İlk Adım
İnsan Hakları Eğitimine Başlangıç İçin El Kitabı
Bu kitap, Finlandiya Büyükelçiliği´nin mali desteğiyle yayınlanmaktadır.
Amnesty International International Secretariat
1 Easton St, London WC1X 8DJ
United Kingdom
Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi
Müeyyitzade Mh. Galipdede Cd. No. 149 Kat: 1, D: 4 Beyoğlu / İstanbul
www.amnesty.org.tr
Önsöz (Türkçe versiyonu)

"İlk Adım" ilk öğretim, lise ve dengi okullarda insan hakları eğitimine başlamak için hazırlanmış bir el kitabıdır. Bu el kitabı insan hakları eğitiminde çok az ya da hiçbir deneyimi olmayan öğretmenlere yönelik hazırlanmıştır. Elinizdeki bu kaynak kitap, insan hakları eğitimi için arka plan; insan hakları öğretimi için araçlar (öğretim metotları, ders geliştirme, eğitim seminerlerinin değerlendirilmesi ve organizasyonu); örnek dersler; temel insan hakları dokümanları; ve insan hakları eğitimini yaygınlaştırmak için diğer kaynakları içeren farklı bölümlere ayrılmaktadır.
El kitabındaki model dersler Uluslararası Af Örgütü´nün uzmanları ve diğer yayınlar da dahil olmak üzere oldukça zengin bir kaynaktan hareketle hazırlanmış ve insan hakları eğitimi için değişik yöntemlerin ve başlıkların yaratılmasında yönelik kullanılmıştır. "İlk Adım" eğitimsel ortamlardaki aktiviteleri organize etmek için bir kaynak olduğu kadar, öğretmenler için bir öğrenim aracı olarak da tasarlanmıştır.
Metnin ana amacı insan hakları eğitimine yaklaşımları ve temel prensiplerle öğretmenleri tanıştırmak ve onlara kendi derslerini ve öğretim becerilerini geliştirmeleri için araçlar vermektir.
"İlk Adım"ın orijinali Merkez ve Doğu Avrupa bölgesindeki Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) üyeleri ve diğer insan hakları eğitimi aktivistleri tarafından ifade edilen bir ihtiyacı karşılamak için 1995´de yazıldı. Kitabın orijinali Nick Wilson ve Branda Emerşick´in yoğun çalışmaları olmasaydı yazılamayabilir ve dolayısıyla üretilemeyebilirdi. Ayrıca Felisa Tibbitts, Nancy Flowers, Hugh Strakey, Jana Kvieçinská, Corina Leca ve Jana Ondráçková tarafından oldukça değerli katkılar yapıldı. Metnin hemen tümü Kerry Howard, Ulrike Zimmermann ve Anna Henry tarafından kaleme alındı. UAÖ, Yurttaşlık Vakfı´na, William Kriedler ve Thomas Lickon´a kitapta yer alan bazı aktiviteler için özel teşekkürlerini sunar.
"İlk Adım" el kitabının elinizdeki Akran Grup Eğitimi için hazırlanmış versiyonu, UAÖ İrlanda Şubesi´nin UAÖ Arnavutluk Şubesi ile işbirliği içinde 1999 ve 2000 tarihlerinde gerçekleştirdiği İnsan Hakları Eğitimi projesinin bir parçası olarak, Arnavutluk´ta kullanılmak üzere Eilish Dillion tarafından hazırlanmıştır.
"İlk Adım" el kitabının elinizdeki Türkçe çevirisinin haricinde toplam dokuz dilde daha çevirisi bulunmaktadır: Arnavutça, Arapça, Hollandaca, İngilizce, Macarca, Rusça, Slovakça, Slovence ve Ukraynaca. El kitabı gerek Birleşmiş Milletler gibi devletlerarası kuruluşlar, gerekse sivil toplum kuruluşları tarafından insan hakları eğitimi konusunda tavsiye edilen temel kaynaklardan biridir. Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi olarak bizler "İlk Adım" el kitabının Türkiye´de de insan hakları eğitimi konusunda önemli bir boşluğu dolduracağına inanıyoruz.
"İlk Adım" el kitabını uygulama fırsatı bulacak olan değerli eğitimcilerimizden en büyük temennimiz, uygulama sonrası geri bildirimi tarafımıza yapmalarıdır. Öyle inanıyoruz ki, sizlerin öneri ve görüşleriyle, ileride hazırlamayı düşündüğümüz bu el kitabını tamamlayıcı insan hakları eğitimi malzemeleri çok daha verimli ve faydalı olacaktır.
Son olarak, bu kitabın Türkçeye kazandırılması için mali destek sağlayan Finlandiya Büyükelçiliği´ne, "İlk Adım" el kitabının pilot uygulaması sırasında verdikleri destek ve yaptıkları katkılardan dolayı Muammer SAKARYALI´ya, Nevzat Süer SENGİN´e ve Necati KALAFAT´a teşekkürlerimizi sunarız.
BÖLÜM BİR: İLK ADIMLAR
İnsan Hakları Nedir?
İnsan Hakları Eğitimi Nedir?
Genel İnsan Hakları Eğitimi Konuları
BÖLÜM İKİ: ARAÇLAR
Akran Grup Eğitimi
Akran Grup Eğitimi Programına Nasıl Başlamalı
Bir akran grupta insan hakları ortamını incelemek
İnsan hakları eğitimi için faydalı yöntemler
Kendi insan hakları eğitim etkinliklerinizi nasıl planlarsınız?
İnsan hakları eğitimi etkinliğinizi değerlendirme
BÖLÜM ÜÇ: GENÇLER İÇİN ETKİNLİKLER
Başlama - tanıtıcı etkinlikler
Birlikte yaşama - saygı hakkında etkinlikler
Kim, ben mi? – sorumluluğa ilişkin etkinlikler
Yaşama Hakkı - hakların evrenselliğine ilişkin etkinlikler
Adil nedir? – adalete ilişkin etkinlikler
Benim haklarım / Senin hakların – hakların çatıştığı bir durum
Eylem! - İnsan Hakları Aktivizmi için Pratik bir Rehber
BÖLÜM DÖRT: İNSAN HAKLARI BELGELERİ
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Basitleştirilmiş Versiyonu
Çocuk Hakları Sözleşmesinden Hakların Özetleri
BÖLÜM BEŞ: SONRAKİ ADIMLAR
İnsan Hakları Eğitim Ağı Kurma
İnsan Hakları Eğitim Atölyesi Düzenlemek
İnsan Hakları Eğitim Atölyesi Örneği
İnsan Hakları Eğitim Atölyenizi Değerlendirme
Faydalı Kurumlar
Olası Sponsorlar
BÖLÜM BİR: İLK ADIMLAR

İÇİNDEKİLER:
İnsan Hakları Nedir?
İnsan Hakları Eğitimi Nedir?
İnsan Hakları Eğitimi Hakkında En Sık Sorulan Sorular

Belki de, hepimiz haklarımızın olduğunu bilerek doğarız – sadece hatırlatılmamız gerekir
İnsan Hakları Nedir?

