Doktor olarak hasta haklarını nasıl koruyabiliriz?

HASDEM portalında okuduğum bir tartışma dikkatimi çekti. Konunun hukuki yönü tartışılmış ancak biz doktorların bu konudaki tutumlarına hiç değinilmemiş. Konuda boşanma davasında hakim davanın taraflarından birinin isteği üzerine diğer tarafın doktorundan hastalık bilgilerini istemiş. Doktor önce hastalık bilgilerinin gizliliğini gerekçe göstererek mahkemeye olumlu yanıt vermemiş. Ancak anladığım kadarıyla hakim "astığım astık, kestiğim kestik" tavrı ile doktoru bu bilgileri vermeye mecbut etmiş. Biz doktorlar ve dahi hastaneler, sağlık ile ilgili bilgiyi toplayan kurumlar (SSK, Bağ Kur, Özel Sağlık Sigortaları gibi) mahkemelerin bu isteklerine boyun eğmek zorundamıyız? Hasta doktorun odasına girdiğinde aralarında yazılı ve sözlü olmayan bir anlaşma yapılmış olur. "Senin gizli bilgilerin benim meslek namusumdur, iznin olmadan kimseye açıklamayacağım" deriz aslında. Kurumlar bu bilgileri toplarken aynı anlaşmaya uyarlar. Böyle bir olayda özel hayatın en temel özelliklerinden biri olan hastalık bilgilerini mahkeme isteği üzerine de olsa açıklayan doktor, hastane, kurum bu hastaya karşı ne gibi hukuki hakları verir. Biz doktorlar mahkeme yolu ile de olsa bu bilgileri açıklarsak ne gibi hukuki problemlerle karşılaşırız? Hastalarımız bizi dava edebilir mi? AİHM Z/Finlandiya kararını okumuştum.

Merhaba

1-Tıbbi bilgiler kişisel veri kapsamındadır ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelerde belirlenen güvenceler ile koruma altında olduğu gibi iç hukuktaki yasal düzenlemeler ile de korunması gereken özellikli veri kapsamındadır.

Tıbbi bilgilerin elektronik ortamda tutulması ile birlikte ,bu verilerin kaydedilmesi ve güvenliğinin sağlanmasında yeni bir döneme girilmiş olup,bu verilerin amacı dışında kullanılması ihtimalleri de artmış bulunmaktadır.

Bu noktada Türkiye'nin imzaladığı fakat uygun bulma kanunu ile yürürlüğe koymadığı Kişisel Nitelikteki Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Şahısların Korunmasına Dair Sözleşme" nin 6 maddesi dikkat çekicidir.

Madde 6

Ö z e 11 i k 1 i v e r i k a t e g o r i 1 e r i

İç hukukta uygun güvenceler sağlanmadıkça, ırk menşeini, politik düşünceleri, dini veya diğer inançları ortaya koyan kişisel nitelikteki verilerle sağlık veya cinsel yaşamla ilgili kişisel nitelikteki veriler ve ceza mahkumiyetleri, otomatik bilgi işlemine tâbi tutulamazlar

Türkiye'de sağlık sistemine giren herkes rızası alınmaksızın bu sisteme dahil olmaktadır.Bu bir yandan hastaya kolaylık sağlıyor gibi görünse de diğer yandan bu bilgilere başkalarınca ulaşılabilme olanağı da oluşturmaktadır.

Kısacası mevcut sistemin kendisinin uygun güvenceler sağlamaktan uzak olduğunu düşünüyorum.

2-Diğer yandan tıbbi bilgilerin gizliliğnin korunmasının da sınırları olabilir.Bu sınır her olaya göre yeniden değerlendirilmek ve hem dengeli/ölçülü olmak hem de amaca uygun olacak şekilde meşru olmak zorundadır.

Tıbbi bilginin gizliliğinin korunmasından yasal ve mesleki olarak sorumlu olan kişilerin sorumluluğu ,yasaca izin verilen haller ve ilgilinin rızası durumunda sona ermektedir.

Örneğin hastanın ,tanıklığa izin vermesi durumunda hekimin sır saklama sorumluluğu ortadan kalkmaktadır.

Bu yükümlülüğü ortadan kaldıran diğer bir durum da hakim kararıdır.Hakim kararına uyarak tıbbi bilgileri mahkeme ile paylaşan hekimin/sağlık kurumun bu davranısı,eylemi kanuna uygun hale getirmektedir.

