Uluslararası Çocuk Kaçırma - Lahey Sözleşmesi - Genelge

ULUSLARARASI ÇOCUK KAÇIRMANIN HUKUKİ VEÇHELERİNE DAİR LAHEY SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMASI HAKKINDA GENELGE (ULUSLARARASI HUKUK VE DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ)T.C.
ADALET BAKANLIĞI
Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
Sayı : B.03.0.UİG.0.00.00.06/010.06.02/3 01/01/2006
Konu: Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukukî
Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesinin
Uygulanması.
</B>GENELGE
No:65
BİRİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI ÇOCUK KAÇIRMANIN HUKUKÎ VEÇHELERİNE DAİR LAHEY SÖZLEŞMESİ
(1) Bilindiği üzere, Türkiye adına 2l Ocak l998 tarihinde imzalanan "Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukukî Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesi"nin onaylanması, 3 Kasım l999 tarih ve 446l sayılı Kanunla uygun bulunmuş ve 29 Aralık l999 tarih ve 99/l3909 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanarak l5 Şubat 2000 tarih ve 23965 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmıştır.
(2) Onay belgesi 3l Mayıs 2000 tarihinde tevdi yeri olan Hollanda Dışişleri Bakanlığına iletilen Sözleşme, l Ağustos 2000 tarihinde Türkiye yönünden yürürlüğe girmiştir.
(3) Türkiye Sözleşmenin 26'ncı maddesinin 3'üncü paragrafına, "Türkiye Cumhuriyeti muhakeme masrafları veya kanunî danışman ve müşavirlerin katılımından doğan masraflar ile çocuğun iadesi sebebiyle doğan masrafları üstlenmemektedir" şeklinde çekince koymuştur.
(4) Sözleşmenin 6'ncı maddesi uyarınca, Sözleşmede öngörülen yükümlülükleri yerine getirmek üzere Bakanlığımız Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü "Merkezî Makam" olarak belirlenmiştir.
(5) Sözleşmeye; Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Avusturya, Avusturalya, Arjantin, Bahamalar, Belçika, Belarus (Beyaz Rusya), Belize, Bosna-Hersek, Brezilya, Bulgaristan, Burkina-Faso, Çek Cumhuriyeti, Çin Halk Cumhuriyeti, Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Ekvator, Estonya, El Salvador, Guatamela, Gürcistan, Güney Afrika Cumhuriyeti, Finlandiya, Fiji, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, Honduras, İngiltere, İrlanda, İsrail, İtalya, İspanya, İsviçre, İsveç, İzlanda, Kanada, Kolombiya, Kosta-Rika, Litvanya, Letonya, Lüksemburg, Mauritius, Macaristan, Malta, Makedonya Cumhuriyeti, Meksika, Moldova, Monako, Nikaragua, Norveç, Özbekistan, Panama, Paraguay, Peru, Polonya, Portekiz, Romanya, Saint Kitts ve Nevis, Sırbistan ve Karadağ, Slovakya, Slovenya, Srilanka, Şili, Tayland, Trinidad ve Tobako, Türkmenistan, Türkiye, Uruguay, Venezuela, Yeni Zelanda, Yunanistan ve Zimbabve taraf bulunmaktadır.
(6) Sözleşmenin 37'nci maddesinde, işbu Sözleşmenin Lahey Uluslararası Özel Hukuk Konferansının 14'üncü Toplantısına üye devletler arasında yürürlükte olacağı belirtildikten sonra, 38'inci maddesinde diğer devletlerin de Sözleşmeye katılabileceği, ancak katılmanın sadece katılan devlet ile bu katılmayı kabul ettiğini beyan eden devletler arasında geçerli olacağı öngörülmüştür. Bu çerçevede, Türkiye Konferans üyesi olduğundan 1 Ağustos 2000 yürürlük tarihi itibariyle Sözleşmeyi onaylayan devletlerden; Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Avusturya, Avustralya, Arjantin, Belçika, Çin Halk Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İsrail, İtalya, İspanya, İsviçre, İsveç, Kanada, Lüksemburg, Norveç, Portekiz, Sırbistan ve Karadağ, Slovakya, Venezuela ve Yunanistan ile taraf bulunmaktadır.
(7) Sözleşmeye katılım halinde ise "anlaşmacı devlet" statüsünde bulunan Türkiye'nin bu katılımı kabul etmesi koşulu ile Sözleşme bu devletler ve ülkemiz arasında geçerli olacağından, Türkiye'nin Sözleşmeye katılan Belarus (Beyaz Rusya), Bulgaristan, Bosna-Hersek, Çin Halk Cumhuriyetine bağlı Macau Özel İdare Bölgesi ve Hong Kong Özel İdare Bölgesi, Gürcistan, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Monako, Polonya, Romanya, Slovenya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Makedonya, Slovakya, İzlanda, Moldova, Türkmenistan ve Özbekistan'a yönelik kabul beyanı Sözleşmenin 38'inci maddesinin 4'üncü fıkrası uyarınca Bakanlar Kurulunca 1 Mart 2004 tarih ve 2004/6936 sayılı kararı ile kararlaştırılmış ve 29 Nisan 2004 tarih ve 25447 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak Sözleşme bu ülkeler ile Türkiye arasında 1 Haziran 2004 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.