İnsan hakları, olmadığı koşulda, kişilerin insan olarak onurlarıyla yaşabilmelerinin mümkün olmadığı temel ilkelerdir. İnsan hakları özgürlük, adalet ve barışın dayanaklarıdır. İnsan haklarına uyulması, birey ve toplumun bütünüyle gelişmesine olanak tanır.
İnsan haklarının gelişimi köklerini dünyanın her yerindeki özgürlük ve eşitlik için yapılan mücadelelerde bulur. İnsan hayatına ve insan onuruna saygı gibi, insan haklarını oluşturan temeller birçok din ve felsefede bulunmaktadır.
Bu haklar İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde ilan edilmiştir. Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmeleri gibi belgeler, vatandaşlarının insan haklarına saygı göstermeleri için, hükümetlerin ne yapmaları gerektiğini ve aynı zamanda ne yapmamaları gerektiğini belirlemiştir.
İnsan haklarının özellikleri

• İnsan hakları satın alınmamalı, kazanılmamalı ya da miras yoluyla kalmamalıdır, insan hakları sadece insan oldukları için insanlara aittir – insan hakları ‘doğal olarak’ her insan içindir.
• İnsan hakları ırk, cinsiyet, din, siyasi veya başka bir düşünce, ulus veya sosyal köken gözetilmeksizin tüm insanlar için aynıdır. Hepimiz özgür ve onur ve haklar bakımından eşit doğarız – insan hakları ‘evrenseldir’.
• İnsan hakları geri alınamaz – hiç kimsenin her hangi bir nedenle bir başkasını insan haklarından yoksun bırakmaya hakkı yoktur. Kendi ülkelerinin kanunları onları görmezden geldiği veya onlara aykırı davrandığı zaman dahi bireylerin insan hakları vardır – örneğin , esaret zamanında dahi esirlerin bu hakları ihlal ediliyor olsa bile hakları vardır – insan hakları ‘devredilemez’.
• Onurlu bir şekilde yaşamak için, tüm insanlar özgür, güvenlik içinde ve yeterli yaşam standartlarında yaşamak hakkına sahiptir – insan hakları ‘bölünemez’.

Hakların Kategorileri

Haklar hakkında düşünmenin birçok yolu vardır. Sık kullanılan bir yolu, hakları üç gruba ayırmaktır:

1. Sivil ve siyasi haklar. Bunlar ‘özgürlüğe-yönelik’ haklardır ve bireylerin yaşam hakkını, özgürlük ve güvenlik haklarını; işkence ve esaretten korunmasını; siyasi katılımını; düşünce, fikir, ifade, vicdan ve din özgürlüğünü; örgütlenme ve toplantı özgürlüğünü içerir.
2. Ekonomik ve sosyal haklar. Bunlar ‘güvenliğe-yönelik’ haklardır, örneğin çalışma, eğitim görme, makul yaşama standardı, yiyecek, korunma ve sağlık hizmetleri hakları
3. Çevresel, kültürel ve gelişim hakları. Temiz ve harap olmamış bir çevrede yaşama hakkını ve kültürel, siyasi ve ekonomik gelişme haklarını kapsar.

Her bireyin insan hakları olduğunu söylediğimiz zaman, aynı zamanda her bireyin diğerlerinin insan haklarına saygı gösterme sorumluluğu olduğunu da belirtiyoruz.
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi

Dünyada insan haklarının kabul görmüş en geniş ifadesi BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesidir (İHEB). İHEB’in temel mesajı her insan varlığının tabiatında var olan değerlerdir. Bildirge Birleşmiş Milletler tarafından 10 Aralık 1948’de (8 devletin çekincesine rağmen) oybirliği ile kabul edilmiştir. Bildirge ırk, renk, cinsiyet, dil, din, politik veya diğer görüş, ulusal ve sosyal köken, mülkiyet, doğum veya diğer statüleri her ne olursa olsun dünyadaki tüm insanlar için temel haklarının bir listesini sıralar. Hükümetlerin, bazı hakları sadece kendi vatandaşlarına değil, diğer ülkelerin vatandaşlarına da sağlamaya söz verdiğini belirtir. Bir başka deyişle, diğer ülke vatandaşlarının haklarını elde etmelerine yardım etmek için ulusal sınırlar bir engel değildir. 1948’den beri Uluslararası Bildirge insan hakları için uluslararası bir standart olmuştur. 1993’te dünya nüfusunun %99’ını temsil eden 171 devletin katıldığı dünya konferansı insan haklarına yönelik yükümlülüklerini yeniden teyit etti.
Yasal Durum

Birçok uluslararası insan hakları yasaları için İHEB esin kaynağı olmuşsa da, kendisi yasal olarak bağlayıcı bir belge değildir. Buna rağmen genel olarak dünyada kamuoyu görüşünde etkisi vardır. İlkeleri, Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (UMSHS) ve Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi (UESKHS) ile yasal bir güce dönüştüler. Bu Sözleşmeleri onaylayan ülkeler, onayladıkları insan haklarını korumak için ülkelerinde yasal düzenlemeler yapmaya söz vermişlerdir. Buna rağmen dünyadaki ülkelerin yarısı (UMSHS) ve (UESKHS) ‘i onaylamamışlardır.
Bunun yanında İHEB’nden esinlenmiş İnsan ve Halkların Hakları Afrika Senedi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve İnsan Hakları Amerika Sözleşmesi gibi Bölgesel İnsan Hakları Belgeleri de vardır. Birçok ulusal yasalar da insan haklarını garanti eder.
İlkeler Oyunu:
İnsan haklarının önemini kavramanıza yardımcı olması için aşağıdaki aktiviteleri yapmayı yararlı bulabilirsiniz.
Birinci Aktivite: Bir Adada Karaya Oturmak (İsteğe bağlı)
Yapılması Gerekenler:

1. Grubu 4 veya 5 kişilik küçük gruplara ayırınız
2. Düşünmeleri için aşağıdaki durum çalışmasını ve soruları dağıtınız.
3. Her grup kendilerine verilmiş soruları bitirdikten sonra cevaplarınızı tartışma grubu düzeninde birbirinizle paylaşınız. Sorumluluk, eşitlilik, güvenlik, adalet, hoşgörü, ayniyet (kimlik), özgürlük, dayanışma ve barış ilkelerini gözetiniz.

33 kişiyle birlikte Güney Pasifik okyanusunun ortasında, geminizin feci muson rüzgarlarıyla alabora olmasından sonra, bir sal üzerinde kalakaldınız. Gemiyi kurtarmaya çalışırken gemi görevlileri öldüler. Salda 8’inin sağlığı kötü 18 yetişkin, 7’si 10 yaşın altında, geri kalanı 11 ve 18 yaş arası 17 çocuk var. Gemi alabora olmadan önce aşağıdaki eşyaları kurtarabildiniz.

