Boşanma davalarında,"Hakimin resen delil toplama ve araştırma yapma yetkisi " yoktur.

Bu tür davalar,resen araştırma ilkesinin mevcut olduğu, kamu düzenine tabii davalar değildir.Mahkeme hakimi tarafların ileri sürdükleri hususlar ve delillerle bağlı olup,delilleri serbestçe takdir eder.Ancak tarafların ikrarlarıyla da bağlı değildir.

Boşanma davası içinde ayrıca velayet konusu görüşülüyor ise,bu takdirde hakim delilleri resen toplama,çocuk hakkında gereken tedbirleri alma ve taraflar sunmasa dahi çocuğun geleceği ile ilgili karar verebilmek için resen araştırma yapmak yetkisi mevcuttur.Yine ikrar, velayette hakimi bağlamaz.

Türk yargı sisteminde ilke olarak hakim bir davayı kendiliğinden inceleyerek uyuşmazlığı çözemez. ( HMUK. m. 72 ) Usulün 74. maddesi uyarınca hakim tarafların iddia ve savunmaları ile bağlı olup istekten fazlaya da karar veremez. Taraflar arasındaki uyuşmazlığın niteliği itibarıyla davada ( delillerin taraflarca hazırlanması prensibi ) egemen olup taraflar dinletmek istedikleri tanıkların ve bilgisine başvurulmasını istedikleri bilirkişilerin masraflarını karşılamakla yükümlüdürler. Bunun tek istisnası kamu düzenine dayanan re'sen araştırma ilkesinin olayda uygulama yeri bulunmamaktadır.


Davanın niteliğine göre,iş davalarında "sosyal güvenlik ilkesi gereği ","velayet davaları,çekişmesiz yargı davaları,veraset davalarında ise kamu düzeni ve devletin hükümranlık hakları " vs gibi ibarelerle resen araştırma ilkesinin neden kaynaklandığı anlatılmaya çalışılmaktadır.


Yine çekişmesiz yargıda da ,resen araştırma ilkesi mevcut olup,hakim tarafın iddası ile beğlı değildir.Bu tür davalar maddi anlamda da kesin hüküm teşkil etmezler.Bu tür davalarda hakim delil toplayabilir,araştırma yapabilir..

Bunun sebebini Yargıtay HGK 25.6.1997 tarihli kararında şöyle açıklıyor:
"
Çekişmeli yargı ile çekişmesiz yargı arasındaki en belirgin farkı belirten ölçü "ihtilaf" çekişme yolu kıstasıdır. Çekişmeli yargıda, taraflarca ihzar prensibi geçerli olduğu halde çekişmesiz yargıda re'sen araştırma prensibi egemendir. Takibi talebe bağlı çekişmesiz yargı işlerinde resen araştırma prensibinin cari olması, bu gibi işlerde kural olarak mukabil ( zıt ) alakalı bir kimsenin olmaması düşüncesine dayanır. Burada da taraflarca ihzar prensibi cari olsa idi, o zaman çekişmesiz yargı hakimi, talepte bulunan tarafların iddia ettiği vakıalar ve ileri sürdüğü delillerle yetinmek zorunda kalırdı ki, bu durum gerçeğin ortaya çıkarılması ilkesiyle bağdaşmazdı. Diğer taraftan kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda, hakim belli vakıaları kendiliğinden araştırma yetkisine ve yükümlülüğüne sahip olduğu için davayı değiştirme yasağı bu uyuşmazlıklarda uygulanmaz. ( HUMK. 185/2 )"

Boşanma davasının çekişmeli yargıya tabi olması ve bu tür davalarda taraflarca hazırlama ilkesinin uygulanması,iddia ve delillendirilmelerin taraflarca yapılması bana göre "Maruf ve meşhur vakalardan " olduğundan bu hususta karar bulamadım.

Ancak,mahkeme hakiminin, ileri sürülmeyen hususlarda araştırma yapması ve cevap olarak ileri sürülse dahi delillendirilmeyen hususlarda,resen delil toplamaya girişmesi mümkün değildir.Bu durum,hakimin tarafsızlığına gölge düşürebilir. (genellikle bu cevabı hiç yazmam ve sevmem)

Saygılarımla