(8) Sözleşme Anayasanın 90'ncı maddesinde öngörülen usule uygun şekilde onaylanarak yürürlüğe girmiş olup, kanun hükmü niteliğini kazanmıştır. Sözleşme milletlerarası bir anlaşma olarak da Türkiye Cumhuriyetini bağladığından uygulamada gerekli duyarlılığın gösterilmesi, ahdî yükümlülük ve milletlerarası hukuk ilkeleri yönünden önem taşımaktadır.
İKİNCİ BÖLÜM
SÖZLEŞMENİN AMAÇ VE KAPSAMI
(1) Sözleşme, çocuğun, velâyet hakkı ihlâl edilerek bir ülkeden diğer bir ülkeye götürülmesi veya alıkonulmasının zararlı etkilerinden uluslararası alanda korunması amacına yönelik olduğundan</B>, </B>çocuğun derhal mutat meskeninin bulunduğu ülkeye geri dönmesini ve şahsî ilişki kurma hakkına riayet edilmesini sağlamak üzere hazırlanmıştır.
(2) Sözleşmenin uygulanmasında, bir çocuğun yerinin değiştirilmesinin veya alıkonulmasının haksız olarak nitelendirilebilmesi için:
a) Çocuğun yerinin değiştirilmesi veya alıkonulması, bu fiillerin gerçekleşmesinden hemen önce mutat meskeninin bulunduğu devletin hukuku uyarınca, bir kişiye veya bir kuruma tek başına veya birlikte kullanılmak üzere tevdi edilmiş bulunan velâyet hakkının ihlâl edilmesi suretiyle meydana gelmiş olması,
b) İhlâl edilmiş bulunan velâyet hakkının yer değiştirme veya alıkoyma vak'asının gerçekleştiği sırada fiîlen kullanılmakta veya bu vak'a gerçekleşmemiş olsaydı, kullanılacak olması gerekmektedir (m. 3).
(3) Sözleşme, velâyet ve şahsî ilişki kurulması haklarının ihlâlinden hemen önce mutat meskeni taraf Devletlerden birinde bulunan çocuklara uygulanır. Sözleşme kapsamında;
(4) Çocuk: 16 yaşına girmemiş bulunan kişidir.
(5) Velâyet hakkı: Çocuğun bakım ve gözetimi ile meskenini tayin etme hakkını içerir.
(6) Şahsî ilişki kurma hakkı: Çocuğun belirli bir süre için mutat meskeninin bulunduğu yerden başka bir yere götürülmesi hakkını ifade eder (m. 4, 5).
(7) Sözleşmenin 6'ncı maddesi uyarınca, her Âkit Devlet, Sözleşmenin öngördüğü yükümlülükleri yerine getirmek üzere bir "merkezî makam" tayin edecektir.
(8) Merkezî makamların başlıca görevleri, doğrudan doğruya veya kendi Devletinin diğer yetkili makamlarının yardımıyla;
a) Haksız olarak götürülen veya alıkonulan çocuğun bulunduğu yeri bulmak,
b) Gerekli her türlü geçici tedbirleri alarak, çocuğun veya talepte bulunanın yararlarının tehlikeye düşmesini önlemek,
c) Çocuğun, rıza ile iadesini veya dostane bir çözüme ulaşılmasını sağlamak,
d) Yararlı görülmekte ise, çocuğun sosyal durumu hakkında bilgi alışverişinde bulunmak,
e) Sözleşmenin uygulanması ile ilgili olarak iç hukuk mevzuatı hakkında bilgi vermek,
f) Çocuğun iadesinin sağlanması veya şahsî ilişki kurulması hakkının yerine getirilmesi için adlî veya idarî işlemleri başlatmak veya teşvik etmek,
g) Gerekli görülmekte ise, bir avukatın atanması da dahil adlî yardım sağlamak veya bunu kolaylaştırmak,
h) Çocuğun güvenli bir şekilde iadesini sağlamak,
i) Sözleşmenin uygulanmasında ortaya çıkan engeller hakkında diğer merkezî makamları bilgilendirmek olarak belirlenmiştir (m.7).
(9) Sözleşmenin l0'uncu maddesine göre, çocuğun bulunduğu devletin merkezî makamı, çocuğun gönüllü olarak teslimi için tüm önlemleri almakla yükümlü olacaktır.
(10) Sözleşmede söz konusu edilen adlî veya idarî davalar için ve her ne isim altında olursa olsun, genel masrafların veya muhakeme masraflarının ödenmesini garanti için hiçbir teminat, kefalet ve depozito istenemez (m. 22).
(11) Sözleşmenin 23'üncü maddesi uyarınca, işbu Sözleşmenin uygulanması ile ilgili belgeler resmî onay veya benzeri her türlü formaliteden muaftır.