• Bir harita ve bir pusula
• 24 günlük yiyecek
• Herkese 30 günlük vitamin (günde bir tane)
• Eğer herkes günde maksimum 1 litre kullanırsa, 24 günlük taze su

Eğer bir plan hazırlamazsanız bazı zorluklarla karşılaşacaksınız. Aşağıda düşünmeniz gereken bazı sorular var:

• Kazanın ilk gününde karar vermeniz gereken en önemli 5 karar nedir? Önem sırasına diziniz.
• Liderlik hususunda ne gibi kararlar alınmalı? Kimin yönetici olacağına nasıl karar vereceksiniz? Bu özel temsil etme sistemini neden seçtiniz?
• Yiyecek, su, vitamin, yolcu sorumluluğu ve güvenlik, harita ve pusula ve eve geri dönme konusunda ne gibi kararlar alacaksınız?
• Salda barışın korunmasını nasıl sağlayacaksınız?
• Kazazedeler farklı farklı yaşlarda, herkese layıkıyla eşit muamele edilmesini nasıl sağlayacaksınız?
• Yolculuğunuzun başlangıç noktasına güvenli bir yolculuk yapabilmeniz için ne gibi başka kararlar almanız gerekir?
• Başka ne gibi düşünmeniz gereken şeyler var? Ne gibi potansiyel sorunlar çıkabilir?

İkinci Aktivite: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
Bu aktivite küçük gruplarda daha iyi olur. Her grup İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin 10 maddesine bakmalı (83. Sayfaya bakın). Örneğin, bir grup 1, 4, 7, 10, 13, 16, 19, 22, 25, 28 no’lu maddeleri inceleyebilir. İkinci grup 2, 5, 8, 11, 14, 17, 20, 23, 26, 29 no’lu maddeleri inceleyebilir. Üçüncü grup ise 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 27, 30 no’lu maddeleri inceleyebilir. Bu maddelerin temellerini oluşturan ilkeleri bulmaya çalışın. Her grubun bulduğu sonuçları paylaşın. Bu ilkelerin neden önemli olduklarını tartışın. Eğer bu ilkelere herkes saygı gösterseydi, ülkeniz pratikte nasıl değişirdi? Örneğin, yerel yönetimlere katılmakla ilgili neler değişirdi? Belirleyeceğiniz ilkeler aşağıdakileri içerebilir;
Sorumluluk
Adalet
Özgürlük
Eşitlik
Hoşgörü
Dayanışma
Güvenlik
Kimlik
Barış

İnsan Hakları Eğitimi Nedir?

İnsan Hakları eğitimi insan hakları hakkındadır, fakat aynı zamanda insan hakları içindir. Örneğin, İnsan hakları eğitimi:

• İnsanları işkence gibi insan hakları ihlalleri hakkında veya yasalar hakkında eğitir, bu insan hakları hakkındaki eğitimdir.
• İnsanlara, haklara nasıl saygı duyulacağını ve nasıl koruyacaklarını öğretir. Bu bağlamda siz insan hakları için eğitim vermektesinizdir.

İnsan Hakları Eğitimi, kişilerin insan haklarını anladıkları ve önemli olduklarını, saygı görmeleri ve korunmaları gerektiğini hissettikleri noktaya kadar gelişmelerine yardım etmektir.
Bu elkitabı insan hakları hakkında olduğu kadar, insan hakları için de öğretmenize yardım edebilir. Aktiviteler gençlere insan hakları ihlallerinin olmadığı bir dünya için çalışırken ihtiyaçları olacak BECERİ, BİLGİ ve TAVIRI kazandırır. Bunları her aktivitede yer alan katılımcı, doğrudan iletişime dayalı eğitsel YÖNTEMLER yoluyla bulacaksınız. Katılımcı yöntemler gerek çocuklara gerekse yetişkinlere, hem bilgi hem de beceri ve davranış geliştirmek için en etkin ve en güçlü yol olarak insan hakları eğitimcileri tarafından bulunmuştur.
BECERİLER: Başkalarını dinleme, vicdani analizler yapma, işbirliği, iletişim, problem çözümü ve statükoyu sorgulama gibi. Bu beceriler çocukların aşağıdakileri yapmasına yardım eder:

• etraflarındaki dünyayı çözümlemelerine
• insan haklarının, hayatlarını ve diğerlerinin hayatlarını iyileştireceğini anlamalarına
• insan haklarını korumak için harekete geçmelerine

BİLGİ: İnsan hakları belgelerinin olduğunu ve bunların hangi hakları kapsadığını ve bu hakların tüm insanlara her yerde uygulanacağını ve devredilemez olduğunu bilmek gibi. İnsan hakları ihlallerinin sonuçlarını bilmek genç insanların kendilerinin ve başkalarının haklarını korumalarına yardım eder.
YÖNTEMBİLİM: Katılımcı, etkileşimli yöntemler genç insanları tamamıyla öğrenime katar. Bu sayede, başkaları tarafından üretilen bilginin pasif alıcısı olmak yerine, dünyanın aktif kaşifleri haline gelirler. Bu yöntembilim, insan hakları konuları gibi tek bir “doğru” yanıt yerine, bir mesele hakkında birçok değişik bakış açısının olduğu konular ele alınırken özellikle uygundur.

Genel İnsan Hakları Eğitimi Konuları

Aşağıdaki konular, özellikle insan hakları eğitimi aktiviteleri planlayan kişilerin aklındaki sorulardır. Burada verilen cevaplar kısadır, ancak hakkında endişe duyduğunuz bazı soruların açıklanmasına yardım edebilir.
Konu:“Genç insanlara haklar değil sorumluluklar öğretilmeli.”
Cevap: Bu elkitabı haklar ve sorumluluklara aynı önemi vermektedir. Aktiviteler, bir insanın haklarının başladığı yerde diğerininkinin bittiğini ve herkesin bir diğerinin haklarına saygı gösterme sorumluluğu olduğunu göstermek için planlanmıştır.
Konu: “İnsan hakları başlıkları bazı insanları korkutmayacak mı?”
Cevap: İnsan hakları eğitimi negatif değil pozitif bir eğitimdir çünkü genç insanlar doğuştan gelen haklarını ve insan onurunun önemini öğrenirler. Tabii ki insanlara sadece insan hakları ihlallerini anlatmak yeterli değildir ve üzücü olabilir. Fakat insan hakları eğitimi farklıdır çünkü kötü olayların olduğunu bilmemizi gerektiriyorsa da, genç insanlara durumu düzeltmelerine yardım edecek beceri ve davranışlar da kazandırır.
Konu: “Gruptan bir kişi cevaplayamayacağım bir soru sorarsa ne yapacağım?”
Cevap: İnsan hakları eğitiminde cevaplar nadiren basittir. Karmaşık ahlaki sorular sadece evet veya hayırla cevaplanamazlar. Soruyu ortaya çıkarmak, bir ‘doğru’ cevap bulmaktan daha önemlidir. Bu karmaşık sorunları diğerlerine tanıtarak ve onların bu konu hakkında düşünmelerini sağlayarak, ileride hayatlarında bunlarla başa çıkabilmeleri için onları donatabiliriz. Elkitabının ikinci bölümü, her soruya “doğru” cevap olmadan, grubunuzla birlikte insan hakları konusunda araştırma yapabilmeniz için yararlı yöntemler açıklıyor.
Konu: “Oyunları ne amaçla kullanıyoruz?”
Cevap: Bir şeyleri duyarak değil yaparak daha iyi hatırlar ve öğreniriz. Bu elkitabındaki aktiviteler eğlenceli olsa da, özellikle insan hakları kavramını açıklayan, önemli amaçları vardır. Bu amaçlar her aktivitenin başlangıcında açıklanmaktadır.
Konu: “Bir fotokopimiz ya da yeterli malzememiz yok.”
Cevap: Elkitabındaki birçok aktivite pahalı malzeme ya da fotokopi gerektirmeyecek şekilde planlanmıştır.
Konu: “Bazıları insan haklarını öğretmenin politik bir düşünceyi telkin için olduğunu söylemektedirler.”
Cevap: İnsan haklarıyla ilgili anlayış geliştirmek, kişilerin topluma ve ülke politikasına daha iyi katılmalarını sağlar. Fakat, siyasi becerilerle parti politikalarını birbirinden ayırmak çok önemlidir. Akran grup liderlerinin sorumluluğu, gruplarındaki diğer kişileri özel bir siyasi parti veya siyasi görüşe yönlendirmemektir.
BÖLÜM İKİ: ARAÇLAR

