T.C.

Y A R G I T A Y

HD.11

E. 1984 / 3061
K. 1984 / 3867
T. 05.07.1984


ARAYA GİRME

KIYMETLİ EVRAK/ -BAŞVURU-SÜRE-İMZA

6762 / TTK. - 644.

TTK'NUN 644. MADDESİNDE DÜZENLENMİŞ BULUNAN NEDENSİZ MAL EDİNİM DAVASI KAMBİYO HUKUKUNA DAYALI BİR DAVA ÇEŞİDİDİR. ÇEKE DAYALI BAŞVURU HAKKI DÜŞMÜŞ OLAN HAMİLİN ALACAĞINA DAVA YOLUYLA KAVUŞABİLMESİ İÇİN TAHSİL DAVASI AÇMASI VEYA ÇEKLERDE UYGULANMASI GEREKEN NEDENSİZ MAL EDİNİM YOLUNA BAŞVURMASI GEREKİR.

DAVA : Taraflar arasındaki davadan dolayı (İstanbul Birinci Asliye Ticaret
Mahkemesi)'nce verilen 29.2.1984 tarih ve 1673-795 sayılı hükmün duruşmalı
olarak temyizine tetkiki davacı avukatı tarafından istenmiş olmakla; dosyadaki
kağıtlar okunduktan sonra, işin gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : davacı vekili, keşidecisi davalı...Ltd. Şti. ve cirantası diğer
davalı....-Der. Ltd.Şti. olan (4.250.000) liralık çekin hamili olan
müvekkilince icra takibine konulduğunu davalıların borca ve imzaya itiraz
etmediklerini ancak davalı...-Der ltd.Şti.nin şikayeti üzerine icra Tetkik
Merciince çekin süresinde ibraz edilmemesi nedeniyle takibin iptaline karar
verildiğini ileri sürerek mezkur alacağın her iki davalıdan müteselsilen
tahsilini talep ve dava etmiştir.
Davalı ...-Der Ltd.Şti. vekili cevabında müvekkilinin ciranta olması
nedeniyle davacı hamilin çeki süresinde ibraz etmemiş olması nedeniyle
müvekkiline karşı müracaat hakkının düştüğünün ve esasen takibin bu nedenle de
iptaline karar verildiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
Diğer davalı çek keşidecisi....Ltd. Şti. vekiliyse, müvekkilinin davacıya
hiç borcu bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
Mahkemece, davacının çek hamilinin çeki muhatap bankaya süresinde ibraz
etmemekle gerek cirantasına ve gerekse keşideciye karşı müracaat hakkının
TTK.nun 720. maddesi uyarınca düştüğü davacının ancak temel ilişkiye dayanarak
ayrıca sebepsiz iktisap açması gerektiği kabul edilerek davanın reddine karar
verilmiştir. Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
1 - Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere
ve delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına ve TTK.nun 720.
maddesinin 723. maddesi ile birlikte yorumlanmasında 720. maddenin emredici ve
hak düşürücü nitelikte bir düzenleme getirdiğinin kabulü gerektiği gibi, TTK.
nun 730. maddesinde, aynı yasanın (vadeden sonraki ciro) ile ilgili 602.
maddesine bir atıfta bulunmamış olmasına, diğer bir deyişle Ticaret Yasasının
poliçe ve bonolarda uygulanması mümkün bulunan vadeden sonraki ciro (temlik)
imkanını çeklerde kabul etmemiş olmakla, süresinde ibraz edilmemiş bir çekteki
kıymetli evraktan doğan hakkın düşmüş olduğunu kabul ve teyid etmiş bulunmasına
nazaran davacı vekilinin keşideci yönünden bu yöne ilişkin temyiz itirazlarının
ciranta sıfatını taşıyan diğer davalı .... - Der Ltd. Şti. yönünden ise tüm
temyiz itirazlarının reddiyle bu davalı yönünden TTK.nun 644/son fıkra hükmü de
nazara alınarak hükmün onanması gerekmiştir.
2 - Ancak, yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere davacı çek
