T.C.
YARGITAY
3. HUKUK DAİRESİ
E. 2006/189
K. 2006/1831
T. 7.3.2006
• YOKSULLUK NAFAKASI ( Anlaşmalı Boşanma ile Kararlaştırılmış Olsa Bile Tarafların Mali Durumları Değişmiş veya Hakkaniyet Gerektirmekte ise Artırılması Eksiltilmesi veya Kaldırılması Mümkün Olduğu )
• ANLAŞMALI BOŞANMA ( Tarafların Mali Durumları Değişmiş veya Hakkaniyet Gerektirmekte ise Nafakanın Artırılması Eksiltilmesi veya Kaldırılması Mümkün Olduğu )
• NAFAKANIN ARTTIRILMASI EKSİLTİLMESİ VEYA KALDIRILMASI ( Anlaşmalı Boşanma ile Kararlaştırılmış Olsa Bile Tarafların Mali Durumları Değişmiş veya Hakkaniyet Gerektirmekte ise Mümkün Olduğu )
4721/m.2,4,176,331
ÖZET : Davacı, anlaşmalı boşanma ile yoksulluk nafakası kararlaştırıldığını, davalının daha sonra öğretmen olarak çalışmaya başladığını, kendisinin ise gelirinin azaldığını iddia ederek yoksulluk nafakasının kaldırılmasını talep etmiştir. Tarafların mali durumları değişmiş veya hakkaniyet gerektirmekte ise hakim, talep üzerine nafaka miktarını yeniden belirler veya nafakayı kaldırır. Somut olayda, boşanma sürecinde davalının öğretmen olduğu ve gerekirse öğretmen olarak yeniden çalışabileceği öngörülerek nafaka miktarı belirlenmiştir. Bu durumda boşanmadan sonra davalının çalışmaya başladığı iddia edilerek nafakanın kaldırılmasını talep etmek sözleşmeye bağlılık ve iyi niyet kuralları ile bağdaşmaz. Ancak davacı boşanmadan sonra emekli olduğundan bu durumun mali durumunu ne şekilde etkilediği araştırılarak sonuca göre karar verilmelidir.
DAVA : Davacı O. ile davalı P. aralarındaki nafaka davasına dair İstanbul 2. Aile Hakimliği’nden verilen 28.04.2005 günlü ve 2003/195 E., 2005/337 K. sayılı hükmün onanması hakkında dairece verilen 06.10.2005 günlü ve 2005/10619 E., 2005/9601 K. sayılı ilama karşı davacı vekili tarafından kararın düzeltilmesi istenilmiştir.
Düzeltme isteğinin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan sonra, dosyadaki bütün kâğıtlar okunup gereği düşünüldü:
KARAR : Davada, anlaşmalı boşanma ile kabul edilen 750 DM yoksulluk nafakasının, davalının öğretmen olarak çalışmaya başlaması ve davacının da gelirinin azalması nedeniyle kaldırılması istenilmiş; mahkemece davanın reddine karar verilmiş, işbu kararın temyizi üzerine dairemizce 06.10.2005 gün ve 10619-0601 sayıyla onama kararı verilmiştir. Daire kararına karşı davacı taraf karar düzeltme isteminde bulunmuş olup, isteğin süresi içerisinde bulunduğu anlaşıldıktan sonra dosadaki bütün kâğıtlar okunup gereği düşünüldü.
KARAR :
Tarafların 15.12.1992 tarihinde kesinleşen ilamla anlaşmalı olarak boşandıkları, boşanma protokolünde 750 DM nafaka ödemesi ve evlenme halinde nafakanın sona ereceği hususlarının kararlaştırıldığı, davalının 17.06.1974 tarihinde öğretmen olarak göreve başlayıp evlendikten bir süre sonra da görevine devam ettiği, 20.10.1989 tarihinde istifa ettiği, boşanmadan yaklaşık iki yıl sonra 11.03.1994 tarihinde yeniden atandığı ve halen öğretmen olarak görev yapmakta bulunduğu, davalının ise 2001 yılında SSK’dan emekli olduğu, işbu davanın ise 17.09.2003 yılında açıldığı anlaşılmaktadır.
TMK. mad. 176/lV hükmüne göre: "Tarafların mali durumlarının değişmesi veya hakkaniyetin gerektirdiği hallerde iradın arttırılması veya azaltılmasına karar verilebilir." Aynı şekilde 331. madde uyarınca; "durumun değişmesi halinde hakim, istem üzerine nafaka miktarını yeniden belirler veya nafakayı kaldırır."
Yukarıda sözü edilen yasal düzenlemelere göre, iradın arttırılması veya azaltılması için ya tarafların mali durumlarının değişmesi veya hakkaniyetin bunu gerektirmesi gerekmektedir.
Hakkaniyet bir bakıma adaleti deyimler. Fakat; sevgi, anlayış ve hoşgörü duygularıyla paylaştırıcı ve denkleştirici davranmak, adaletli davranmaktan daha başka ve daha ileride bir anlam taşır.
