MÜKELLEFİN DEFTER TASDİK ETTİRME VE DEFTER TUTMA İLE İLGİLİ YUKUMLULUKLERİ

Alıntı: Dursun Ali TURANLI 1 .GENEL AÇIKLAMA Ticari ve mesleki faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kişilerin tutmak zorunda oldukları yasal defterleri geçerli olabilmesi için, Ticari ya da mesleki faaliyetinin icra edildiği yerin noterince, her yıl tutacakları defterleri bir önceki yılın aralık ayın da tasdik ettirilmesi yasal bir zorunluluktur. Tasdik ettirilmesi ve tutulması zorunlu olan defterler ve tasdik hükümleri Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul kanununun ilgili maddelerinde yer almaktadır. Konuya defterlerin tasdiki ve defterlerin tutulması kapanış tasdiki ve kapanış tasdikine tabi olan defterler, ayrıca yasal defterlerin yazılması ile ilgili olarak çıkan bir takım tereddütler bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. 2 .YENİ YIL DEFTERLERİNİN TASDİKİNİN YAPTIRILMASI Ticari ve mesleki faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kişilerin tutmak zorunda oldukları yasal defterleri geçerli olabilmesi için, ticari ya da mesleki faaliyetinin icra edildiği yerin noterince T.T.K.ve V.U.K da belirtilen süre içerisinde tasdik ettirilmesi yasal bir zorunluluktur. T.T.K nun defterlerin tasdikine ilişkin 69.maddesi aynen aşağıdaki gibidir.66.maddesinin 1.ile 3.bentlerinde yazılı defterler, kullanılmaya başlanılmadan önce tacir tarafından ticari işletmenin bulunduğu yerin noterine ciltli olarak ibraz olunur. Noter sicil tasdiknamesini göstermesini tacirden ister ve bu defterlerin her sayfasına sabit mürekkeple sıra numarası koyup resmi mühür ile mühürler ve defterlerin kaç sahifeden ibaret bulunduğunu ilk ve son sayfaya yazarak resmi mühür ve imzası ile tasdik eder. Bu iş bittikten sonra tasdik ettiği defterlerin mahiyet ve adetlerini ve bunların kime ait olduğunu tacirin kayıtlı bulunduğu ticaret siciline re’sen ve hemen bildirir.(TK.29,TSN 104,Noterlik K 44/D,V.U.K.220-226) Her Tacir, tutmaya mecbur olduğu diğer defterlerle tutmak istediği defterlerin her birinin nevi ve mahiyeti sayfa sayılarını gösteren iki nüsha beyannamesi bu defterleri kullanmaya başlamadan önce sicil memuruna vermeye mecburdur. Memur bunlardan birisini tasdik ederek tacire geri verir. Bu mükellefiyeti hiç veya kanuna uygun şekilde yerine getirmeyen tacirin bu gibi defterleri lehine delil olamaz.(T.K.82,84,85,1465, TSN 99, Bank K.21, MK.7)Yasal defterlerin tasdikine ilişkin T.T.K hükümleri yukarıdaki şekildedir. Vergi hukuku açısından tutulması zorunlu yasal defterler ve bu defterlerin tasdikine ilişkin hükümler V.U.K nun 220 md. Tasdike tabi defterler V.U.K 221 tasdik zamanı, V.U.K 222.md. tasdik yenileme, biten yılda kullanılan yasal defterlerin tamamen kullanılmamış olması durumunda boş kalan kısımların ocak ayında yeniden tasdik ettirilerek kullanılması, V.U.K 223 Tasdik makamı, V.U.K 224 noterlerin yapacağı tasdik ile ilgili hususlar, V.U.K 225 Tasdik şekli, defterlerin ve sahifelerinin teker teker numaralanıp her sahife teker teker tasdik makamının mühür ile mühürlenir. V.U.K 226 da defter tasdiklerine ilişkin bildirme yer almaktadır. Tasdikinin yasal zorunluluk olduğu defterlerden her hangi birisinin tasdikinin yapılmaması V.U.K md.352 ye göre birinci derecede usulsüzlük cezasını gerektirmektedir. Yine süresinin bitiminden itibaren bir ay geçtikten sonra yapılan tasdikler hiç yapılmamış sayıldığından V.U.K md. 30.gereğince re sen takdiri gerektirmektedir. Sürenin bitiminden itibaren bir ay içinde yaptırılacak tasdikler yasal süresinde sayılarak geçerli kabul edilmektedir. Ancak ikinci derece usulsüzlük kişiye uygulanmaktadır. 