İsviçre'ye AİHM'de "İfade Özgürlüğü" Cezası

İsviçre'nin 2. Dünya Savaşı'ndaki rolünü sorguladığı için kısıtlama gören gazeteci Monnat'ın başvurusunda AİHM, "50 yıl önceki olaylarla ilgili birkaç TV izleyicisinin şikayetçi olması bu önlemleri tek başına haklı göstermez" dedi; İsviçre'yi mahkum etti.

BİA Haber Merkezi
27/09/2006 Erol ÖNDEROĞLU BİA (Strasbourg) - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), TSR televizyonundaki "Temps Présent" (Çağımız) adlı programda İsviçre'nin 2. Dünya Savaşı'ndaki rolüyle ilgili eleştirel bir belgesel yayımlayan gazeteci Daniel Monnat'ın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 10. maddesinde güvence altına alınan "ifade özgürlüğü hakkı"nın kısıtlandığına karar verdi.

AİHM İsviçre'nin, 6 ve 11 Mart 1997'de yayımlanan belgeselde tarafsızlığa aykırı yayına izin verdiği gerekçesiyle İsviçre yasalarının öngördüğü gibi programı denetime tabi tutulan ve Şikayet Kurulu'na sevk edildikten sonra yol açtığı ihlali telafi etmesi istenen gazeteciye tazminat ödenmesine gerek olmadığına hükmetti.

İsviçre'nin yakın tarihini ele alan programa yaptırım

Suçlanan program, İsviçre'nin 2. Dünya Savaşı sırasındaki rolünü, tarihi günlerini ders kitaplarında okutulduğu ve halkın yaşadığı şekliyle yansıtıyordu. Program İsviçre'yi çalışkan, tarafsızlığına rağmen demokrasi yani müttefiklerden yana tavır alan bir ülke olarak yansıtıyordu.

Programın devamında İsviçre'nin tutumunu sert şekilde eleştiren kişilerin, o dönemde yaşamış İsviçrelilerin karışık görüşlerine yer veriyordu. Programda ayrıca, aşırı sağa ilgi duyan ve Almanya'ya yakınlık kurmaya istek bir İsviçre tasvir ediliyordu.

13 Haziran 2001'de AİHM'e taşınan program, İsviçre'de Yahudi düşmanlığı konusundaki görüşlere, İsviçre ile Almanya arasındaki dönemin ilişkilerine değinilerek, kara para aklama sorununa vurgu yapıldı ve Yahudi Fonları meselesinde İsviçre'deki banka ve sigorta şirketlerinin rolü ele alınıyordu.

Programa tepki gösterenlerin Federal Radyo Televizyon Yasası'nın (LRTV) 4. maddesine dayanarak başvurduğu bağımsız Şikayet Kurulu, 27 Ağustos 1999'da, söz konusu programın 4. maddeye ihlal ettiğini, "haber programlarının objektif olması, çoğulculuğu ve çok görüşlülüğü yansıtması"na dair ilkeyi çiğnediğine karar verdi.

Şikayet Kurulu'nun bu kararına karşılık, SSR, gazeteci Monnat ve bir tarihçinin başvurduğu Federal Mahkeme, 21 Kasım 2000'de itirazı reddederek kurul kararını onadı. Ayrıca, kurul, programda dile getirilen görüşlerin bu şekilde gözlemlenmeye müsait olması gerektiğini de bildirdi. Sonuçta kurul, ihlalin giderilmesini talep etti. SSR kanalı, Şubat 2001'de, kurulun bu istemini yerine getireceğini belirtti.

SSR, söz konusu uyarıların Yazı işleri Kurulu'nun bilgisine sunulduğunu ve bundan böyle duyarlı konular işlenirken bunları dikkate alınacağını kurula bildirdi. Yanıtı olumlu karşılayan kurul ise dosyayı kapattı.

AİHM: Birkaç televizyon izleyicisi şikayetçi oldu diye...

Ancak gazeteci Monnat, programın denetlenmesi, ayrıca Şikayetler Kurulu ve Federal Mahkemesi'ne ilişkin işlemleri AİHM'e taşıdı. Başvurusunda Monnat, ifade özgürlüğü ve adil yargılanma hakkının kısıtlandığını savundu.

21 Eylül'de kararını açıklayan AİHM, gazeteciye kısmen hak verdi ve İsviçre'nin gazeteciye mahkeme giderleri karşılığında 3 bin 500 avro (yaklaşık 7 bin YTL) ödemesini istedi.

Federal Yasaların denetimine ilişkin şikayeti bu düzenlemelerin "Genel bir hukuk rejimi" olduğu gerekçesiyle reddeden AİHM, programın sahibi kişi olarak Monnat'a "yargı ambargosu" altında bulunduğu için programına ait kaset satışlarına kısıtlama getirilebileceğini belirtti.

Programın cezalandırılmasına ilişkin olarak AİHM, program konusunun 50 yıl önce yaşanmış olan gelişmelerle ilgili olduğunu da kayda alarak, "Birkaç televizyon izleyicisi programdan şikayetçi olup başvurdu diye Şikayet Kurulu'nun geliştirdiği önlemleri tek başına haklı gösteremez" diye bildirdi.

Gazetecilerin görev ve sorumlulukları açısından da AİHM, her ne kadar kamuya ait bir TV kanalında yayımlanan bir röportajda da söz konusu olsa, eldeki gerekçelerin Federal Mahkemenin şikayeti değerlendirmeye alacak kadar "belirginlik ve yeterlilikte olmadığına" karar verdi. (EÖ)

BİANET