(12) Sözleşmenin, kullanılacak dile ait 24'üncü maddesinde, tüm talep, yazışma ve diğer belgelerin talepte bulunulan devletin merkezî makamına kendi resmî dilinde gönderileceği, ancak talepte bulunulan devletin resmî dilinde tercüme yapılmasının mümkün olmaması halinde, İngilizce veya Fransızca dillerinden birisinde yapılmış tercümelerinin ekleneceği bildirilmiştir.
(13) Sözleşmenin 25'inci maddesi, Âkit Taraflardan birinin vatandaşlarının veya mutat meskeni bu ülkede bulunan kimselerin, Sözleşmenin uygulanması ile ilgili bütün konularda diğer Âkit tarafın vatandaşları ile aynı ölçüde adlî müzaherete hak kazanacakları hükmünü amirdir.
(14) Sözleşmenin 28'inci maddesine göre merkezî makam, talep eden adına hareket etme veya adına hareket etmekle yetkilendirilen bir temsilci tayin etme yetkisi veren yazılı bir izin belgesinin talebe eklenmesini isteyebilecektir.
(15) Sözleşme, ancak ilgili devletler açısından yürürlüğe girmesinden sonra gerçekleşen çocuk kaçırma vak'aları hakkında uygulama alanı bulabilecektir (m. 35/l). Buna göre, çocuğun kaçırılmadan önce mutat meskeninin bulunmuş olduğu devletin veya çocuğun haksız olarak götürülmüş bulunduğu devletin kaçırma vak'ası gerçekleştiği sırada henüz Sözleşmeye taraf olmaması halinde, çocuğun Sözleşme hükümleri uyarınca iadesi gerçekleşemez. Sözleşmenin zaman açısından uygulanabilirliğinin tespitinde esas alınacak olan tarih, çocuğun mutat meskeninin bulunduğu ülkeden başka bir ülkeye kaçırıldığı tarihtir. Haksız alıkoyma ise, belirli bir süre kalmak için başka bir ülkeye götürülen çocuğun bu süre sonunda teslim edilmeyip alıkonulduğu tarihtir</B>. </B>Uluslararası kaçırma vak'asının gerçekleştiği tarihte, hem çocuğun mutat meskeni devleti hem de götürüldüğü devletin Sözleşmeye taraf bulunması halinde, Sözleşme zaman açısından uygulama alanı bulur.
(16) Sözleşmenin 21'inci maddesinde, ziyaret hakkının tesisi veya korunmasına ilişkin taleplerin de, çocuğun geri dönüşüne ilişkin talepler ile aynı usul ve şekilde yapılabileceği belirtilmektedir. Bu konuda, merkezî makamların, ziyaret hakkının rahatça kullanılması ve bu hakkın kullanılmasının tabi olabileceği tüm şartların yerine getirilmesi ve ziyaret hakkına karşı muhtemel engellerin olanaklar ölçüsünde kaldırılması yolunda 7. maddede yer alan işbirliği yükümlülükleri ile bağlı oldukları ve ziyaret hakkını organize etmek veya bu hakkı ve tabi olabileceği şartları korumak amacıyla kanunî bir süreci gerek doğrudan doğruya gerekse aracılar ile başlatabileceği veya teşvik edebileceği öngörülmektedir.
I- SÖZLEŞMENİN UYGULAMA ALANI
(1) Türkiye Cumhuriyeti açısından Sözleşmenin uygulanmasında "merkezî makam" görevini üstlenen Bakanlığımız, bu görevini mahallî Cumhuriyet başsavcılıkları aracılığı ile yerine getirecektir. Cumhuriyet başsavcılıklarının bu görevleri iki bölümden oluşmaktadır.
A) Gönderici makam olarak;
(2) Mutat meskeni Türkiye'de olup da, velâyet hakkı ihlâl edilmek suretiyle başka bir Âkit Devlet ülkesine götürülen çocuğun geri dönmesinin sağlanmasında Cumhuriyet başsavcılıkları "gönderici makam" işlevini görecektir. Böyle bir başvuruda bulunulması halinde, Cumhuriyet başsavcılığı, çocuğun bulunduğu Devletin Sözleşmeye taraf olup olmadığını tespit ettikten sonra, belgelerin düzenlenmesinde talepte bulunana yardımcı olacak ve belgeleri ilgili Devlet merkezî makamına iletilmek üzere Bakanlığımıza gönderecektir.
(3) Sözleşmenin 8'inci maddesinde hangi belgelerin düzenleneceği sayılmıştır. Buna göre;
Sözleşme hükümleri uyarınca çocuğun iadesi sürecinin işlemeye başlaması, öncelikle buna ilişkin bir talebin yapılmasına bağlıdır.