Nafaka iradı, tarafların yaptıkları sözleşmeye dayansa bile şartları oluştuğu takdirde artırılabilir veya azaltılabilir. Aksi düşünce "güven" ilkesine aykırı düşer. Zira davacının sözleşme ( protokol )ile elde ettiği "statü"ye beslediği güven, davalı ( borçlunun )sosyal ve ekonomik durumunun bu özel statüyü koruyacak seviyeden daha aşağı düşmediği ( kötüleşmediği )veya hakkaniyet bunu gerektirmediği sürece sarsılıp boşa çıkarılamaz. Ancak sözleşmeyle kararlaştırılmış ve hakim tarafından onaylanmış olan iradın aradan çok az bir zaman geçtikten sonra indirilmesi isteminde bulunmak, hakkın kötüye kullanılması mahiyetini de arz edebilir.
Bunun gibi sırf boşanmayı sağlayabilmek için, bilerek ve isteyerek mali gücünün üzerinde bir yükümlülüğü protokolle üstlenen kişinin, sonradan bu yükümlülüğün kaldırılması ya da azaltılması yönünde talepte bulunması da iyi niyet, doğruluk-dürüstlük ve sözleşmeye bağlılık ilkeleri ile bağdaşmaz. Çünkü kendi kusuru ( basiretsizliği vb. )ile mali imkanlarını zorlayan tarafın MK’nun 2. maddesinden yararlanması söz konusu olamaz.
Ancak, Borçlar Kanunu’nun 19 ve 20. maddelerine aykırı bulunmayan karşılıklı sözleşmede, edimler arasındaki denge, umulmadık gelişmeler yüzünden sonradan bozulacak olursa ( örneğin olağanüstü dalgalanmalarda edimler arasındaki denge altüst oluyor ve bu yüzden ifa aşırı derecede zorlaşıyorsa )güven sorumluluğu ve ivazsız iktisabın korunmazlığı ilkesi ( MK. mad. 2 )gereğince sözleşme koşulları değişen maddi koşullara uyarlanır. Buna göre, sözleşenlerin eğer gelişmeleri baştan kestirebilselerdi, sözleşmeyi bambaşka koşullarla kurmuş olacakları söylenebiliyorsa, ayrıca, beklenmeyen gelişme yüzünden sözleşmeye baştan kararlaştırılmış koşullarla olduğu gibi katlanmak taraflardan biri için özveri sınırının aşılması anlamına geliyorsa, nihayet, yasal ve sözleşmesel risk dağılımı çerçevesinde taraflardan sözleşmeye baştan kararlaştırılmış koşullarla bağlı kalmaları beklenemiyorsa, sözleşmeye hakimin müdahalesi gündeme gelir.
Tarafların mali durumlarının değişmesi, iradın arttırılması veya azaltılmasını gerektirebilir. Örneğin, alacaklının ( davalının )yoksulluğu azalmış veya büsbütün ortadan kalkmıştır ya da borçlunun ( davacının )mali veya gelir durumu kötüleşmiştir. Burada, iradın takdirine ( veya kararlaştırılmasına )esas olan şartları ortadan kaldıracak önemde bir değişiklik olması aranacaktır.
Somut olayda boşanma sürecinde davalının öğretmen olduğu ve gerekirse yeniden göreve başlayabileceği öngörülerek nafakanın kabul edildiği değerlendirildiğinde, boşanmadan iki yıl sonra işe başlanmış olması ileri sürülerek yoksulluk nafakasının kaldırılmasının istenmesi sözleşmeye bağlılık ve iyi niyet kuralları ile bağdaşmamakta ise de, boşanma sonrasında davacının emekli olduğu, gelirinin azaldığı iddia edilerek nafakanın kaldırılması ( "çoğun içinde az da vardır ilkesine göre" nafakanın azaltılması )istendiğine göre gerçekten davacının ekonomik durummunun nafaka başlangıcından sonra istem tarihi itibariyle bozulup bozulmadığı ya da ciddi oranda ödeme güçlüğü ve geçim sıkıntısı doğuracak şekilde azalıp azalmadığı araştırılıp sonucu değerlendirilmeden ve de davalının düzenli, güvenceli görevi nedeniyle gelir sahibi olması gözetilmeden eksik incelemeye dayalı olarak istemin tümüyle reddine karar verilmiş olması TMK’nun 4. maddesinde vurgulanan "hakkaniyet" ilkesine uygun bulunmamıştır. Bu nedenle dairemizin 06.10. 2005 gün ve 10619 E-9601 sayılı kararı ortadan kaldırılarak hükmün bozulması gerekmiştir.
Mahkemece yapılacak iş; davacının, nafaka tesisi ile işbu dava tarihindeki sosyal ve ekonomik durumu tarafların tüm delilleriyle birlikte, zabıta marifetiyle araştırılıp, gerekirse resmi birimlerden kayıt ve belgeler de getirtilerek incelenip sonucuna göre hüküm kurmaktan ibarettir.
SONUÇ : Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar göz önünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK’nun 428. maddesi gereğince BOZULMASINA ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 07.03.2006 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
T.C.
