Tüketici aleyhine olan sözleşme geçersiz sayılacak


Bankalar, sigorta şirketleri, seyahat işletmeleri ve beyaz eşya firmaları tarafından imzalattırılan, müşteri aleyhine şartlarla dolu sözleşmeler sınırlandırılıyor. Yeni Borçlar Kanunu Tasarısı ile firmalara sözleşmeye koydukları maddelerin ne gibi sonuçlara yol açacağı konusunda müşteriye açıklama yapma mecburiyeti getiriliyor. Tasarıya göre, tüketici aleyhine sonuç doğuracak şekilde sözleşmenin niteliğine aykırı olan şartlar geçersiz kabul edilecek. Sözleşmede yer alan maddeler açık ve anlaşılır değilse ya da değişik anlamlara geliyorsa müşteri lehine yorumlanacak. Başbakanlık’a gönderilen Yeni Borçlar Kanunu Tasarısı’nda ‘genel işlem şartları’ adı altında yeni bir düzenleme bulunuyor. Bu, önceden hazırlanmış karınca küçüklüğünde harflerle yazılan sözleşmelerin tüketiciyi mağdur etmesini önlüyor. Şirket sözleşmelerinin yanı sıra elektrik, telefon, su gibi kamu hizmeti kapsamına giren sözleşmelerde de genel işlem şartlarıyla ilgili kurallar uygulanacak. Ayrıca bankaların kredi sözleşmelerinde yer verdikleri ‘kurumun istediği zaman kredi ilişkisine son vereceği’ yönündeki hükümler sözleşmeye yazılmamış sayılacak; yani hiçbir bağlayıcılığı olmayacak. Firmanın imzalattığı sözleşmede ya da ek sözleşmede tek yanlı olarak müşteri aleyhine değişiklik içeren ya da yeni düzenleme yetkisi veren kayıtlar geçersiz kabul edilecek. Borçlar Kanunu’nda ilk kez düzenlenen ‘Genel işlem şartları’, tasarının 20 ile 25. maddeleri arasında düzenlendi. Borçlar hukukunun temelini, tarafların sözleşmenin her hükmünü tartışma ve pazarlık konusu yapabileceği bireysel sözleşme modelinin oluşturduğu vurgulanan madde gerekçesinde müşteriye itiraz hakkı tanımayan yeni tip sözleşme modellerinin ortaya çıktığına dikkat çekiliyor. Bankalar, sigorta şirketleri, seyahat ve taşıma işletmeleri, dayanıklı tüketim malları üretimi ve pazarlaması yapan girişimcilerin önceden soyut ve tek yanlı sözleşme metinleri hazırladıkları vurgulanarak, müşterilerin sözleşme şartlarını değiştiremediğinin altı çiziliyor. Bu tür sözleşmelerde bireyin ya kendisine dayatılan şartları kabul etmesi ya da sözleşme yapmaması seçenekleri arasında bırakıldığı belirtilerek, “Başka bir ifadeyle, birey önüne konulan metin karşısında, sadece ‘evet’ ya da ‘hayır’ diyebilecek, buna karşılık, ‘evet, ama’ seçeneğinden yoksun olacaktır.” deniyor. Ankara, Zaman 23.09.2005