Simdi asıl sorun kanuna uygun olanın hukuka da uygun olup olmayacağı sorunudur.

Uluslararası sözleşmelere taraf olan Türkiye tıbbi bilgilerin korunmasına ilişkin standartlar belirlemekle ve etkin güvence mekanizmaları oluşturmakla yükümlüdür.Buna aykırı yasal düzenleme veya yasanın kötü uygulaması niteliğindeki işleyişler sebebi ile zarar gören kişiler yasal yollara başvurma hakkına sahiptir.Hakimler tıbbi bilginin dosyaya istenmesi ve bu bilginin yargılama sırasında korunması onusunda yeteri kadar özenli olmak durumundadır.Halen mevcut düzenlemelerde duruşmaların gizliği olanaklı iken dosyaların /kararın tıbbi bilginin kamuya karşı gizliliğine ilişkin bir koruyucu mekanizma bulunmamaktadır.

Bu ve bezeri sebeplerden zarar gören kişinin başvurusu muhtemelen kanuna uygunluk !!! sebebi ile sonuç vermeyebilir.B
Bu durumda zarar gören kişinin A.İ.H.Mahkemesine başvurmasında hiç bir engel bulunmamaktadır.AİHS Madde 8 ile Özel hayatın korunması hakkının ihlal edildiğinin tespiti halinde Türkiye tazminata mahkum edilebilecektir.Bu tür tazminat kararları bu ilkelere aykırı davranan kişilere rücu sistemini de kaçınılmaz olarak beraberinde getirecektir.

İlgili düzenlemeler:

Alıntı: AİHS:Madde 8 Özel hayatın ve aile hayatının korunması 1. Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. 2. Bu hakkın kullanılmasına bir kamu otoritesinin müdahalesi, ancak ulusal güvenlik, kamu emniyeti, ülkenin ekonomik refahı, dirlik ve düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için, demokratik bir toplumda, zorunlu olan ölçüde ve yasayla öngörülmüş olmak koşuluyla söz konusu olabilir. Biyotıp Sözleşmesi: Madde 10 – Özel Yaşam ve Bilgi Edinme Hakkı 1 Herkes, kendi sağlığı hususundaki bilgilerle ilgili olarak, özel yaşamına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. AİHS Madde 17 Hakların kötüye kullanımının yasaklanması Bu Sözleşme hükümlerinden hiçbiri, bir devlete, topluluğa veya kişiye, Sözleşme’de tanınan hak ve özgürlüklerin yok edilmesine veya burada öngörüldüğünden daha geniş ölçüde sınırlamalara uğratılmasına yönelik bir etkinliğe girişme ya da eylemde bulunma hakkını sağlar biçimde yorumlanamaz. AİHS Madde 18 Hakların kısıtlanmasının sınırları Bu Sözleşmenin hükümleri gereğince, sözü edilen hak ve özgürlüklere getirilen sınırlamalar ancak öngörülen amaçlar için uygulanabilir. Biyotıp Sözleşmesi: Bölüm VIII – Sözleşme Hükümlerinin İhlali Madde 23 – Hakların veya İlkelerin İhlali Taraflar, bu Sözleşmede belirtilen hakların ve ilkelerin hukuka aykırı şekilde ihlalinin önlenmesi veya durdurulması için en kısa sürede uygun yargı koruması sağlayacaklardır. Madde 24 – Kabul Edilemez Zararın Tazmini Bir müdahale sonucunda, kabul edilemez bir zarara uğrayan kişinin, kanunda belirtilen koşullar ve usuller uyarınca, adil bir tazminat isteme hakkı vardır. Madde 25 – Yaptırımlar Taraflar, bu Sözleşmede yeralan hükümlerin ihlal edilmesi halinde gerekli yaptırımların uygulanmasını sağlayacaklardır. Bölüm IX – Bu Sözleşme ve Diğer Yasal Hükümler Arasında İlişki Madde 26 – Hakların Kullanılmasının Kısıtlanması 1 Bu Sözleşmede yeralan haklar ve koruyucu hükümlerin kullanılmasında, kamu güvenliği, suçun önlenmesi, kamu sağlığının korunması veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması için kanunda belirtilen ve demokratik bir toplumda gerekli olanlar dışında kısıtlama konulamaz.