İşsizlik sigortasından, memurlar, kamu kuruluşlarında sözleşmeli personel ve geçici personel olanlar, emekli çalışanlar ve Sosyal Sigorta Kanunu’na göre sigortalı sayılmayanlar, yararlanamıyor.

İşsizlik parası alabilmek için çalışanın herhangi bir kasıt ve kusuru olmadan işini kaybetmesi gerekiyor. Ayrıca istifa eden çalışanlar da işsizlik parası alamıyor. Ama bunun bir istisnası var. Gazeteciler bir ay önceden bildirmek kaydıyla istifa ettiklerinde işsizlik parası almaya hak kazanıyorlar. Bunun nedeni gazetecilerin yaptıkları işin önemi sebebiyle özel olarak korunmaları gerektiği olabilir. Kanun çıktığında görevde olan Çalışma Bakanı’nın gazetecilikten gelmiş olması da belki ilave bir etki yaratmıştır.

Çalışanın iş sözleşmesi işsizlik ödeneğine hak kazanacak şekilde sona erdiğinde, işverenlerin 15 gün içinde işten ayrılma bildirgesini İşkur müdürlüğüne vermeleri gerekiyor. On beşinci gün tatil olursa izleyen çalışma günü sonuna kadar süre uzuyor. Süre içinde bildirge verilmezse idari para cezası uygulanıyor. Bu cezanın miktarı yetişkinler için geçerli asgari ücretin iki katı tutarında. 1 Ocaktan itibaren 1.125 YTL olan bu ceza, 1 Temmuzda 1.170- YTL’ye yükselecek.

İşten ayrılma bildirgesinin bir örneğinin de sigortalı işsize verilmesi gerekiyor. Sigortalı işsiz işten ayrıldığı takip eden bir ay içinde İşkur müdürlüğüne başvurmalı. Eğer bir aylık süre zorunlu sebepler dışında geçirilir ise gecikme süresine denk düşen işsizlik parası ödenmiyor. Ancak; yakınların kaybı, hastalık, doğal afet, ulaşımının imkânsızlığı, işsiz kaldıktan sonra askere gitmek, ceza almamak kaydıyla tutukluluk gibi nedenlerle geç başvuru olursa, hak kaybı olmuyor.

İşsizlik parası aylık ödeniyor. Hesaplama iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten yapılıyor. İlk ödeme ise başvuru tarihini izleyen ayın sonunda gerçekleşiyor. İşsizlik parasının aylık miktarı sigortalının son dört aylık kazançlarına göre hesaplanan günlük net gelirinin yarısının 30 katı olarak belirleniyor. Ancak belirlenen tutar asgari ücretin net miktarını geçemiyor. İşsizlik parasından damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamıyor. Nafaka dışında haciz ve temlik edilemiyor. 2007 yılının ilk altı aylık dönemimi için en düşük işsizlik parası aylık 201,5, en yükseği ise 403-YTL. İkinci altı ayda bu miktarlar 209,5 ve 419-YTL olacak.

Ödeme süresi ödenmiş prim sürelerine bağlı belirleniyor. En az 600 gün prim ödenmişse 6 ay, 900 gün prim ödemesi varsa 8 ay, 1080 gün prim ödendiğinde ise 10 ay işsizlik parası alınabiliyor.

İşsizlik sigortasından sağlanan yardımlar sadece işsizlik parası değil. Aylık süresince sigortalı işsizin hastalık ve analık sigorta primleri ödeniyor. Bu süre boyunca işsiz ve ailesinin sağlık hizmeti alması sağlanabiliyor. Ayrıca işsize meslek edindirme eğitimi imkânı veriliyor. Nihayet işsize yeni bir iş bulması için yardımcı olunuyor.

İşsizlik parası, yeni bir işe girme, gelir getirici bir iş yapma, İşkur’un önerdiği işi kabul etmeme hallerinde, mesleki eğitime devam edilmediğinde ve İşkur’un istediği bilgi ve belgeler zamanında verilmediğinde kesiliyor.

İşsizlik parası alan kişi aylık süresi bitmeden yeni bir işe girer ve bu işten işsizlik ödeneği hakkı kazanamadan ayrılırsa önceki aylık süresinden kalan kısım kadar işsizlik parası almaya devam edebiliyor. Örneğin 10 ay işsizlik parası alma hakkı olan bir kişi 2 aydan sonra işe girip tekrar işsiz kalırsa kalan 8 aylık süreyi kullanabiliyor. Ama tekrar işsiz kaldığında yeniden 600 günlük prim süresini doldurmuş ise önceki aylık süresini kullanamıyor. Yeni hakkına göre sadece 6 ay işsizlik parası alabiliyor. Kanunun sorunlu alanlarından birisi de bu uygulama. Yapılacak değişiklikte önceki süreden kullanılmayan kısmın hem prim hem ödenek süresine eklenerek işsizler lehine bir çözüm bulunmasını öneriyoruz. Çünkü sigorta tekniğine dayalı bir sistemde primleri alınmış ve hak edilmiş ödemelerin yapılmamasını hukuka ve sosyal sorumluluk ilkesine uygun görmüyoruz.