YARGITAY
3. HUKUK DAİRESİ
E. 2005/13265
K. 2005/12780
T. 29.11.2005
• YOKSULLUK NAFAKASI ( Boşanma Kararı Üzerinden Çok Zaman Geçmediği - Nafaka Borçlusunun Durumunda Olumsuz Bir Değişiklik Olmadığı - Nafakanın İndirilmesinin Hakkaniyete Uygun Olmadığı )
• İŞTİRAK NAFAKASI ( Çocuklar İçin Ödenen Nafakanın İndirilmesinin Hakkaniyete Uygun Olmadığı - Nafaka Borçlusunun Durumunda Olumsuz Bir Değişiklik Olmadığı - Boşanma Kararı Üzerinden Çok Zaman Geçmediği )
• NAFAKANIN İNDİRİLMESİ ( Yoksulluk ve İştirak Nafakasında - Boşanma Kararı Üzerinden Çok Zaman Geçmediği - Şartlarda Olumsuz Bir Durum Olmadığı )
• EKONOMİK VE MALİ DURUMDAKİ DEĞİŞİKLİK ( Yoksulluk ve İştirak Nafakasında - Şartlarda Olumsuz Bir Durum Olmadığı - Boşanma Kararı Üzerinden Çok Zaman Geçmediği )
4721/m.174,175
ÖZET : Boşanma kararının kesinleşmesinden çok uzun bir zaman geçmediği, davacının ekonomik ve mali durumunda olumsuz bir değişiklik olmadığı gibi maaşının arttığı anlaşıldığına göre ( hükmedilen nafakanın nafaka borçlusu için katlanılmaz bir hal aldığı ispat edilemediği ve kişisel borçlarının davalı kadın ve çocukları ilgilendirmediği düşünülmeden ) davacının nafakanın indirilmesi talebinin kabulüne karar verilmesi hakkaniyete uygun değildir.O halde mahkemece açıklanan nedenlerle davanın reddine karar verilmesi gerekir.
DAVA : Taraflar arasında görülen nafaka davasının yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hüküm taraflarca temyiz edilmiştir.
Temyiz isteminin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan sonra dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği düşünüldü:
KARAR : Davacı ( nafaka borçlusu ), dava dilekçesinde; boşanma kararı ile birlikte davalı kadına 100.000.000 TL yoksulluk nafakasına, müşterek çocuklar için ayrı ayrı 200.000.000 er TL iştirak nafakasına hükmedildiğini, kendisinin polis memuru olup, maaşı ile zor geçindiğini, ayrıca davalı kadının işe girdiğini, yine 1989 doğumlu Fuat'ın Askeri Lisede okuyup masraflarının devlet tarafından karşılandığını belirterek fazla olan iştirak ve yoksulluk nafakasının indirilmesini talep etmiştir.
Mahkemece; davanın kısmen kabulü ile davacının polis memuru olduğunu hakkaniyete göre nafakanın indirilmesi gerektiğini belirtmek suretiyle yoksulluk nafakasının 75.000.000 TL., müşterek çocuklardan 1992 doğumlu Funda için 150.000.000 TL., 1989 doğumlu Fuat için de 125.000.000 TL. olarak iştirak nafakasının indirilmesine karar verilmiştir.
1-Davacının temyiz itirazları yönünden;
Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere göre davacının temyiz itirazlarının reddine,
2-Davalı vekilinin temyiz itirazlarına gelince;
Taraflar arasında görülen ve 4.10.2001 tarihinde açılan boşanma davasında davacının 800.000.000 TL maaş aldığı tesbit edilmesine rağmen davalı kadın için 100.000.000 lira yoksulluk nafakası, müşterek çocuklar için ayrı ayrı 200.000.000'er TL iştirak nafakasının ( kararın kesinleştiği tarihten itibaren ) tahsiline karar verildiği ve hükmün ( temyiz edilmeden ) 25.3.2004 tarihinde kesinleştiği anlaşılmıştır.
Nitekim 14.6.2004 tarihinde açılan şimdiki davada ise davacının 1.461.790.000 TL maaş aldığı, davalı kadının çalışmadığı ve müşterek çocuk Fuat'ın önceki dava sırasında da Askeri Lisede öğrenci olduğu tesbit edilmiştir.
Bu durumda, boşanma kararının kesinleşmesinden çok uzun bir zaman geçmediği, davacının ekonomik ve mali durumunda olumsuz bir değişiklik olmadığı gibi maaşının arttığı anlaşıldığına göre ( hükmedilen nafakanın nafaka borçlusu için katlanılmaz bir hal aldığı ispat edilemediği ve kişisel borçlarının davalı kadın ve çocukları ilgilendirmediği düşünülmeden ) davacının nafakanın indirilmesi talebinin kabulüne karar verilmesi hakkaniyete uygun değildir.
O halde mahkemece, yukarıda açıklanan nedenlerle davanın reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
SONUÇ : Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK.nun 428. maddesi gereğince BOZULMASINA ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 29.11.2005 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.