözleşmesinde yer yer, işin yapıldığı ülkedeki çalışma mevzuatına da atıfta bulunulmuş. Oysa, eski sözleşmede açıkça Türk Hukukunun uygulanacağı yazılı idi. Yeni sözleşmede, örneğin çalışma süreleri, hafta tatili, yıllık ücretli izin, fazla çalışma ve fazla çalışma nedeniyle ödenecek ücretin tespitinde çalışılan ülkenin mevzuatının uygulanacağı düzenlenmiştir.

MÖHUK m.5 uyarınca,

KAMU DÜZENİNE AYKIRILIK
MADDE 5 - Yetkili yabancı hukukun belirli bir olaya uygulanan hükmünün Türk kamu düzenine açıkça aykırı olması halinde, bu hüküm uygulanmaz; gerekli görülen hallerde, Türk hukuku uygulanır.

İş yasasının genel karakteri itibariyle emredici nitelikteki hükümler taşıdığı göz önüne alındığında fazla çalışma ile ilgili çalışılan ülke düzenlemesine sözleşmedeki şekliyle atıfta bulunmak yanlış olmuştur. Bu atıf ancak ve ancak, çalışılan ülkedeki düzenlemeler, bizim mevzuatımızdaki düzenlemelerle karşılaştırıldığında işçi lehine ise uygulanır şeklinde yapılabilir. Bana kalırsa, bu düzenlemenin de bir geçerliliği olmayacaktır.

Düzenleme geçerli olmayacaksa ne tür sorunlar çıkar? Sorunların en başında, yasal mevzuata göre hakkını alamayan işçinin, sözleşmedeki düzenlemeye inanarak ( geçerli olduğunu düşünerek) hak aramasının önüne geçilmesi riski vardır ki, bu tek başına yeterlidir.

İşkur'un bu sözleşmeyi hukukçulara danışarak hazırlamadığına inancım tam.

Saygılar.

Sayın Yılmaz,

Anlaşmamız olmayan bir ülkeye götürülecek işçiler konusunda ,işveren ve işçi yönlerinden konuyu irdelerseniz sevinirim.Teşekkürler.

Halihazırda, anlaşmamız olmayan ülkelere gönderilen işçiler bakımından Türkiye İş Kurumu'nun yukarıda tam metnini gönderdiğim ve eleştirisini yaptığım hizmet sözleşmesi kullanılmaktadır.

5510 sayılı yasada ise , anlaşmamıs olmayan ülkelere işçi göndermede birtakım değişiklikler getirilmiş. Bu yasada da, geçici ve sürekli görevle yurt dışına işçi gönderme düzenlenmiş.

Geçici görevle yurt dışına giden işçi, sürekli görevle yurt dışına gönderilen işçi ile bu işçinin birlikte yaşadığı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık harcamalarının SSK taraından karşılanacağı düzenlenmişse de, SSK'nın karşılayacağı miktara bir sınır getirilmiş. SSK, ancak yurt içindeki sözleşmeli sağlık kuruluşlarına ödenen tutar kadar sağlık hizmetini karşılıyor ve bu miktarı aşan kısmının işveren tarafından karşılanacağı belirtiliyor. Devlet, burada da "sosyal devlet" olmakla kendi üzerine düşen görevi işverene havale ediyor. 5510 sayılı yasadan önce, işçinin sağlık harcamalarının tümü İş-kur'un sözleşmesi ile işverene bırakılmış halde iken, bu yasa ile sağlık harcamasında işverenin yükü hala kaldırılmamış görünüyor.

Şu andaki uygulamada, anlaşmamız olmayan ülkelere sağlık sigortası primi yatırılmadığı için işverenin prim yükü daha hafif, ancak bu düzenleme ile ilerinde işverenin prim yükü artacağı gibi hala sağlık harcamalarının belli bir bölümünden sorumlu olması gündeme gelecek.

Bir konu da şu, anladığım kadarıyla, sürekli görevle yurt dışına gidenlerin sağlık hizmetlerinden yararlanması sadece "acil hallerde" mümkün olacak. Buradaki, acil hal düzenlemesi biraz tereddüt uyandırıyor. hangi hal, acil? Bugün müdahale edilmeyen küçük görünen bir rahatsızlık ileride acil bir duruma yol açacak durumdaysa, bugün yapılan müdahalenin acil olup olmadığı konusu nasıl çözümlenecek? SSk ile işçi, "bu konu acil, bu konu değil" tartışması yaşayacak mı?

Yine de işçi açısından bakıldığında artık, anlaşmamız olmayan ülkelere gitse de sağlık sigortası kapsamına girdiğini görüyoruz. Bunu bir ehveni şer, eskiye oranla bir iyileştirme olarak kabul etmek de mümkün.


