Böylesine geniş bir konuya nereden başlayacağımı bilememekle birlikte şunları söyleyebilirim. evvela hukuk bir topluluğun olduğu yerde vardır. tek başına yaşayan bir insanın hayatında hukuk olmaz. buradan hareketle hukuku, eksik olmakla birlikte: insanlar arasındaki çeşitli sosyal ilişkileri düzenleyen bir yaptırıma sahip kurallar bütnüdür. şeklinde tanımlayabiliriz. İşte bu kurallar alelade kurallar değillerdir. bir arada yaşayanların arasında olan hukuk evvelini bilmediğimiz bir tarihten beri vardır. Yine evvelini bilmediğimiz bu tarihten beri sürekli gelişmektedir. bu cümleden olmak üzere günümüzdeki hukuk kurallarının, beşerin bilebildiği en gelişmiş kurallar olduğunu söyleyebiliriz (yaşam sürdükçe gelişmeye de devam edecektir) şimdi bu açıklama bize şunu anlatır: Hukuk kuralları dağarcığında beşerin tarihi gelişimini taşır. Örneğin suç ve cazaların şahsiliği kuralı bulunana kadar kimbilir kaç kişi başkasının yerine suçlu sayılmiş ve ceza çekmiştir. kanunsuz suç ve ceza olmaz kuralı benimsenene kadar insanlar yaptıkları hangi hareket suç nereden bilecek ve keyfi sonuçlara katlanmak zorunda kalacak ve kimbilir kaç kişi buna katlandı. İşte hukuk kuralları alt yapısında tarihi tecrübelerin (dahilerin, filozofların, fikir adamlarının bu tecrübeye dayanarak geliştirmeleri vs.) birikimini barındırmaktadır. Bu birikimi bir anda kavramak zor olduğu için hukuk eğitimi de zordur.
İkinci olarak bu birikim soyut kurallara dökülmüştür. soyut kuralları somut olaylara uygulamayı öğrenmesi hukukçudan beklenir. bu ise takdir edileceği üzere ( alt yapısı bu kadar zengin olan soyut kurallar için) zor bir iştir.
Üçüncü olarak da bir branş dil birliği için kendi kavramlarına sahip olmalıdır. yine hukukun da kendine ait bir terminolojisi vardır. hele bu terminoloji yaşayan dilden uzak bir terminoloji ise iş daha da zor olur.
ben üç beş satıra sığmayacak bu meseleyi yalnızca hukuk öğrenimi açısından ele almak istedim ve çok özet olarak görüşlerimi açıklamaya çalıştım.
bu işin üniversitelerin eğitim şekli ve kalitesi gibi meselelerine hiç değinmedim. tahmin edileceği üzere hukuk eğitimi bütünsel olarak çok zor bir eğitimdir. üniversite sıralarında da bitmeyen sürekli geliştirilmesi, tekrar edilmesi ve güncellenmesi gereken bir süreçtir. pek de kaliteli yazamayan birisinin yazısını okuma toleransı gösteren meslektaşlarıma teşekkür ederim ve tüm meslektaşlarıma saygılarımı sunarım.