3. YEVMİYE DEFTERİ SAYFALARININ ARKA YÜZLERİNE YAPILAN KAYITLARIN GEÇERLİ OLUP OLMADIĞI Defterlerin tasdik ve tutulması ile ilgili yasaları yer alan hükümlerden sonra uygulamada bilgisayarların da kullanımı ile defterlerin bilgisayar ortamında yazılması ile ilgili bir takım tereddütler yaşanmaktadır. Bu tereddütlerden biri, Noter tasdiklerinin kayıtlarının yapıldığı sayfanın arka yüzünde yapılmış olması, Bir diğer tereddüt de yıl içinde, tasdiklenmiş müteharrik yapraklı yevmiye defterlerinin bittikten sonra tasdiksiz olan arka sahifelerine yapılan kayıtların muteber olup olmadığı, Maliye Bakanlığının konu ile ilgili verdiği B.07.4.DEF.0.34.18/VUK-225 sayılı özelgesi aşağıdaki gibidir. “Söz konusu yazınızda bahsedilen...Sanayi ve Ticaret Limited Şirketinin yevmiye defterinin müteharrik yaprakları sıra numarası izlemiş ve kayıtları usulüne uygun yapılmış ise noter tasdiklerinin kayıtların yapıldığı sayfanın arka yüzünde yer almasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Ayrıca benzer bir konu nedeniyle Maliye Bakanlığından alınan yazıda: Bilgisayarla tutulan yevmiye defterinin tasdikli yapraklarının ön yüzleri bittikten sonra aynı defterde geriye dönülmek suretiyle yapraklarının arka yüzlerine yaptığı kayıtlarının, kanuni defterlere yapılmış olduğu kabul etmek mümkün bulunmamaktadır. Bu itibarla, sözü edilen mükellef adına usulsüzlük cezası kesilmesi ve olayın Vergi Usul Kanununun 30/3. maddesi gereğince bu kayıtların re’sen takdiri de gerektirmesi nedeniyle dosyalarının takdir komisyonuna sevk edilmek veya vergi inceleme elemanlarına incelenmek üzere gönderilmek suretiyle işlem yapılması gerekmektedir.”denilmektedir. Danıştay’ın 7. Daire E. 2001/4619 K.2002/167 sayılı konuya ilişkin verdiği kararı aşağıdaki gibidır. 213 sayılı vergi usul kanununun 220’nci maddesi de yevmiye defteri tasdiki zorunlu defterler arasında sayılmış, 225’nci maddesinin (b) fıkrasında da, müteharrik yapraklı yevmiye defteri kullanmalarına Maliye Bakanlığınca müsaade edilen müesseselerin bu yıl içinde kullanacakları tahmin ettikleri sayıda yaprağı tasdik ettirecekleri, tasdikli yapraklar bittiği takdirde, yeni yaprakların kullanılmalarından önce tasdike arz olunacağı, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29’uncu maddesinin 1’inci fıkrasının (a) bendinde ise, mükelleflerin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, bu kanunda aksine hüküm olmadıkça faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini indirebilecekleri, aynı kanunun 34’üncü maddesinin 1’inci fıkrasında da, yurt içinden sağlanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait katma değer vergisinin, alış faturası veya benzeri vesikalar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indirebileceği hükme bağlanmıştır. Alınan yasa hükümlerine göre, katma değer vergisi indiriminden yararlanabilmesi için, alışlarda ödenen katma değer vergisinin fatura ve benzeri belgelerde gösterilmesi ve bu belgelerin kanuni defterlere kaydedilmesi gerekmekte olup, müteharrik yapraklı yevmiye defterinin tasdiksiz arka kısımlarına yapılan kayıtların kanuni defterlere yapılmış kayıt olarak bulunmadığından, vergi mahkemesi kararının buna ilişkin hüküm fıkrasında isabet görülmemiştir. Danıştay Kararında özetle müteharrik yapraklı yevmiye defterlerinin tasdiksiz arka kısımlarına yapılan kayıtların kanuni defterlere yapılmış kayıt olarak kabulüne olanak bulunmamaktadır. Maliye Bakanlığı özelgesi ve Danıştay’ın konu ile ilgili görüşü aynı olduğu görülmektedir. 