Talep:
a) Başvuruda bulunanın, çocuğun ve çocuğu götürdüğü veya alıkoyduğu ileri sürülen kişinin kimliğine ilişkin bilgileri,
b) Çocuğun doğum tarihini,
c) Çocuğun iadesi talebinde dayanılan gerekçeleri,
d) Çocuğun bulunduğu yere ve yanında kaldığı kişiye ilişkin elde edilebilen bilgileri,
ihtiva etmelidir.
(4) Başvuruda, çocuğun doğum tarihinin özellikle belirtilmiş olması gerekmektedir. Bunun sebebi, Sözleşmenin uygulama alanının, kaçırılmış bulunan çocuğun yaşına göre belirlenecek olmasıdır. Sözleşme hükümleri, sadece 16 yaşına girmemiş çocuklar için uygulanacaktır.
(4) Talep formunun iki örnek olarak mekanik araçlarla düzenlenmesi gerekmektedir. Bu formun noter veya herhangi bir merci tarafından onaylanmasına gerek bulunmamaktadır. Sadece başvuru sahibinin, beyanını yer ve tarih belirterek imzası ile teyit etmesi yeterlidir. Başvurunun herhangi bir usulî şekle uygun olarak yapılması gerekliliği bulunmamakta ise de, uygulamada kolaylık sağlamak üzere Genelgemiz ekinde yer alan İngilizce veya Fransızca çevirisi ile birlikte düzenlenmesi uygun olacaktır.
Talebe eklenecek belgeler:
(6) Başvuruya, iade talebine dayanak teşkil eden mahkeme kararının veya taraflar arasındaki anlaşmanın aslına uygunluğu onaylanmış iki örneği eklenecektir.
(7) Ayrıca, başvuruya uyuşmazlığa uygulanacak Türk hukuk mevzuatı hakkında bilgi veren bir belge veya beyan ile birlikte, uyuşmazlığı çözmeye elverişli başka belgeler eklenebilecektir. Bu nedenle çocuğun ve çocuğu kaçıran kişinin normal ebatta ve mümkünse son halini gösteren birer fotoğrafının eklenmesi yararlı olacaktır.
(8) Başvuru ve ekli belgelere başvuruda bulunulan merkezî makamın bulunduğu ülkenin resmî dilinde yapılmış olan tercümesi eklenecektir. Ancak başvuruda bulunulan merkezî makamın bulunduğu ülke diline tercümesi zor olacaksa, İngilizce veya Fransızca dillerinde düzenlenmiş bir çevirisi eklenecektir.
(9) Sözleşmenin 28'inci maddesi uyarınca, talepte bulunulan Devlet merkezî makamının gerek görmesi halinde, iade başvurusunda bulunan kimseden kendi adına hareket etme veya adına hareket etmekle yetkilendiren bir temsilci tayin etme yetkisi veren yazılı bir yetki belgesi istenebilecektir.
(10) Belgelerin düzenlenmesi ve tercümesi için notere başvurma zorunluluğu yoktur. Ancak tercümenin hukuk terminolojisini bilen bir tercüman tarafından yapılması sağlanmalıdır.
B) Aracı kurum olarak;
(11) Çocuk, Türkiye'de bulunuyorsa, Sözleşmenin uygulanmasında yabancı Devlet merkezî makamından alınacak çocuğun iadesine ilişkin talep ve Sözleşmenin öngördüğü diğer belgeler, Bakanlığımızca incelenerek, Sözleşmeye uygunluğu tespit edildikten sonra, gereği yapılmak üzere çocuğun bulunduğu bildirilen yer Cumhuriyet başsavcılığına gönderilecektir.
(12) Çocuğun bulunduğu yer belirlendikten sonra, Cumhuriyet başsavcılıklarınca öncelikle, kaçıran kişinin rızası ile çocuğun teslimi veya taraflar arasında dostane bir çözümün sağlanması için girişimlerde bulunması gerekmektedir. Cumhuriyet savcısı hal ve şartlara göre gerektiğinde ilgili kişi ve kurumların yardımını alabilir. Sözleşmenin uygulanmasında, çocuğun rıza ile teslimi öncelikli olarak tercih edilmektedir.
(13) Bu sebeple, Cumhuriyet başsavcılığınca çocuğu kaçıran kişinin bizzat beyanına başvurulması ve Sözleşmede öngörülen zorlayıcı tedbirler hatırlatılarak, rıza ile teslimin telkin edilmesi veya uzlaşma yolu ile bir çözüm bulunmasına çalışılması uygun olacaktır.
(14) Çocuğun, rıza ile tesliminin kabul edilmesi halinde keyfiyetin, çocuğun teslim alınmasını teminen talepte bulunan Devlet merkezî makamını haberdar etmek üzere derhal Bakanlığımıza bildirilmesi gerekmektedir.
(15) Kaçıran kişinin rızası ile çocuğun teslimi veya taraflar arasında uzlaşma ile dostane bir çözümün bulunması mümkün değilse, çocuğun iade edilip edilmeyeceğine ilişkin bir karar verilmek üzere talep ve ekli belgeler, yetkili hukuk mahkemesine tevdi edilecektir.