İÇİNDEKİLER:
Akran Grup Eğitimi
Akran bir grupta insan hakları ortamını inceleme
İnsan hakları eğitimi için yararlı yöntemler
Kendinize ait insan hakları eğitimi etkinliği nasıl planlanmalı
İnsan hakları eğitimi etkinliklerinizin değerlendirilmesi

“İnsan haklarını, insan haklarına aykırı bir yolla öğretemezsiniz.”
Akran Grup Eğitimi

Akran Grup Eğitimi Nedir?

Bir akran grubu, üyeleri aynı ortak özelliklere sahip olan bir topluluktur. Akran grup terimi genel olarak yaş gruplarını, spesifik olarak ta gençlik kültürüyle birbirine sıkıca bağlanmış genç insan topluluğunu belirtmek için kullanılır.
İlk Adım’ın bu uyarlamasında, akran grup terimi yaşları 15 ile 25 arasındaki genç insanlar topluluğu için kullanılacaktır. Aynı zamanda, listelenen birçok etkinlik herhangi bir genç insan grubu ile birlikte yapılabilir.
Akran Grup Eğitimi akran grubu tarafından ve onlar için yapılan bir eğitimdir. Gençler kendi insan hakları eğitimi programlarını oluşturabilirler. Genç bir insan bu süreçte, akran grup üyeleri ile birlikte insan hakları eğitimi etkinliklerini planlayarak ve gerçekleştirerek; ‘akran grup lideri’ ya da ‘akran grup eğitimcisi’ gibi davranabilir.

Neden Akran Grup Eğitimi?

Akran Grup Eğitimi, genç insanların açık, sosyal bir çevrede kendilerini etkileyen sorunlarla baş edebilmelerine yardım eder. Gençlerin kendi öğrenme deneyimlerinden yetkinlik kazanmalarına olanak tanır. Son yıllarda akran eğitimi geniş olarak; AIDS’ten korunma, cinsel eğitim, gelişim eğitimi ve insan hakları eğitimi gibi birçok konuda uygulanmıştır.
“Akran grup eğitiminin yol gösterdiği yaklaşımlar ister resmi ortamlarda ister gayri resmi yollarla olsun – eğer planlanır ve kaynak sağlanırsa – davranış ve tavırları büyük ölçüde etkiler.” (Domino s. 10)
Akran Grup Eğitimini kullanmanın bazı sebepleri:

1. İşe yarar
2. İletişim
3. Pahalı değildir
4. Yetki

1. İşe yarar
   Gençler hazır uzmanlardır, kendileriyle benzer konumdaki gençleri etkilemede ortaya çıkan sorunlara dair çözümleri olabilir ve eğer cesaretlendirilir ve olanak sağlanırsa genellikle başarılı olurlar.
2. İletişim
   Gençler doğaları gereği rol model olabilirler. Kendi akran gruplarının üyeleri olarak etkin stil ve yaklaşımları belirleme potansiyelleri vardır. Bu; oyunlar, atölye çalışmaları, müzik, kitle iletişimi, tartışma ve öykü anlatımı yoluyla olabilir. Gençler en iyi yöntemleri bulmakta genellikler daha başarılıdır.
3. Pahalı Değil
   Kaynakların sınırlı olduğu ve büyük rakamlara ulaşmanın gerektiği durumlarda akran grup eğitiminin çarpan etkisi olabilir. Böyle programlar ‘söylentiler’ yaratarak; gayrıresmi, dolaylı veya seri etkilere yol açabilir.
4. Yetki
   Eğer dikkatlice planlanırsa, gençler eğitim sürecini ve bilgi değiş tokuşunu kontrol edebilir. Bu, programın yürütüldüğü ortama bağlıdır. Akran grup eğitimi resmi ya da gayrıresmi eğitim programlarına gençlerin katılımının artmasına yardımcı olur.

Akran Grup Eğitimi Programına Nasıl Başlamalı

Akran Grup Eğitimine Yaklaşımlar

Akran Grup Eğitimine birçok değişik yaklaşım vardır. Örgün ve yaygın eğitim ortamlarında kullanılabilir. Örgün eğitim ortamları okullar(MEB’e bağlı) olurken, yaygın eğitim ortamları gençlik örgütleri ve cemiyet grupları gibi oluşumları kapsar.
Bazı durumlarda, yetişkin liderler programı, gençlerin sorumluluğu aldığına emin olduktan sonra başlatırlar. Bunu süreç içinde rolleri başlatıcı, eğitmen veya gençlik liderinden kolaylaştırıcı ve danışmana kadar değiştirerek yaparlar. Gençler, akran grup eğitimi süresince önem verdikleri bir sorun konusunda diğer gençlerden destek isteyebilirler. Bunu bir başka yetişkin etkisi veya güvendikleri yetişkin liderlerin desteği olmadan yapabilirler.
Akran Grup Eğitimini Planlama:

Akran eğitimine yaklaşımınız ne olursa olsun, planlama yaparken rehber olabilecek birkaç önemli nokta ve soru vardır.

• Programın Hazırlanması ve Tasarlanması
  • Programınızdan ne elde etmeyi umuyorsunuz?
  • Hangi sorunlara değinmek istiyorsunuz? Seçtiğiniz sorun alanlarını iş gücü kapasitenizi de düşünerek sınırladınız mı?
  • Proje nerede gerçekleştirilecek? Akran grup elemanları buraya nasıl ulaşacaklar?
  • Programınız için İlk Adım’daki hangi etkinlik ve yöntemler uygun?
  • Program için lider ve katılımcıların ne kadar zamana ihtiyaçları var? Bu tahmin gerçekçi mi?
  • Eğer finansal kaynağa ihtiyacınız olursa, bunu nereden sağlayacaksınız?
  • Programınızı nasıl geliştireceksiniz?
• Üye Katılımı
  • Akran grup liderleri ve eğitimcileri kimler olacak?
  • Kişileri nasıl seçeceksiniz?
  • Akran eğitimcisi olmak için kişi hangi becerilere ve anlayışa sahip olmalıdır?
  • Programa katılmaları için gençleri nasıl motive edeceksiniz? Akran liderler de dahil olmak üzere, gençler bundan ne elde edecekler?
  • Programı belli bir zaman sürdürmeyi taahhüt etmeleri için akran eğitimcileri ile bir sözleşme yapmak iyi bir fikir olabilir mi?
  • Programa katılan gençlerin ceplerinden para harcamamalarını nasıl sağlayacaksınız?
• Yetişkin Liderler
  • Eğer projeniz yetişkin bir lider tarafından başlatıldıysa; akran eğitimcilerin seçiminde, eğitimde ve destekte nasıl rol alacaklar?
  • Etkin bir yetişkin lider olmak için hangi beceriler ve kişisel özellikler gerekiyor?
  • Yetişkin lider ne zaman ve nasıl görevinden çekilecek ve liderliği tam olarak gençlere bırakacak?
• Akran Grup Eğitimcileri için Destek Sistemleri
  • Akran Grup Eğitimcileri için hangi kapsamlı destek sistemleri kurulacak? Örneğin danışma toplantıları ve düzenli tartışma grupları, zorlu bir toplantıdan sonra daha az resmi bir sohbet veya destek anlaşması olabilir.
  • Bu desteğin sağlanıp sağlanmadığının kontrolü kimin sorumluluğunda olacak?
• İnceleme ve Değerlendirme
  • Akran eğitim programında kesintisiz sürecek inceleme ve değerlendirme nasıl oluşturulacak?
  • Program nasıl belgelenecek?

