Sayın TANSEL,

Başmüfettiş unvanını hak etmiş saygın bir denetim elemanı olmalısınız.

Fakat, "yasama dokunulmazlığı" ile "kürsü dokunulmazlığını" karıştırdığınızı görüyorum.

Konumuz kürsü dokunulmazlığı veya bir başka ifadeyle "yasama sorumsuzluğu" değildir.

Vekillere kürsü dokunulmazlığı sağlanması tartışmalı bir konu değildir.

Kürsü dokunulmazlığı Anayasa m.83/I'de şu şekilde düzenlenmektedir:

"Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar".

Kürsü dokunulmazlığı, oy, söz veya düşünce açıklamasının “yasama çalışmaları” sırasında yapılmış olması şartıyla parlâmento üyelerine tam ve mutlak bir koruma sağlar

Sorumsuzluğun mutlak nitelikte olması kendini şu dört noktada gösterir.

(1) Yasama sorumsuzluğu parlâmento üyesini hem cezaî, hem de hukukî takibata karşı korur.

(2) Yasama sorumsuzluğu kaldırılamaz.

(3) Yasama sorumsuzluğu süreklidir. Yani yasama sorumsuzluğu kapsamına giren bir fiilinden dolayı, parlâmento üyesi hakkında, bu sıfatının sona ermesinden sonra da hukukî veya cezaî bir takibatta bulunulamaz.

(4) Yasama sorumsuzluğu kamu düzenine (ordre public) ilişkindir; vazgeçilemez...

Bendeniz, kamuoyundaki eğilime uygun olarak yasama dokunulmazlığı denilen yargı muafiyetini tartışmaya açmak istedim.

“Yasama dokunulmazlığı (teşriî masûniyet)”, veya “parlâmenter dokunulmazlık (parliamentary inviolability), parlâmento üyeleri hakkında, suç işlediklerinden bahisle, parlâmentonun izni olmadan, gözaltına alma, tutuklama gibi bazı cezaî takibat işlemlerinde bulunulamayacağı anlamına gelmektedir.

Yasama dokunulmazlığı, parlâmento üyeleri lehine tanınmış gerçek bir muafiyet konumundadır.

Ceza kanunları karşısında vatandaşların eşitliği ilkesinin bir istisnası niteliğindedir.

Yasama sorumsuzluğunun amacı, parlâmento üyelerinin söz ve düşünce hürriyetlerini korumak olduğu halde, yasama dokunulmazlığının amacı, parlâmento üyelerinin parlâmento çalışmalarına istedikleri her zaman katılabilmelerini sağlamaktır.

Yasama dokunulmazlığı olmazsa, parlâmento üyesi iktidar tarafından bir suç soruşturması bahanesiyle tutulabilir; mahkemeler tarafından tutuklanabilir.

Bu durumda ise millî irade tam olarak parlâmentoda oluşamaz.

Örneğin hükümet aleyhine yapılan kritik bir güvensizlik oylamasında, birkaç muhalefet partisi üyesinin tutulma ve tutuklanma nedeniyle parlâmentoya gelip oy kullanamazsa, normalde düşmesi gereken hükümet görevde kalabilir ki, bu demokrasiyle bağdaşmaz.

İşte bu nedenle parlâmento üyelerine yasama dokunulmazlığı tanınmıştır.

O halde yasama dokunulmazlığının amacı, parlâmento üyelerini iktidar tarafından tahrik edilebilecek keyfi, zamansız ve esassız ceza kovuşturmalarıyla, geçici bir süre için de olsa, yasama çalışmalarından alıkonulmasını önlemektir.

Yasama dokunulmazlığı parlâmento üyesini bütün adlî takipten muaf tutmaz.

Parlâmento üyesine karşı ceza davası açılamasa da hukuk davası açılabilir.

Anglo-Sakson ülkeleri hariç, yasama dokunulmazlığı parlâmento üyesini kural olarak cezaî takipten korur.

Ama her cezaî takip işlemine karşı da korumaz.

Kural olarak, yasama dokunulmazlığı, parlâmento üyesinin yasama çalışmalarına katılmasını engelleyebilecek nitelikte olan, hürriyetten mahrum edici tedbirlere, yani tutma, gözaltına alma, tutuklama, sorgulama, yargılama ve hapis cezasını infaz etme gibi işlemlere karşı güvence sağlar.

Bu işlemlerin dışında kalan, parlâmento üyesinin hürriyetini kısıtlamayan yargısal işlemlerin yapılmasını kural olarak engellemez.

Örneğin, savcı parlâmento üyesini ihzaren celp edemez; ama hakkında soruşturma açıp, delilleri toplayabilir.

Yasama dokunulmazlığı kural olarak parlâmento üyesinin şahsını korur.

O nedenle, ayrıca parlâmentonun iznine tâbi tutulmamış ise, genel hükümler dairesinde parlâmento üyesinin evinde arama yapılabilir.

Ancak, evinde olup buna karşı koyan parlâmento üyesinin şahsı üzerinde zor kullanmak yine mümkün değildir.

Anayasa ve kanunlarla aksi öngörülmedikçe parlâmento üyeleri tanık sıfatıyla mahkemelerde dinlenebilir.

Ancak parlâmento üyesinin tanık sıfatıyla da olsa ihzaren celp edilmesi mümkün değildir.

Yasama dokunulmazlığı, yasama sorumsuzluğundan farklı olarak kaldırılabilir.

Buna yine parlâmento üyesinin ait olduğu meclis karar verir.

Buna “yasama dokunulmazlığının kaldırılması" veya “kovuşturmaya izin” kararı ismi verilir.

Yasama dokunulmazlığı kaldırılmış olan parlâmento üyesinin parlâmento üyeliği kalkmış olmaz.

O sadece yargılama bakımından normal vatandaşlar gibi olur.

Yasama sorumsuzluğundan farklı olarak, yasama dokunulmazlığı sürekli değildir, geçicidir.

Yani yasama dokunulmazlığı parlâmento üyeliği sıfatının devamı boyunca sürer.

Parlâmento üyeliği sıfatı sona erince, parlâmento üyesi hakkında ceza kovuşturması yapılabilir.

Daha önce verilmiş ceza hükmü çektirilir.

Tartışmanın doğru ve anlamlı bir zeminde yrürütülmesibne katkı yapmak üzere...

Şimdilik bu kadar.