(16) Sözleşmenin 26'ncı maddesinin 1'inci fıkrasında mevcut "Her merkezî makam Sözleşmeyi uygularken kendi masraflarını karşılar" hükmü uyarınca, çocuğun iadesi talebiyle ilgili olarak açılacak davanın harç ve muhakeme masraflarının kovuşturma ödeneğinden karşılanması icap etmektedir. Bununla birlikte, aynı maddenin 2'nci fıkrasında yer alan "Taraf Devletlerin merkezî makamı ve diğer kamu organları, Sözleşmenin uygulanmasında vaki taleplerle ilgili olarak, hiçbir masraf isteyemezler. Özellikle başvuruda bulunanlardan, dava masrafları veya icabında bir avukatın davaya katılmasının gerektireceği masraflar talep edilemez. Ancak, çocuğun geri dönüşüne bağlı olarak yapılan veya yapılabilecek işlemlerin yarattığı masrafların ödenmesini isteyebilirler" hükmüne, Türkiye muhakeme masraflarından veya kanunî danışman ve müşavirlerin katılımından doğan masraflar ile çocuğun iadesi sebebiyle doğan masrafları üstlenmeyeceği şeklinde çekince ileri sürmüş bulunduğundan, mahkemece verilecek kararla birlikte dava masraflarının başvuruda bulunana yükletilmesi gerekmektedir.
(17) Aynı maddenin son fıkrası hükmü uyarınca, adlî veya idarî makamca, çocuğun dönüşü veya Sözleşme çerçevesinde ziyaret hakkı konusunda karar verilirken, gerektiğinde talep eden adına yapılan bütün masrafların, çocuğun yerini değiştiren veya alıkoyan ya da ziyaret hakkının kullanılmasını önleyen kişiye yükletilmesi mümkün olabilecektir.
(18) Mahkemece çocuğun iadesi konusunda verilen kararın kesinleşmesinden sonra gerekirse, İcra ve İflâs Kanununun çocuk teslimine dair ilâmların icrası hakkındaki hükümlerine göre cebrî icra yoluna başvurularak çocuğun başvuruda bulunana iadesi sağlanacaktır.
(19) Aynı şekilde çocuğun kaçırılması suretiyle kişisel ilişki kurma hakkı engellenmişse, yine aynı usul izlenerek kişisel ilişki kurma hakkının icrası sağlanır.
(20) Şu kadar ki; çocuğun iadesi başvurusunda bulunanın Türkiye'de olmaması veya bir avukat tarafından temsil edilmemesi durumu dikkate alınarak, gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi için, cebrî icra yoluna başvurmadan önce Bakanlığımızın onayı alınmalıdır.
(21) Cebrî icra yoluna başvurulmasına rağmen çocuğun teslim edilememesi halinde, icra müdürlüklerine düzenlettirilecek ayrıntılı tutanak, ilgili yabancı Devlet merkezî makamına iletilmek üzere Bakanlığımıza gönderilecektir.
(22) Sözleşmenin uygulanmasında Taraf Devletler, haksız olarak yeri değiştirilen veya alıkonulan çocuğun süratli ve güvenlik içinde iadesini sağlamakla yükümlüdür. Bu sebeple Cumhuriyet başsavcılıkları çocuğun iadesi talebiyle ilgili işlemleri en seri şekilde yerine getirmelidir.
(23) Bakanlığımız, Sözleşmenin uygulanmasında yapılan işlemler dolayısıyla ilgili Devlet merkezî makamına sürekli bilgi vermek zorundadır. Bu bakımdan Cumhuriyet başsavcılıklarınca işlemler titizlikle takip edilecek ve konuya ilişkin olarak yapılan işlemlerden tekide gerek kalmadan derhal Bakanlığımıza ayrıntılı bilgi verilecektir.
II- İADEYE İLİŞKİN KARAR VERME SÜRECİNDE GÖZÖNÜNDE TUTULACAK HUSUSLAR
(1) Sözleşmede çocuğun iade edilip edilmeyeceğine ilişkin karar verecek olan adlî makamın "uluslararası yetkisine" ilişkin bir hüküm mevcut bulunmamakla birlikte, uygulamada Sözleşmenin 7 ve 12'nci maddelerindeki düzenlemeden, çocuğun kaçırılmak suretiyle götürüldüğü veya alıkonulduğu Âkit Devlet ülkesinin adlî makamlarının çocuğun iadesine ilişkin karar verme konusunda uluslararası yetkiye sahip kılındıkları kabul edilmektedir. Çocuğun kaçırılmış olması nedeniyle bulunduğu ülkenin hangi adlî makamının iade konusunda karar vermeye yetkili olduğunun tayini ise, Âkit Tarafların iç hukuklarına bırakılmıştır.