Adım Adım Kontrol Listesi. Düşünülmesi gereken bazı şeyler:

• Amaç ve hedeflerinizi belirlemek: Kimlerle çalışmayı ve ne yapmayı planlıyorsunuz?
• Katılımcı Seçimi: Eğitime katılacak kişileri nasıl seçeceksiniz? Gençler bu çalışmadan neler kazanacak?
• Anlaşma: Bir anlaşma ya da sözleşmeye ihtiyacınız olacak mı?
• Kaynaklar: Kullanacağınız kaynak ve yöntemler neler? Nereden edineceksiniz?
• Fon: Fona ihtiyacınız olacak mı? Nasıl kaynak geliştireceksiniz?
• Eğitim: Akran grup eğitimcileri için eğitim. Hedefiniz nedir? Buna nasıl ulaşacaksınız?
• Yetişkin Liderler: Görevleri nedir?
• Destek Sistemleri: Yönlendirenler gençler mi olacak?
• İnceleme ve Değerlendirme: Programınızı nasıl inceleyecek, belgeleyecek ve değerlendireceksiniz?

Akran Grup Eğitiminin bu bölümü “Domino – Irkçılık, Yabancı Düşmanlığı, Anti-Semitizim Ve Hoşgörüsüzlükle Mücadelenin Bir Yöntemi Olarak Akran Grup Eğitiminin Kullanılışı El Kitabı”ndan uyarlanmıştır. Gençlik Müdürlüğü, Avrupa Konseyi
Bir akran grupta insan hakları ortamını incelemek

İnsan hakları anlayışına ulaşmak için en iyi yol bunu eyleme dökmektir. Günlük hayat bu tecrübeyi sağlayabilir ve özgürlük, hoşgörü, doğruluk ve dürüstlük gibi soyut kavramların biçimsel varoluşunu sağlamlaştırabilir.
Buna rağmen, bazı ortamlar insan haklarını güçlendirmek yerine zayıflatır. Kimi insanların insan haklarını kabul etmeyen varsayım ve önyargılar sıkça mevcuttur. Örneğin, bir akran grubu üyeleri azınlıktaki dinî veya etnik gruplara mensup kişilere aşağılayıcı isimler takarlar ve buna karşılık akran grup lideri herhangi bir müdahalede bulunmazsa, bu grup üyelerine hoşgörüsüzlüğün kabul edildiği mesajını verir. Eğer insan hakları eğitimi başarılı olacaksa bu tür mesajların değiştirilmesi önemlidir.

Akran grupta insan hakları ortamı ne demektir?

Lütfen aşağıdaki soruları okuyunuz ve akran grubunuz hakkında düşününüz. Bu soruların amacı grup üyelerine saldırmak değil, grupta insan haklarına saygı ortamı yaratarak insan hakları eğitimini daha basit bir hale getirmektir.

• Gençler arasındaki ilişkiler:
  • Grup toplantılarınızda şiddet veya örneğin isim takma vb. gibi küçümseme olayları oldu mu?
  • Özel dinî gruplarla yakın ilişkisi olanlar, özel etnik azınlıklar ya da mülteci ailelere mensup öğrenci ya da kişiler dahil olmak üzere, diğerlerine karşı önyargılı davranıldığı durumlar oldu mu?
  • Herhangi bir kişi şiddet veya küçümseme olaylarından şikayetçi olunca karşılığında herhangi bir şey yapılıyor mu? Bulunan çözümler etkili mi?
  • Akran grup liderleri ile üyeleri arasında saygı var mı?
• Gençler ve yetişkinler arasındaki ilişkiler:
  • Gençlerin sebebi açıklanmadan yetişkin liderlerin verdiği talimatlara uyması bekleniyor mu?
  • Grupta kararlar alınırken gençlere katılım olanağı veriliyor mu?
  • Bireyler diğerleri tarafından küçümseniyorlar mı?
• Grup içindeki kurallar ve yöntemler:
  • Grubun uyması gereken kurallar nelerdir?
  • Grup kurallarını belirlerken hangi değerler göz önüne alındı?
  • Gençlerin itaat etmek ya da ‘uyumlu’ olmak adına tüm kurallara gözü kapalı uyması beklenmekte mi?
  • Belirli davranışlar karşısında insanlar cezalandırılıyorlar mı?
  • Cezalar alakasız ya da adaletsiz mi?
  • Grup kuralları herkes için eşit mi?
  • Gençler kuralların oluşturulmasında söz sahibi mi onlara empoze mi ediliyor?
• Fiziksel çevre:
  • Grup nerede toplanıyor?
  • Herkes orada kendini rahat hissediyor mu?
  • Gençler burayı rahat bir yer haline getirme çabalarına katıldı mı?

Grupta insan hakları ortamını geliştirmek için neler yapılabilir?

Grup birçok insan hakları sorunuyla karşılaşabilir. Özellikle kendinizi; bazı insanların insan haklarına saygı gösterilmediği bir ortamda hissediyorsanız, aşağıda insan hakları ortamını geliştirmek için bazı öneriler bulacaksınız. Bu bölüm, gençlere eğer kuralları hazırlama ve kurallara uyulmadığında yapılacak şeylere karar verme sorumluluğu verilirse büyük olasılıkla bu kurallara uyacakları düşüncesine dayanmaktadır.
Grup Kuralları:

Yeni bir grupta yapılacak ilk şeylerden biri bir İnsan Hakları Bildirgesi hazırlamaktır. Grup beklentilerini ve uygunsuz davranışlarla karşılaşıldığında yapılacakları belirleme sürecine tüm grup elemanları katılmalıdır. Bu, herkesin fikirlerinin dikkate alındığından ve saygı gördüğünden emin olunmasını sağlar. Listeyi tamamladıktan sonra gerektiğinde bakmak için görünen bir yere asın.
Eğer grup üyeleri bazı kuralları gereksiz, adaletsiz ya da sebepsiz bulursa neden değişiklik önermelerine imkan vermeyelim? Akran grupta düzensizlik ve kaosa engel olmak istiyorsak kurallar genellikle gereklidir, ancak her kural adil ve hala geçerli olup olmadığını anlamak için gözden geçirilebilir. Liderler eğitim programının etkin yürütülmesine etki edecek kuralların değiştirilmesi önerilirse diğerlerinin gereksinimleriyle uzlaşmaya hazırlıklı olmalıdır. Bunlardan sonra herkes kurallara uyma sorumluluğunu taşımalıdır.
Gençler arasında şiddet, anlaşmazlık ve önyargılar:

