ABD Yüksek Mahkemesi, Yakalama Esnasındaki Araç Aramalarını Sınırlandırdı

ABD Yüksek Mahkemesi, Mayıs 2009’da, Arizona & Rodney Joseph Gant davasında, arama kararı olmaksızın yapılan aramalarla ilgili oldukça önemli bir karara imza atarak bu konuda ülkede yıllardır süren tartışmalara son vermiştir.
Olayda Rodney Gant isimli bir kişiyi durduran polis, iptal edilmiş ehliyetle araç sürdüğünü tespit etmesi üzerine Gant’ı yakalayarak gözaltına almıştır. Gant, kelepçeli vaziyette, polis aracının arka koltuğundayken görevli polis memurlarınca aracı aranmış ve bu arama neticesinde araçta bir miktar kokain maddesi ele geçirilmiştir.

Gant, mahkemedeki savunmasında, aracında hâkim kararı olmadan yapılan aramanın Anayasanın ihlali olduğunu öne sürmüştür. İlk derece mahkemesi bu iddiasını geri çevirerek bu aramanın hukuka uygun olduğuna hükmetmiştir. Temyiz başvurusu üzerine davaya bakan Arizona Yüksek Mahkemesi ise bu hükmü uygun bulmayarak; mahkeme kararı olmadan yapılan aramanın ancak yakalamayla bağlantılı delillerinin koruma altına alınması ya da görevli memurları tehlikeden korumak gayesiyle ancak mazur görülebileceğine karar vermiştir. Mahkeme, Gant’ın polis memurları için tehdit oluşturmayacak şekilde olay yerinden uzaklaştırıldığı ve memurlara karşı dışarıdan herhangi bir tehdidin mevcut olmadığı ayrıca araçta saklanmış olabilecek delil konusunda da herhangi bir endişenin bulunmadığı gerçeğini göz önüne alarak, yapılan bu aramanın hukuka aykırı olduğu neticesine varmıştır. ABD Yüksek Mahkemesi de verilen bu kararı oy çokluğuyla (5/4) teyit etmiştir.

ABD Yüksek Mahkemesinin vermiş olduğu bu karar, bir şüpheliyi yakaladıktan hemen sonra aracını aramak konusunda polise yeni sınırlar getirmektedir. Bundan sonra yapılacak uygulamada, polis, yakaladığı şahsın aracını aramak için, eğer şüpheli, ekip otosuna bindirilmiş ve polis memurları için herhangi bir güvenlik tehdidi oluşturmuyorsa, arama kararına ihtiyaç duyacaktır. Aracın yolcu bölümü araçtan uzaklaştırılan şüphelinin ulaşabileceği mesafedeyse ya da araçta yakalamayla bağlantılı bir suç delilinin bulunacağına dair bir makul sebebin olması halinde arama kararı olmadan da arama yapılabilecektir. Bu haklı gerekçelerin mevcut olmaması halinde yakalanan şüphelinin aracının aranması için mahkeme kararı alınması gerekecektir.

Bu görüşe karşı çıkan mahkeme üyeleri ise, bu kararla Yüksek Mahkemenin, polisin bu alanda geliştirmiş olduğu uygulamayı alt üst edeceğini ileri sürmüştür. Ayrıca bu kararın polisten araçta bir suça ait delillerin bulunacağına dair karar vermesini istemesinin de anlaşılır olmadığını belirtmişlerdir. Ayrıca ABD Hükümeti de, bu kararı, polisin görevi sırasındaki performansını olumsuz yönde etkileyeceğini belirterek eleştirmiştir.

ABD hukukunda, bir kişinin evini ya da üstünü aramak için kural olarak mahkeme kararı gereklidir. Ancak durumun aciliyeti, polisin arama kararı olmadan arama yapmasını gerektirmesi halinde bu durum yasaya uygunluk sebebi sayılmaktadır. Mahkemeye, bir şahsın ciddi şekilde yaralandığı ya da yaralanmasına yönelik somut bir tehdidin var olması hallerini, acil duruma örnek göstermektedir. ABD’de, konut sakinlerinin izin verilmesiyle de mahkeme kararı olmaksızın arama yapılabilmektedir.

Örnek bir olayla (Georgia v. Randolph davası) konuyu açıklamak gerekirse; Utah Eyalet Polis Müdürlüğü gece yarısı 03.00 civarında bir evden gelen yüksek müzik sesiyle ilgili bir şikâyet alır. Bu çağrıya cevap veren polis ekibi olay yerine vardığında evin içinden bağırma sesleri geldiğini işitir. Evin arka bahçesine yaklaştıklarında ise evin mutfağında bir münakaşanın olduğunu pencereden görürler. Yaklaştıklarında 4 yetişkinin bir genci tutmaya çalıştığını ancak gencin yetişkinlerden birisinin yüzüne bir yumruk vurduğunu ve darbenin etkisiyle yetişkin şahsın dudağının patladığını diğer yetişkinlerin ise genci buzdolabına sıkıştırmaya çalıştıkları, uygulanan gücün etkisiyle buzdolabının da hareket etmeye başladığını müşahede ederler. Bunun üzerine, memurlardan birisi mutfağa girerek polis olduğunu bildirir ve bunun üzerine kavga son bulur. Neticede, görevli memurlar 4 yetişkini gözaltına alır.[1]

Bu şahısların avukatı, polisin izinsiz ve mahkeme kararı olmadan bir eve girmesinin anayasayı aykırı olduğunu ileri sürmüştür. Yüksek mahkeme ise verdiği kararda, polisin evdeki bir kişinin ciddi olarak yaralandığı ya da yaralanmasına yönelik bir tehdidin mevcudiyetine ilişkin objektif makul gerekçenin varlığı halinde, polisin mahkeme kararı olmadan o eve girebileceğine hükmetmiştir. Polis memurunun buradaki rolü sadece yaralılara ilk yardım değil, hem şiddetin engellenmesi hem de düzenin sağlanmasıdır.

[1] Bkz. http://www.policeone.com/legal/artic...icle-searches/