Deprem olacak yerde görülen jeofizik özelliklerin değişiminin nedeni, o bölgede gerilme sonucu oluşan çatlama ve kırıkçıklarla oluşan şişmedir. Depremin gelişme döneminde oluşan ve genellikle çukur biçiminde jeofizik belirtileri açıklamak amacı ile birbirlerinden bağımsız olarak Nur ve Aggarwal’ca bir genleşim (dilatans) yayınım ileri sürülmüştür. Bu taslağa göre, avkulanma gerilmelerin etkisi ile yerkabuğunu oluşturan kayaçlarda küçük çatlaklar oluşmakta ve çatlak uçlarındaki esnek olmayan yamulma sonucu bu çatlaklar açılmakta ve böylece bir genleşme ortaya çıkmaktadır. Çatlakların açılması P-boyuna dalga hızında bir azalmaya yol açmaktadır. Bunu izleyen dönemde çevredeki su, genleşmiş olan bölgeye doğru akarak çatlakları doldurmakta ve hızı arttırmakta, bir yandan su basıncının artması kayacı zayıflatırken, öte yandan çatlaklardaki su kayaçları ıslatarak kırılmasını kolaylaştırmakta ve böylece deprem olmaktadır. Buna Amerika Birleşik Devletleri taslağı denir. Geliştirilmiş olan Rus taslağında ise doğal olarak seçilmiş bazı çatlaklar dışında, çatlakların çoğunun kırılmadan önce kapandığı düşünülmektedir. Bu kapanış hızı ve aynı zamanda gözeneklerdeki basıncı artırmaktadır. Her iki durumdan, bir depremin odak bölgesinin çok karmaşık olduğunu, yönsellik (doğrusal) olmayan ilişkinin bulunduğunu ve karmaşık elektriksel ve mekanik özellikte bir bölge olduğu görülüyor. (11)



DEPREMİN JEOFİZİK BELİRTİLERİ



Prof. Dr. Övgün Ahmet ERCAN

www.ahmetercan.net

Deprem olacak yerde görülen jeofizik özelliklerin değişiminin nedeni, o bölgede gerilme sonucu oluşan çatlama ve kırıkçıklarla oluşan şişmedir. Depremin gelişme döneminde oluşan ve genellikle çukur biçiminde jeofizik belirtileri açıklamak amacı ile birbirlerinden bağımsız olarak Nur ve Aggarwal’ca bir genleşim (dilatans) yayınım ileri sürülmüştür. Bu taslağa göre, avkulanma gerilmelerin etkisi ile yerkabuğunu oluşturan kayaçlarda küçük çatlaklar oluşmakta ve çatlak uçlarındaki esnek olmayan yamulma sonucu bu çatlaklar açılmakta ve böylece bir genleşme ortaya çıkmaktadır. Çatlakların açılması P-boyuna dalga hızında bir azalmaya yol açmaktadır. Bunu izleyen dönemde çevredeki su, genleşmiş olan bölgeye doğru akarak çatlakları doldurmakta ve hızı arttırmakta, bir yandan su basıncının artması kayacı zayıflatırken, öte yandan çatlaklardaki su kayaçları ıslatarak kırılmasını kolaylaştırmakta ve böylece deprem olmaktadır. Buna Amerika Birleşik Devletleri taslağı denir. Geliştirilmiş olan Rus taslağında ise doğal olarak seçilmiş bazı çatlaklar dışında, çatlakların çoğunun kırılmadan önce kapandığı düşünülmektedir. Bu kapanış hızı ve aynı zamanda gözeneklerdeki basıncı artırmaktadır. Her iki durumdan, bir depremin odak bölgesinin çok karmaşık olduğunu, yönsellik (doğrusal) olmayan ilişkinin bulunduğunu ve karmaşık elektriksel ve mekanik özellikte bir bölge olduğu görülüyor.

Japonya’da yapılan jeodezik çalışmalarda, depremden önce odak bölgesi üzerinde yer kabarması gözlenmiştir. Bu kabarma 10 – 15 cm arasındadır. Bu konu üzerine yapılan ayrıntlı çalışmalar sonucunda yükselti değişiminin ölçümüyle; beklenen depremin yeri ve izleyen deneysel bağıntıyla büyüklüğü belirlenebilmiştir. Kabarma alanının genişliği olarak depremin büyüklüğüyle doğru orantılıdır. (174)

M = 1.96 log10 (R) + 4.45 (5)

R = Yerkabarmasının görüldüğü alanın yarı çapı (km)

M = Depremin büyüklüğü.

Kayacı doygunluğunu yitirmesi VP / VS’den daha çok azaltıcı yönde küçültür. (16) Benzer biçimde yüzeyde seçilen üç nokta arasındaki uzaklığın zamanla değişiminin incelenmesiylede o bölgedeki gerilim birikiminin ve yer kabarmasının bulunabileceği kanıtlanmıştır.

Gerilim birikimini, Uzaysal Konum Belirleme (GPS) yamulma ölçer (strain meter) ya da eğim ölçer (tilt meter) aracılığıyla saptama olanağı olsada, bu ölçülere etki eden ve yamulma ölçerin çok duyarlı olarak dengelenmesini gerektiren yıllık ısısal yamulma değişimleride göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle son yıllarda daha çok oylumsal yamulmanın ölçülmesine önem verilmiştir. Diğer önemli bir sorunda, yüzeyde yapılan ve ölçülen yamulma değişimlerinin, derindeki deprem oluşumuyla herhangi bir ilgisinin belirsizliğidir.







Yerin Kırılacağının Belirtileri





1. YERİN KABARMASI

2. RADON GAZI ÇIKIŞI

3. YERALTISULARININ YÜKSELMESİ

4. YERDE KÜÇÜK TİTREŞİMLER (DİNGİNLİK VE ANİ ARTIŞ)

5. HAYVAN DAVRANIŞLARI

6. SICAKLIK ARTIŞI

7. KAYNAK SULARININ KURUMASI YA DA YENİLERİNİN OLUŞUMU

8. YER-DEPREM IŞIKLARI

9. ALEV TOPLARI

10. DENİZ YÜRÜMESİ

11. PIEZO ELEKTRİK OLAY