Yetişkinler ve gençler bir arada bu gibi durumlarla başa çıkmak üzere belirli bir politika geliştirebilirler. Örneğin, aşağıda şiddetli çatışmalarla başa çıkmak için önerilen bir eylem planı bulunmakta:

• Fiziksel ya da sözsel saldırganlığı durdurun.
• Olaya karışmış olanlar ve şahitlere açık sorular sorarak gerçek problemi ortaya çıkarın.
• Herkesin sakince sırayla konuşmasına izin verin ve hoşnut olmayan kişilerin içini rahatlatacak somut şeyler yapın.
• Gençlere ve yetişkinlere anlaşmazlığı çözmek için önerilerini sorun.
• Adil bir çözüm bulmak için alternatifleri tartışın.
• Bir eylem planı belirleyin ve bunu takip edin. Bir deneme süresi sonrası bu plan işlemezse katılanlara danışın ve başka bir yöntem deneyin.
• Yaklaşımınızın etkinliğini değerlendirin.
• Olayı bir tartışma, hikaye, sanat çalışması ya da rol oyunu ile tamamlayın. Grup üyelerinden benzer olaylarla karşılaştırma yapmalarını isteyin.

(Educating for Character’den uyarlama, T. Lickona, s.149-151)
Grup toplantıları:

Grup toplantıları grup içindeki insan hakları ortamını değiştirmek için önemli bir ilk adım olabilir. Sonraki üç sayfada nereden başlayacağınızı adım adım gösteren bir rehber yer alıyor. Grup toplantılarına başlarken hatırlanması gereken en önemli şey; siz ve grup üyelerinin toplantılara katılmayı ve bundan hoşlanmayı öğrenmesi için zaman geçmesi gerektiğidir. Eğer ilk girişiminiz başarısız olursa düş kırıklığına uğramayın!
Grup toplantıları bir sonrakinde ne yapılacağına karar vermek, genel problemleri çözmek veya sadece bir grup olarak bir arada olmak için yapılabilir. Toplantının önemli bir etkisi tüm üyelerin katılımcı olmasını kolaylaştırmasıdır ki, bu da insan haklarını korumak ve savunmak için hayati bir beceridir. Aşağıda grup toplantısı türlerinin bir listesini bulacaksınız. Akran lideri her bir türe ait soruları grup üyelerine katılımlarını teşvik etmek amacıyla sorabilir. Bununla birlikte toplantıların etkili olabilmesi için üyelerin duygu ve düşüncelerini paylaştıkları sırada kendilerini güvende hissettikleri bir yerde yapılmalıdır. Üyeleri teşvik etmek için - istemiyorlarsa insanları zorlamamak iyi bir fikirdir – istedikleri zaman sessiz kalma haklarına saygı gösterilirse büyük olasılıkla sonraki toplantılarda konuşacaklardır.
Takip eden sayfalardaki düşünceleri kendi grubunuza uyarlayınız.
Grup Toplantı Türleri

• Çember: Çember etrafında aşağıdaki “cümle-başlatıcılarından” birini kullanarak dönünüz. Herkes konuşmayı veya konuşmamayı seçebilir. Herkese sıra gelmesinin ardından akran lideri bireysel görüşlerini tartışmanın başlangıç noktası olarak kullanabilir. Bazı örnek “cümle-başlatıcıları” aşağıdadır:
  • “Bu grup hakkında sevdiğim bir şey....”
  • “Grubumuzun daha iyi olmasını sağlayacağını düşündüğüm şey......”
  • “Sanırım vermemiz gereken karar......”
  • “Merak ediyorum neden....”
• Kompliman zamanı: Bir veya iki üye seçildikten sonra, grup lideri her seferinde bir grup üyesini çağırarak seçilen kişiler hakkında sevdikleri veya hayran oldukları bir şeyi söylemelerini ister.
• Hedef-belirleme toplantısı: Sabah, gün, hafta, yıl bazında hedeflerinizi tartışın.
• Kural-belirleme toplantısı: Burada; “grubumuz için ne gibi kurallara ihtiyacımız var?” gibi sorular sorun.
• Değerlendirme: Burada; “Bugün iyi olan neydi?” “Yarını nasıl daha iyi yapabiliriz?” “Bu etkinliğin gelecek sefer daha iyi olması için ne yapabiliriz?” gibi sorular sorun.
• Üye sunumu: Bir veya iki üye çalışmalarının bir kısmını proje veya hikaye şeklinde sunarlar.
• Sorun çözüm Toplantısı:
  • Kişisel sorunlar: “Çözümüne yardımcı olabileceğimiz bir problemi olan kim var?”
  • Grup sorunları: “Gruba dair konuşmamız gereken sorun nedir?”
  • Şikayet ve öneriler: Bir problem hakkında yapıcı bir eleştiride bulunabilirsiniz ancak çözüm için bir öneri getirmeye çalışın.
  • Adalet toplantısı: “Bu anlaşmazlığı herkes için adil olacak bir şekilde nasıl çözebiliriz?”
• Eğitim meseleleri: Burada; “Niye bu konuyu işlememiz gerektiğini düşünüyorsunuz?” “Daha iyi bir iş yapmamız için bize ne yardım edebilir?” gibi sorular sorun.
• Takip toplantıları: Burada; “Üzerinde anlaştığımız çözüm/değişiklikler nasıl? Daha iyi olmasını sağlayabilir miyiz?” gibi sorular sorun.
• Öneri kutusu / Grup iş kutusu: Üyelerin tartışma önerisi getirdikleri herhangi bir nokta.
• Toplantılar hakkında toplantı: Burada, “Grup toplantılarımızla ilgili neyi sevdiniz? Neyi sevmediniz? Neleri başardık? Toplantılarımızı nasıl geliştirebiliriz?” gibi sorular sorun.

