yasama dokunulmazlığı ve adil yargılanma hakkı

X Parti milletvekili Y'nin miletvekili dokunulmazlığının 'adil yargılanma hakkı' nı engellediği iddiasıyla TBMM Komisyonunda dile getirdiği itirazların etkili olmayışı neticesınde AİHM ye götürdüğü dava sonuçlandı ve 'adil yargılanma hakkı'nın ihlali bulunduğuna karar verildi.Aşağıda orjinal metninden alıntılar yaparak kısaca özetlemeye çalıştığım kararın dokunulmazlıkların işlevinin sorgulanması açısından özel bir önem teşkil ettiği söylenyor.

Sizce bu kararın iç hukukta neden olabileceği düzenleme değişiklikleri nelerdir?Yasama dokunulmazlığı ve sorumsuzluğunun yeniden yorumlanması ihtiyacı var mıdır?



A. Davanın koşulları

Dava olayları taraflarca aktarıldığı haliyle aşağıdaki gibi özetlenebilir.


../.../... tarihinde yapılan milletvekili seçimleri neticesinde başvuran, X Partisinden milletvekili seçilmiştir.


Bu seçimlerden önce başvuran ... Barosu’na bağlı olarak avukatlık yapmaktaydı. Mesleğini icra ettiği sırada başvuran aleyhinde biri avukata hakaretten biri de kamu görevlisine hakaretten olmak üzere iki ceza davası açılmıştı.


Başvuran milletvekili seçilmesinin ardından milletvekili dokunulmazlığından yararlanmıştır. Bu nedenle başvuran hakkında yürütülen cezai kovuşturmalar askıya alınarak, hakkındaki dosya Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına (TBMM) havale edilmiştir.


TBMM iç tüzüğünün işleyişine ilişkin 131. ve izleyen maddeler uyarınca başvuran hakkındaki dosya incelenmek üzere Karma Komisyon’a sevk edilmiştir. Karma Komisyon başvuran hakkındaki kovuşturmaların ... . yasama döneminin sonuna kadar ertelenmesine karar vermiştir.


Başvuran .../.../... tarihinde bu karara itiraz etmiştir.


Bunun üzerine başvuranın dosyası TBMM Genel Kurulu’na (Genel Kurul) havale edilmiştir.


.../.../...’te TBMM Genel Sekreterliği başvurana, dosyasının TBMM gündeminde beklediği bilgisini vermiştir.


.../.../... tarihli Genel Kurul oturumunda başvuran, adil yargılanma hakkından yararlanma isteğini bir

ŞİKAYETLER


AİHS’nin 6. maddesine atıfta bulunan başvuran adil yargılanma hakkından mahrum bırakıldığını iddia etmekte ve buna bağlı olarak, aklanma imkanı bulunmadığı cihetle, savunma haklarının kullanılmasının engellendiğinden şikayetçi olmaktadır.



b) Mağdur sıfatı hakkında
...

AİHM, beraberinde masuniyet getiren yasama dokunulmazlığının parlamento üyelerine tanınmış bir imtiyaz olmayıp, her türlü irade beyanından bağımsız biçimde, parlamenter sıfatına bağlı olduğunun altını çizmektedir. Bu bakımdan başvuranın seçilme hakkını kullanması ve milletvekili seçimlerinde aday olması, hiçbir biçimde başvuranın AİHS’nin 6. maddesiyle güvence altına alınan haklarından ‘açıkça’ vazgeçtiği şeklinde mütalaa edilemez.


Bu itibarla Hükümetin başvuranın mağdur sıfatı bulunmadığı yönündeki ön itirazını reddetmek yerinde olacaktır.

c) İç hukuk yollarının tüketilmesine ilişkin

...
Başvuranın Cumhuriyet Savcısı tarafından verilen kovuşturmanın ertelenmesi kararına itiraz edebilme imkanıyla ilgili olarak AİHM, parlamenter dokunulmazlığa ilişkin ilgili iç hukuk hükümlerine bakıldığında milletvekili dokunulmazlığının, adli makamlar açısından uyulması ex officio zorunlu olan, anayasal nitelikte bir ilke olduğunu gözlemlemektedir. Bu nedenle başvuranın ihtilaf konusu savcılık kararlarına itiraz etmesi başarı şansından yoksun bir girişim olurdu. Zira savcılık TBMM tarafından dokunulmazlığın kaldırılması yönünde herhangi bir karar alınmadığından parlamenter dokunulmazlığa ilişkin anayasa hükmüne riayet etmekle sorumluydu. Dolayısıyla Hükümetin itirazının ilk bölümünün reddedilmesi yerinde olacaktır.


Başvuranın kendisine isnat edilen olaylara itiraz etmek için hakaret davası açabileceği konusuna ilişkin olarak ise AİHM, AİHS’nin 6/1 maddesinin gereklilikleri bakımından böyle bir yola başvurulmasının savcılık tarafından yürütülen ve şu halde yalnızca ertelenmiş olup yasama döneminin sonunda yeniden başlatılabilecek olan farklı cezai kovuşturmaların sonuçlarını ne ölçüde giderebileceği konusunda Hükümetin herhangi bir izahat vermediğini tespit etmektedir. Dolayısıyla Hükümetin itirazının ikinci bölümünün de reddedilmesi yerinde olacaktır.


B. Yerindeliğe ilişkin

Tarafların argümanlarına istinaden AİHM, bu şikayetin olaylara ve hukuka ilişkin başvurunun mevcut aşamasında çözümü mümkün olmayan meseleleri gündeme getirmesi sebebiyle esastan incelenmesi gerektiği kanaatine varmaktadır. Dolayısıyla bu şikayet AİHS’nin 35/3 maddesi anlamında açıkça dayanaktan yoksun ilan edilemez. Başkaca herhangi bir kabuledilemezlik gerekçesi tespit edilememiştir.

Bu gerekçelere dayalı olarak AİHM, oybirliğiyle


AİHS’nin 29/3 maddesinin uygulanmasına son verilmesine ;

AİHS’nin 6. maddesinin uygulanabirliğine ilişkin yapılan itirazın esasa eklenmesine ;

Esasa ilişkin unsurlar saklı kalmak kaydıyla, başvuranın AİHS’nin 6/1 maddesi yönünden yaptığı şikayetin kabuledilebilir ilan edilmesine ;

Karar vermiştir.