hamili bu davadan önce çeki her iki davalı aleyhine icra takibine koyduktan
sonra davalılardan çek cirantası ...- Der Ltd. Şti.nin şikayet yolu ile icra
Tetkik Merciine başvurması üzerine mercice, TTK.720. maddesi hükmüne
dayanılarak davacı hamilin çeki süresinde ibraz etmemiş olmakla müracaat
hakkının düştüğü gerekçesiyle takibin iptaline karar verilmiş ve bu karar takip
hukuku yönünden kesinleşmiş bulunmaktadır. Böyle bir durumda yani, çeke dayalı
müracaat hakkı düşmüş olan hamilin alacağına dava yolu kavuşabilmesi için ya
doğrudan temel ilişkiye dayanarak bir tahsil davası açması, veyahutta TTK.nun
730/14. bendi yollaması ile çeklerde de uygulanması gereken ve aynı Yasanın
644. maddesinde düzenlenmiş bulunan sebepsiz iktisap davası yoluna başvurması
gerekmektedir.
Bilindiği üzere, TTK.nun 644. maddesinde düzenlenmiş bulunan sebepsiz
iktisap davası, kambiyo hukukuna dayalı bir dava çeşididir. Nitekim bu husus
doktirinde de benimsenip savunulmuş bulunmaktadır (Bkz. Dr. F. Öztan, Kıymetli
Evrak Hukuku Ankara-1976 Sh. 539-541; Dr. A Borez, Kıymetli Evrak Hukuku
Bilgisi Ankara,1981,Sh. 123-124).
Dava konusu olayda ise, davacı, TTK.nun 720. maddesine dayanılarak icra
Tetkik Merciinde takibin iptalinden sonra açtığı bu dava ile çek bedeli olan
(4.250.000) liranın tahsilini istemiş bulunmaktadır. Davacı vekili 29.2.1984
tarihli oturumda merci kararı ile çeke dayalı müracaat hakkının düştüğünü
bilmesine rağmen, imzasını taşıyan beyanı ile davasını temel ilişkiye değil
münhasıran çeke ve kambiyo hukukuna dayandırdığını açıklamış olmasına ve
yukarıda da değinildiği gibi, TTK.nun 644. maddesine dayalı bir sebepsiz
iktisap davası da tamamen kambiyo hukukundan kaynaklanan bir dava türü olmasına
ve HUMK.nun 74 ile 75 ve 76. maddeleri ile 4.6.1958 tarih ve 15/6 sayılı
İçtihadı Birleştirme Kararı uyarınca, hakimin bir davada sadece tarafların
ileri sürdükleri maddi vakıalar ve netice-i talepleri ile bağlı olup, kanunları
re'sen tatbik ederek uyuşmazlıkları sonuçlandırmak görevi ile yükümlü
bulunmasına nazaran, mahkemece davanın davalı keşideci yönünden TTK.nun 644.
maddesine düzenlenmiş bulunan bir sebepsiz iktisap davası olarak yürütülerek
hasıl olacak sonuç dairesinde bir karar verilmesi gerekirken, TTK.nun 720.
maddesine dayanılarak tahsil isteminin reddine ve davacının ayrıca bir sebepsiz
iktisap davası açması gerektiği düşüncesiyle yazılı şekilde hüküm tesisi doğru
görülmemiştir.
SONUÇ : Yukarıda bir numaralı bentde açıklanan nedenlerle davacı vekilinin
davalı ....Ltd. Şti. ne yönelik sair, diğer davalı ...-Der Ltd. Şti.ne
müteveccih tüm temyiz itirazlarının reddiyle bu son davalı hakkındaki hükmün
(ONANMASINA), iki numaralı bentde gösterilen sebeplerle kararın davalı...Ltd.
Şti. hakkındaki bölümünün davacı yararına (BOZULMASINA), 6500 lira duruşma
vekillik ücretinin davalı....Ltd. Şti. nden alınarak davacıya verilmesine, ve
ayrıca 65000 lira duruşma vekillik ücretinin davacıdan alınarak....-Der Ltd.
Şti. ne verilmesine, ödediği temyiz peşin harcının isteği halinde temyiz edene
iadesine, 5.7.1984 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. ******