İyi grup toplantıları herkesin grubun bir parçası olarak kendini rahat hissetmesini ve insan haklarına uyumu sağlamak için güçlü bir araç olabilir.
Toplantıların açık bir yapıya sahip olması başarılı geçmesine yardım eder. Aşağıda kendi grubunuza uyarlayabileceğiniz bir öneri modeli bulacaksınız.
Grup toplantı modeli için fikirler:

• Çember: düzgün bir çember oluşturun ve üyelerden dikkatlerini vermelerini rica edin.
• Gündemi belirleyin: Toplantının amacını ve tartışılacak değişik konuları belirleyin.
• Kuralları belirleyin: “İyi konuşma ve dinleme” için kuralları oluşturun veya tekrar gözden geçirin.
• Grubu çiftlere ayırın
• Problemi veya soruyu ortaya atın: Örneğin, “çok sayıda kişi ’Yahudi’, ‘Çingene’ gibi bir çok isim takma bulunduğunu söyledi. Bu sorunu çözmek ne yapabiliriz?”
• Çiftlerin konuşması: Partnerlerin birbirleriyle düşüncelerini paylaşmalarını sağlayın (3 – 5 dakika); herkesi katılması için teşvik edin.
• Sessizlik sinyali: üyelerden partnerleriyle yaptıkları konuşmayı durdurmalarını isteyin ve tüm grubun bir arada tartışmaya başlaması için hazır olun.
• Tüm grup tartışması: Birkaç çifti grupla düşüncelerini paylaşması için çağırın; bu düşüncelere tepkileri alın; daha başka sorular sorun; eğer uygunsa yapılacaklar üzerinde anlaşmaya varın ve bunları kaydedin. Yapacaklarınızı planlayın ve bir sonraki toplantının tarihini belirleyin.
• Toplantıyı bitirme: Burada çemberin etrafında son yorumlar için dönebilirsiniz, konuşulanları özetleyebilir, grup üyelerinden toplantının etkinliğini değerlendirmelerini isteyebilirsiniz.

Toplantı yapmaya alışıldıktan sonra üyeler toplantılar için sorumluluk alabilir. Çeşitli grup üyeleri örneğin; toplantıları sırayla idare edebilir, başkaları tarafından söylenenleri özetleyebilir veya varılan sonuçların notlarını tutabilir.
Toplantıda katılımı artıracak bir başka faydalı ipucu da; soru sormak ve grup üyeleri ile paylaşmadan önce yanıtları ile ilgili not almaları için belli bir süre tanımaktır.
Düşünülmesi gereken şeyler:

Birçok akran lideri gruplarında insan hakları ortamı yaratmak için önce gözlem yapmanın ve sonra kendi davranışlarını değiştirmenin önemli bir adım olduğunu gördüler. Bunu yapmanıza yardımcı olması için kendi kendinize aşağıdaki soruları sorabilir veya başkalarıyla tartışabilirsiniz. Grupta kendi davranışlarınızı gözlemlerken ve geliştirmek için neler yapabileceğinizi düşünürken, bu sorulara birkaç hafta bakmanız yararlı olabilir.

• Herkese eşit mi davranıyorsunuz?
• Bir hata yaptığınızda özür diliyor musunuz?
• Grup üyelerinin önemli kararlar almalarına izin veriyor musunuz? Örneğin, gelecekte yapacaklarınız hakkında?
• İyi dinleme alışkanlığını teşvik ediyor musunuz? Örneğin, sesiz olmalarını yavaşça mı söylüyorsunuz yoksa kendinizi bağırırken mi buluyorsunuz?
• Gülümsüyor musunuz?
• İşbirliğini, başkalarıyla ilgilenmeyi, grup uyumunu övgüyle mi karşılıyorsunuz yoksa sadece işin tamamlanmış olmasını mı önemsiyorsunuz?
• Gruptaki kişileri iyi veya kötü diye nitelendiriyor musunuz?
• Sıkı çalışan insanlar tarafından yapılsa da, karmaşa ve sesten korkuyor musunuz?

İnsan hakları eğitimi için faydalı yöntemler

Bu elkitabındaki aktiviteler burada açıklanan yöntemlere dayanır. Basittirler, ve pratik yapmak daha da kolaylaşmalarını sağlayacaktır. Fazla tecrübeniz olmadığı için endişeleniyorsanız, basit bir yöntemle başlayın. “Lider” olarak bazı yetkilerinizi kullanmamanız üyelerin rahatlamalarına ve daha fazla katkıda bulunmalarına neden olacaktır.
Her yöntem için Nedir ve Niye yapalım sorularına kısa cevaplar ve daha sora adım adım Nasıl yapılır‘ a ait açıklamalar mevcut.

Rol-oyunu

Nedir ve Niye yapalım?

Rol-oyunu grup üyeleri tarafında oynanan kısa bir dramadır. Genellikle doğaçlama yapılır. Katılımcıların alışık olmadıkları koşulları veya olayları yaşama geçirmeyi amaçlar. Rol-oyunu bir durumu daha iyi anlamayı sağlar ve empati oluşturur. Örneğin bir hırsızlık rol-oyununda, üyeler mağdur tarafı oynayarak suç kurbanı olmanın nasıl bir şey olduğunu anlayabilirler.
Nasıl yapılır:

• Grup üyeleri ile birlikte
• Rol-oyuna konu olacak sorunu belirleyin. Örneğin mülkiyet hakkı (İHEB Madde 17, bkz. Sayfa 81)
• Duruma, soruna ve karakterlerin kimler olduğuna karar verin. Örneğin eğer grup mülkiyet hakkı üzerinde çalışıyorsa, etnik kökeni ya da adil olmayan yasalar yüzünden evinden atılan bir kişinin durumu düşünülebilir.
• Kaç kişinin rol-yapacağına, kaç kişinin gözlemci olacağına, birkaç küçük grupla aynı zamanda mı yoksa tüm grup bir arada mı olacağına grupla birlikte karar verin. Herkesin, özellikle çekingen olanların katılımını teşvik edin.
• Aynı zamanda rol-oyununun nasıl işleyeceğine karar verin. Örneğin şöyle olabilir:
  • Hikaye gibi anlatılabilir; bir anlatıcı durumu tanımlar ve diğer üyelerde olayın kalanını kendi karakterlerinin bakış açılarından anlatırlar.
  • Drama şeklinde olabilir; karakterlerin karşılıklı oynayacağı ve diyalogların doğaçlama olacağı şekilde.
  • Temsili mahkeme; katılanların mahkemede şahitlik yapıyormuş gibi davranmaları.

Şimdi kişilere durumu ve rollerini düşünmeleri için birkaç dakika verin. Yer açmak için eşyaları düzenlemek gerekiyorsa bunu şimdi yapın.

• Rol-oyunu gerçekleştirilir.
• Rol-oyunu sırasında oyunu kritik bir noktada durdurmak ve katılanlara ve gözlemcilere ne olduğu hakkında sorular sormak yararlı olabilir. Örneğin, şiddet konusunu işleyen bir rol-oyununda grup üyelerinden durumun barışçıl bir şekilde çözümlenebileceği bir yol düşünmelerini isteyin. Daha sonra katılımcılardan rollerini bu olası çözümlere göre oynamalarını isteyin.
• Rol-oyununun ardından katılımcıların biraz önce ne olduğu hakkında düşünmeleri çok önemlidir. Böylece bu sadece bir etkinlik değil, aynı zamanda da bir öğrenme deneyi de olabilir. Rol-oyununu planlarken sonunda oyunun amacını ve öğrenme noktalarını tekrar etmek için zaman kalmasına dikkat edin. Örneğin, eğer rol-oyunu şahitlerin olduğu bir temsili mahkeme idiyse kararı sorduktan sonra buna nasıl varıldığını tartışın. Temel öğrenme noktalarını özetleyerek bitirin.
• Eğer rol-oyunu başarısız olduysa, grup üyelerine nasıl düzeltilebileceğini sorun. Eğer iyi olduysa değindiği konunun açıklaması ile birlikte diğer gençlik kulübü üyelerine veya ebeveynlere oynanabilir.