4.YEVMİYE DEFTERİ SAYFALARININ ARKA YÜZLERİNE KAYDEDİLEN BELGELERDEKİ KDV ’ NİN İNDİRİM KONUSU YAPILIP YAPILAMAYACAĞI Katma Değer Vergisi kanunun 29/1 a maddesinde, mükelleflerin bu kanunda aksine hüküm olmadıkça faaliyetlerine ilişkin olarak yüklendikleri KDV’ yi indirebilecekleri hükme bağlanmış , 34/1 maddesinde ise indirimin şartları ; - Verginin fatura gümrük makbuzu veya benzeri belgelerde ayrıca gösterilmesi, - Bu belgelerin kanuni defterlere kaydedilmesi olarak belirlenmiştir. Ayrıca kanunun 54. Maddesine göre, mükelleflerin tutulması mecburi defter kayıtlarını bu verginin hesaplanmasına ve kontrolüne imkan verecek şekilde düzenlemeleri ve bu kayıtlarda ; - Vergi konusu işlemlerin mahiyeti, vergisiz tutarlar, hesaplanan vergi, indirilebilir vergi miktarlarını, - Vergiden istisna edilen işlemlerin, indirim hakkı tanınan ve tanınmayanlara göre ayırımı ile hesaplanan indirilebilir vergi miktarını - İndirim konusu yapılamayacak işlemlerin niteliği ve bu işlemlerle ilgili vergi miktarlarını, - Matrah ve indirim miktarlarındaki değişmelerde, ödenen, terkin edilen ve iade olunan vergileri ayrıca göstermeleri gerekmektedir. Yukarıda da ifade edildiği gibi, yıl içinde biten yevmiye defteri sayfasının arkasına yapılan kayıtlar kanuni deftere yapılmış olarak değerlendirilmemekte ve bu şekilde işlem yapılması VUK’ un 30. Maddesinin birinci fıkrasının 3. Bendine göre dönem matrahına re’sen takdirini gerektirmektedir. Mükellefin dönem matrahının re’sen takdir edildiği bu gibi durumlarda, yevmiye defteri sayfasının arka yüzüne kaydedilen belgelerdeki KDV’ nin indirilip indirilemeyeceği hususunda tereddütler bulunmaktadır. Bilindiği üzere VUK’ ın 3/B maddesine göre vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır. Aynı kanunun 134. Maddesine göre ise incelemeden maksat ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. KDV uygulamasında beyanname ile beyan edilerek vergi dairesine ödenecek olan KDV, satışlar üzerinden hesaplanan KDV’ den mal ve hizmet alımları ve işle ilgili diğer giderler nedeniyle yüklenilen KDV indirilmek suretiyle tespit edilmektedir. Yıl içinde biten yevmiye defteri yerine yeni yevmiye defteri tasdik ettirilmeyerek tasdikli sahifeleri biten yevmiye defterinin arka yüzlerine kayıt yapılması tek başına mükelleflerin KDV indirim haklarını ortadan kaldırmamalı, bu şekilde defterin arka yüzüne kaydedilen alış belgelerinde gösterilen KDV’ nin ; - Gerçekte ödendiğinin (yüklenildiğinin) - Verginin satıcı tarafından beyan edildiğinin, - Tasdikli defteri kebire süresinde kaydedildiğinin Tespiti koşulu ile indirimi kabul edilmelidir. Bu husus, VUK ‘ un 3/B ve 134. Maddelerinin bir gereğidir. Aksi bir düşünce mükellefin KDV indirim hakkının elinden alınmasına neden olur ki, bu da KDV’ nin indirim teorisine aykırı olur. Nitekim Maliye Bakanlığı’nca verilen M.B.02.2000 Tarih 50774 sayılı özelgede de , “ Yevmiye defterine yapılan kayıtların tasdikli defteri kebire süresinde ve usulüne uygun kaydedilmesi şartıyla, yevmiye defterinin arka sayfalarında yer alan kayıtlara dayalı KDV indirimlerinin bu çerçevede kabulünün mümkün olduğu” belirtilmiş bulunmaktadır.