(2) Mahkemenin, çocuğun iadesi başvurusu hakkında bir karar verebilmesi için öncelikle çocuğun yerinin değiştirilmesinin veya alıkonulmasının haksız olup olmadığını tespit etmesi gerekir. Mahkeme böyle bir tespiti yaparken, çocuğun mutat meskeni hukukunu veya çocuğun mutat meskeninin yetkili makamlarınca verilmiş olan kararları dikkate alabilir. Çocuğun kaçırılmış olup olmadığını tespit edecek olan mahkeme, ayrıca iade talebinde bulunan davacıdan çocuğun yerinin değiştirilmesinin veya alıkonulmasının, Sözleşmenin 3'üncü maddesi anlamında haksız olduğunu gösteren, çocuğun mutat meskeni devletinin makamlarınca verilmiş bir kararı veya belgeyi talep edebilir (m. 15).
(3) Çocuğun yerinin değiştirilmesinin veya alıkonulmasının haksız olup olmadığını tayin etme durumunda olan mahkeme, yabancı hukukun veya kararın dikkate alınmasının gerektiği başka durumların aksine, herhangi bir özel usulî işleme tâbi tutmadan, çocuğun mutat meskeni makamlarınca verilmiş belgeleri doğrudan dikkate alabilir (m.14). Örneğin, Türk hukukuna göre yabancı mahkeme kararlarının kesin delil olarak kabul edilebilmesi için öncelikle yetkili mahkemece tanıma kararı verilmesi gerekmektedir. Oysa bu Sözleşme uyarınca mahkeme, çocuğun iadesi talebini değerlendirirken yabancı kararı doğrudan dikkate alabilecektir.
(4) Bu suretle, çocuğun haksız olarak yerinin değiştirilmiş olduğu veya alıkonulduğu tespit edildikten sonra, Sözleşmenin 12'nci maddesinin 1 ve 2'nci fıkraları ile 13 ve 20'nci madde hükümleri göz önünde tutularak iadesine karar verilip verilmeyeceği değerlendirilir.
(5) Sözleşmenin 12'nci maddesinin 1'inci fıkrası iadeye ilişkin başvurunun çocuğun kaçırılmasından itibaren bir yıl içinde yetkili makamlara ulaşması halini; 2'nci fıkrası ise başvurunun bu sürenin geçmesinden sonra ulaşması halini düzenlemektedir. Buna göre, başvuru çocuğun kaçırılmasından itibaren bir yıl içinde yetkili makamlara ulaşmış ise, Sözleşmenin 13 ve 20'nci maddelerinde belirlenmiş iadeden kaçınma nedenlerinden biri bulunmadığı takdirde, kural olarak çocuğun iade edilmesi yönünde karar verilmesi öngörülmüştür (m.12/f.1). Buna karşın başvurunun çocuğun kaçırılmasından bir yıl geçtikten sonra ulaşması durumunda, geniş takdir hakkına sahip bulunan mahkemenin, 13 ve 20'nci maddelerde yazılı iadeden kaçınma nedenleri yanında, çocuğun yeni çevresi ile uyum sağlamış olup olmadığını da gözetip buna göre bir karar vermesi gerekecektir (m.12/f.2).
(6) Sözleşmenin 2'nci maddesi uyarınca Âkit Devletler ülke sınırları içerisinde Sözleşmenin hedeflerine ulaşabilmek için en seri usulleri uygulamalıdır. Yetkili makamların Sözleşmenin 2'nci maddesiyle getirilen ivedilikle hareket etme yükümlülüğü, 11'inci madde ile tekrarlanmış bulunmaktadır. Aynı maddenin 1'inci fıkrası gereğince de, her Âkit Devletin adlî veya idarî makamları çocuğun ivedilikle iadesini sağlamalıdır 2'nci fıkrasında ise, yetkili makamın (mahkemenin) çocuğun iade edilip edilmeyeceği hakkındaki kararını iade başvurusunun ulaşmasından itibaren altı hafta içinde vermesi gerektiği belirtilmektedir. Bu süre içinde yetkili mahkemece karar verilememiş olması durumunda, iade talebinde bulunan veya bulunulan merkezî makam gecikmenin nedenleri hakkında bilgi isteyebilir. Bu halde mahkeme, süresi içinde karar verilememesinin nedenlerini bildirecektir (m.11/f.2).
(7) Sözleşme çerçevesinde çocuğun iadesi hakkında verilen karar velâyet hakkının esasını etkilemez (m.19). Mahkemece çocuğun iadesine karar verilmiş ise, bu karar velâyet hakkına ilişkin bir hükmü içermeyecektir. Çocuğun iadesine karar verilmesi halinde velâyet hakkına ilişkin düzenlemeleri yapmak, çocuğun iade edileceği Devlet makamlarına bırakılmıştır.
(8) Sözleşme hükümlerinin uygulanması sonucunda çocuğun iadesi talebinin reddedilmesi veya kaçırılmasından itibaren makul bir sürenin geçmiş olmasına rağmen iadeye ilişkin bir başvuruda bulunulmamış olması halinde, çocuğun bulunduğu ülke makamlarınca, velâyet hakkına ilişkin bir karar verilebilir (m.16).