Saygılar.

Yurt dışına (ikili sosyal güv. sözleşmesi olmayan bir ülkeye) geçici götürülen işçilerin oradaki "iş kazası" konularındaki düşünce ve tecrübelerinizi de paylaşırsanız seviniriz.

Anlaşmamız olmayan ülkelere götürülen işçilerin geçirdikleri iş kazaları konusu da oldukça problemli bir konu.

Meselenin sıkıntılı olması SS Kanunu madde 86’nın uygulamasından kaynaklanıyor. Bildiğiniz gibi madde 86’de kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına ( sağlık hariç) tabi olarak işçi götürülebileceği düzenlenmiş. Düzenleme bu olsa da uygulamada işverenler ciddi sorunlarla karşılaşıyor.

İyi niyetli bir işveren SSK’ya, işçilerin madde 86’da gösterilen tüm sigorta kollarına tabi olmasını istediğini belirttiğinde neler oluyor? SSK, uzun vadeli sigortaları ( yaşlılık gibi ) mecburi tutuyor. Kısa vadeli sigortalardan olan iş kazasını ise işveren istese dahi kabul etmiyor. Gerekçe şu : Kaza olduğunda yurt dışında inceleme, teftiş yapamam., bu nedenle bu sigorta kolunu seçemezsin! Dolayısıyla, işveren, dolurması zorunlu olan matbu formda bu sigortaları işaretlemiyor ( kendisine düşen prim yükü de böylece azalıyor) Sağlık sigortası ise zaten kapsam dışında. Demek ki, topluluk sigortası ile giden bir işçinin SSK nezdinde iş kazası primi yatmıyor.

Bu aşamada, SSK’nin çıkardığı bir genelgeden de bahsetmek yararlı olacaktır : 25.7.1998 tarih 3/34 Ek sayılı genelge. Bu genelgeye göre, anlaşmamız olamayan bir ülkeye topluluk sigortası ile giden işçi, iş kazası geçirdiği vakit 506 sayılı yasaya uygun olarak yapılan harcamalar mahalli konsolosluktan tasdikli rapor ve belgelere dayalı olarak yapılırsa olay tarihindeki resmi kur üzerinden hesaplanarak kurum tarafından ödeniyor. Oysa, işçinin iş kazası ile ilgili primleri fiili bir engel yüzünden yatmamış. O zaman insanın sorası geliyor, bu ne perhiz bu ne lahana turşusu ?

İnceliği olan ikinci bir konu da geçici görevlendirme ile anlama olmayan ülkelere işçi gönderme. Buradaki incelik şu, işveren aslında işçiyi doğrudan yurt dışındaki işte istihdam etmek üzere almış, ancak topluluk sigortası yapmıyor, mesela merkezden ofis elemanı olarak alıyor, SSK’ya bildirimini veriyor, aynı gün veya ertesi gün yurt dışına gönderiyor. Genel tabloya baktığımızda, bu işverenin prim yükünü arttırsa da işçi lehine bir durum, çünkü topluluk sigortasının açmazlarına maruz kalmamış olacak. Ancak, SSK bunu da kabul etmiyor. Geçici görevden bahsedebilmek için, sigortalının “öteden beri” çalışmakta olduğu bir işyerinden gönderilmesi gerektiğini iddia ediyor. Oysa, geçici görevi düzenleyen SS Kanunu madde 7’de böyle bir şart yok.

Kısaca SSK hem işçinin iş kazası priminin yatmasını fiilen engelliyor hem de buna kolu bacağı kırık da olsa bir çözüm bulmaya çalışan iyiniyetli işverenin işlemini geçersiz sayıyor. Bütün bunların sonucu olarak da olayı iş kazası olarak görmüyor ( yasal bir çalışma yapılmadığı için )

Özetle, anlaşmamız olmayan ülkelerde iş kazası geçiren işçinin başvuracağı tek yol bırakılıyor. İş-Kur’un düzenlediği matbu sözleşmeye ( hizmet akdine ) dayanarak maddi – manevi tazminat istemek.

Bence, olayın iş kazası olduğun tespit ettirmekte fayda var. Bu tespit talebinin içine iyi hazırlanmış bir çalışma ile SSK’nın bu uygulamasından bahsedilmek suretiyle, kurumun uygulamasının Anayasaya aykırılığı da ileri sürülürse bir gelişme sağlanabilir.

Saygılar.

Sayın YILMAZ, verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederim.

Türkiye İş Kurumu

Yurtdışında İşe Yerleştirme Hizmetine Dair Yönetmelik

RG. 16.02.2008 Cumartesi,Sayı: 26789 (Asıl)