(9) Sözleşmenin 17'nci maddesine göre, talepte bulunulan Devlette velâyete ilişkin bir karar verilmiş olması, bu Sözleşme hükümleri çerçevesinde çocuğun iadesi talebinin reddine gerekçe oluşturmayacaktır. Bu madde hükmüyle, çocuğu kaçıran kişinin, bu eylemden hemen önce veya kaçırdıktan hemen sonra almış olduğu bir velayet kararını ileri sürerek çocuğun iade edilmesini engellemeye yönelik girişiminin bertaraf edilmesi amaçlanmaktadır. Çocuğun götürüldüğü veya alıkonulduğu Devlet mahkemesince verilmiş bir velâyet kararı bulunsa dahi, çocuğun iadesine karar verilebilecektir. Bununla birlikte, mahkeme iade talebini değerlendirirken söz konusu velâyet kararının Sözleşmenin uygulama alanına giren gerekçelerini dikkate alabilir.
(10) Sözleşmenin uygulanmasında, çocuğun iadesine ilişkin başvuru ve ekindeki belgeler ile bir merkezî makam tarafından sağlanan tüm bilgi ve belgeler ister merkezî makama, ister doğrudan adlî makamlara yöneltilmiş bulunsun, anılan makamlarca kabul edilecektir (m. 30).
(11) Sözleşme uyarınca, haksız olarak bir Âkit Devlet ülkesinden diğerine götürülen veya alıkonulan çocuğun, iade edilmesi için önceden yabancı makamlardan alınmış velâyete veya şahsî ilişki kurma hakkına dair bir kararın bulunması gerekmediği gibi, böyle bir kararın mevcut olması durumunda bunun tanınması veya tenfiz edilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
Bundan böyle, Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukukî Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesine dayanılarak yapılan işlemlerde yukarıda belirtilen hususlara dikkat edilmesini rica ederim.
Cemil ÇİÇEK
Bakan
EK- Talep Formu
1980 TARİHLİ ULUSLARARASI ÇOCUK KAÇIRMANIN HUKUKÎ VEÇHELERİNE DAİR LAHEY SÖZLEŞMESİ UYARINCA TALEP FORMU
APPLICATION FORM UNDER THE HAGUE CONVENTION ON THE CIVIL ASPECTS OF INTERNATIONAL CHILD ABDUCTION (Concluded October 25, l980)
</B>TALEP EDEN MERKEZÎ MAKAMTALEP EDİLEN MAKAM
REQUESTING CENTRAL REQUESTED AUTHORITY
AUTHORITY
</B>................................................ ..... ..............................................
TALEBİN KONUSU .................................................. .................................................. ............
</B>NATURE OF THE REQUEST
GENEL BİLGİLER
</B>GENERAL INFORMATION
</B>Çocuk ve ana, babanın kimliği
...
</B>Identity of the child and parents
</B>Çocuk
</B>Child:
Soyadı .................................................. .................................................. ....................................
</B>Name
</B>Adı.................................................. .................................................. ..........................................
</B>First name
Doğum tarihi ve yeri.................................................. .................................................. .............
</B>Date and place of birth
</B>Vatandaşlığı.................................................. .................................................. ...........................
</B>Nationality
Cinsiyeti.................................................. .................................................. ..................................
</B>Sex
Mutat mesken adresi .................................................. .................................................. ...........
</B>Habitual residence
</B>Pasaport veya kimlik cüzdan (numarası) .................................................. ............................
</B>Passport or identity card (number)</B>
Tanımlama ve fotoğraf .................................................. .................................................. ........
</B>Description and photo
</B>Ana, Baba
...
</B>Parents
</B>Anne
.
</B>Mother:
</B>Soyadı
.................................................. .................................................. ..............................
</B>Name
</B>Adı .................................................. .................................................. ...........................................
</B>First name
</B>Doğum tarihi ve yeri.................................................. .................................................. ...............
</B>Date and place of birth
Vatandaşlığı.................................................. .................................................. .............................
</B>Nationality
</B>Mesleği.................................................. .................................................. ......................................
</B>Occupation
Mutat mesken adresi.................................................. .................................................. ...............
</B>Habitual residence
</B>Pasaport veya kimlik cüzdan (numarası) .................................................. ..............................
</B>Passport or identity card (number)
</B>Baba
..
Father</B>
Soyadı ................................................... .................................................. .....................................
</B>Name
</B>Adı................................................... .................................................. ...........................................
</B>First name
Doğum tarihi ve yeri.................................................. .................................................. ............................................
</B>Date and place of birth
Vatandaşlığı .................................................. .................................................. ...........................
</B>Nationality
Mesleği.................................................. .................................................. ......................................
</B>Occupation
Mutat mesken adresi.................................................. .................................................. ..............
</B>Habitual residence
</B>Pasaport veya kimlik cüzdan (numarası)................................................. ................................
</B>Passport or identity card (number)
</B>Evlilik tarihi ve yeri.................................................. .................................................. ................
</B>Date and place of marriage
Boşanma kararı varsa tarihi ve verildiği yer.................................................. .........................
</B>Date and place of any divorce decision
Talepte bulunan kişi veya kurum
.............
</B>Requesting individual or institution
Soyadı.................................................. .................................................. ......................................
</B>Name
Adı (kişisel başvuru)................................................... .................................................. ..............
</B>First names (individual applicant)
</B>Vatandaşlığı (kişisel başvuru) ) .................................................. .............................................
</B>Nationality (individual applicant</B>)
Mesleği (kişisel başvuru) .................................................. .................................................. .....
</B>Occupation (individual applicant</B>)
Adresi.................................................. .................................................. .......................................
</B>Address </B>
Pasaport veya kimlik cüzdanı (numarası).................................................. ..............................
</B>Passport or identitiy card (number)</B>
Çocukla yakınlığı.................................................. .................................................. .....................
</B>Relation to the child</B>
Yasal danışmanının isim ve adresi.................................................. ..........................................
</B>Name and address of legal adviser</B>
Talebin dayandığı vak'alar veya yasal sebepler
(örneğin; mahkeme kararı.................................................. .................................................. .....
</B>Factual or legal grounds justifying the request
(e.g. court decision</B>)
Açılmış bulunan veya açılması tasarlanan hukukî davalar
</B>Civil proceedings in progress or intended
VELÂYETİN YENİDEN TESİSİ HAKKINDA DAVA BAŞVURULARI İLE
İLGİLİ EK BİLGİLER
ADDITIONAL INFORMATION IN CASES OF APPLICATIONS FOR
RESTORATION OF CUSTODY
</B>Çocuğun bulunabileceği yer .................................................. ................................................
</B>Place where the child is thought to be</B>
Çocuğun haksız olarak götüren veya alıkoyan kişiyle ilgili bilgiler
Information concerning the person alleged to have improperly
removed or retained the child
Soyadı.................................................. .................................................. .......................................
</B>Name </B>
Adı.................................................. .................................................. ............................................
</B>First name</B>
Doğum tarihi ve yeri.................................................. .................................................. ...............
</B>Date and place of birth</B>
Vatandaşlığı.................................................. .................................................. .............................
</B>Nationality
Çocuğa yakınlığı.................................................. .................................................. ......................
</B>Relation to the child</B>
Mesleği.................................................. .................................................. ......................................
</B>Occupation</B>
Bilinen son adresi.................................................. .................................................. ....................
</B>Last known address</B>
Pasaport veya kimlik cüzdanı (numarası) .................................................. .............................
</B>Passport or identity card (number)</B>
Tanımlama ve fotoğraf (eklere bakınız).................................................. ..................................
</B>Description and photo (see annexes)</B>
Çocuğun bulunduğu yer konusunda ilâve bilgi temin
edilebilecek diğer kişiler.................................................. .................................................. ........
</B>Other persons who might be able to supply additional
information relating to the whereabouts of the child</B>
Haksız götürme veya alıkoymanın yeri, tarihi ve oluş şekli
...
</B>Place, date and circumstances of the improper
removal or retention</B>
Çocuğun kime teslim edileceği.................................................. ................................................
</B>Child is to be returned to</B>
Soyadı.................................................. .................................................. ......................................
</B>Name
</B>Adı.................................................. .................................................. ...........................................
</B>First name</B>
Doğum tarihi ve yeri.................................................. .................................................. .........
</B>Date and place of birth</B>
Adres.................................................. .................................................. ...................................
</B>Address</B>
Telefon numarası .................................................. .................................................. ...............
</B>Telephone number</B>
Çocuğun iadesi için önerilen düzenlemeler.................................................. .......................
</B>Proposed arrangements for the return of the child
DİĞER KONULAR
OTHER QUESTIONS
</B>Ekli belgelerin listesi.................................................. .................................................. ...........
</B>List of documents attached</B>
Tarih </B>................................................ .................................................. ......................................
</B>Date
</B>Talep eden Merkezî Makam.................................................. ........................................
</B>The requesting Central Authority</B>
1980 TARİHLİ ULUSLARARASI ÇOCUK KAÇIRMANIN HUKUKÎ VEÇHELERİNE DAİR LAHEY SÖZLEŞMESİ UYARINCA TALEP FORMU
FORMULAIRE A UTILISER LORS D'UNE DEMANDE FAIT EN VERTU DE CONVENTION SUR LES ASPECTS CIVILS DE L'ENL
VEMENT INTERNATIONAL D'ENFANTS </B>(Conclue le 25 octobre 1980)
</B>TALEP EDEN MERKEZÎ MAKAM TALEP EDİLEN MAKAM
AUTORİTE CENTRALE REQUERANTEAUTORITE CENTRALE DE L'ETAT REQUIS
</B>................................................ ........ ..............................................
TALEBİN KONUSU .................................................. .................................................. ............
</B>Nature de la requ
te
GENEL BİLGİLER