Hatırla:

• Rol-oyunu gerçek yaşamı canlandırdığı için basit yanıtları olmayan sorular ortaya çıkabilir. Örneğin, bir karakterin davranışının doğruluğu veya yanlışlığı hakkında. Eğer yoksa, her sorunun sadece bir cevabı olduğu izlenimini vermeyin. Herkesin değişik bakış açılarını normal, doğal kabul etmesi çok önemlidir. Akran grup liderleri tartışmalı durumlarda; kendi görüşlerini kabul ettirmeye veya her ne pahasına olursa olsun fikir birliğine varmaya çalışmamalıdır. Bununla yerine anlaşmaya varılmış gibi görünen noktaları özetleyebilir ve şüpheli noktaları açıkta bırakabilir.
• Rol-oyunu duyarlılıkla kullanılmalıdır. Lider bireylerin duygularına saygı göstermelidir. Örneğin, eğer grupta etnik azınlıklara mensup kişi veya kişiler varsa, etnik azınlıklar hakkındaki bir rol-oyununu çok dikkatli işlemek gerekir ki bu insanlar kendilerini marjinal veya dışarıda bırakılmış hissetmesin.

Çiftler ve küçük gruplar

Nedir ve Niye yapalım?

Grubu çiftlere veya daha küçük gruplara ayırmak üyelere katılımcı olmaları ve işbirliği yapmaları için daha çok olanak verir.
Çiftler ve küçük gruplar birçok fikrin çok kısa zamanda üretilmesi veya kişilerin kendi deneyimleri ışığında soyut kavramlar hakkında düşünmelerinde faydalı olabilir. Örneğin, yaşama hakkı üzerinde çalışıyorsanız, tüm grupla başka tartışmalar yapmadan önce çiftlere veya küçük gruplara “herhangi bir kimseyi herhangi bir koşulda öldürme hakkımız var mı?” sorusunu düşünüp değerlendirmeleri için beş dakika verebilirsiniz.
Nasıl yapılır:

• Küçük grupları organize ederken, kendinize büyük grubu nasıl bölmek istediğinizi sorun bu; yaşa, cinsiyete, tecrübeye göre olabilir. Bazen gruplar rasgele seçilebilir. Örneğin, doğum günü veya adlarının ilk harfi veya diğer belirli olmayan kriterlere göre olabilir.
• Eğer grup birkaç dakikadan daha fazla birlikte olacaksa bir başkan veya not tutacak birisini belirlemeleri gerekebilir. Grup bu görevleri kimin yürüteceğini kararlaştırmalıdır.
• Etkinliği düzenlemek: Görevi açıkça anlatın. Herkesin birbirini görmesini sağlayın. Katılanlara görev için ne kadar zamanları olduğunu söyleyin.
• Çiftler veya gruplar çalışırken
  • Arkalarında durun fakat gerektiğinde hazır olun
  • Grubun yapılacakları yanlış anladığı koşullar dışında çalışmayı bölmeyin.
  • Dikkatinizi gruplar arasında paylaştırın.
  • Gruplar veya çiftlerde tartışmaların sürmesine olanak verin, sadece eğer grup isterse müdahale edin.
  • Gruplar ilerlemek için genellikle teşvik edilmeye ihtiyaç duyarlar.
  • Çiftler siz yaklaştığınızda genellikle durur.
• Geri bildirim: Küçük grupların çalışmalarını grubun tümüne anlatmaları yararlı olabilir. Bu bir kararı bildirme, tartışmayı özetleme veya grubun nasıl çalıştığı hakkında bilgi verme şeklinde olabilir. Bu tür bir geri bildirim hem akran grup lideri hem de üyeler için grup-çalışma tekniklerini geliştirmek açısından yararlı olabilir. Eğer küçük gruplar geri bildirim yapacaklarsa; bu görev için birisini belirleyebilmeleri açısından bunu baştan bilmeleri gereklidir.
• Değerlendirme: Katılımcılara etkinliğin yararlı olup olmadığını ve ne öğrendiklerini sorun. Eğer negatif bir cevap varsa, etkinliğin nasıl geliştirilebileceğini sorun. Gelecekte uygulamak için görüşlerini not edin.

Beyin fırtınası

Nedir ve Niye yaparız?

Beyin fırtınası, yaratıcılığı teşvik etmenin ve kısa zamanda birçok fikir üretmenin bir yoldur. Belli başlı bir problemi çözmek veya bir soruya cevap vermek için kullanılabilir. Örneğin, grup vatandaşlık hakkı konusundaki çalışmaya “Sizce, hükümet bir kişiyi vatandaşlık hakkından mahrum etmek için ne gibi gerekçeler kullanabilir?” sorusuna cevap aradığınız bir beyin fırtınası ile başlayabilir. Ne zaman kullanılabileceği ile ilgili bazı fikirler:

• Bir soruna çözüm bulmak için. Örneğin, gençler arasında anlaşmazlık yaratan bir “olay” sonrasında gruptan anlaşmazlık ile ilgili tüm çözüm alternatiflerini ortaya çıkarmak için beyin fırtınası yapmalarını isteyebilirsiniz.
• Yeni bir konu tanıtmak için. Grup üyelerinin konu ile ilgili zaten bildikleri bilgileri beyin fırtınası yaparak ortaya çıkarın. Bu yöntem, onların konuya ilgilerini artırmak ve zaten bildikleri bilgileri ortaya çıkarmak için iyi bir yoldur.
• Çabuk yaratıcı bir uygulama olarak. Örneğin, bitmemiş bir hikayenin olası sonları için beyin fırtınası yapmak.

Nasıl yapılır:

• Beyin fırtınası yapmak istediğiniz konuyu belirleyin. Farklı olası cevapları olan bir soru hazırlayın. Soruyu herkesin görebileceği bir yere yazın. Örneğin, “Grup olarak toplantı mekanımızı nasıl geliştirebiliriz?”
• Üyelerden fikirlerini belirterek katılımcı olmalarını isteyin. Fikirleri herkesin görebileceği bir yere yazın. Tek kelime veya kısa cümleler halinde olmalılardır.
• Katılımcılara beyin fırtınası bitmeden diğer fikirler hakkında yorumda bulunamayacaklarını ve önceden söylenmiş bir fikri tekrar söyleyemeyeceklerini belirtin.
• Beyin fırtınası esnasında herkesi katılımcı olmaları için teşvik edin fakat grubun dolaşmayın veya kimseyi bir fikir hakkında düşünmeye zorlamayın – bu tarz bir davranış muhtemelen yaratıcılığı engelleyecektir.
• Fikirleri yazarken yargılamayın. Eğer mümkünse, yazma işini bir başkasının üstlenmesini isteyin. Kendi fikirlerinizi sadece diğerlerini teşvik etmek için söyleyin.
• Eğer öneri net değilse, öneriyi yapan kişiden önerisini netleştirmesini isteyin veya siz bir netleştirme yöntemi önerin ve kabul edip etmediklerine bakın.
• HER yeni öneriyi yazın. Genellikle en yaratıcı ve saldırgan öneriler en yararlı ve ilgi çekici olanlardır.
• Fikirler sona erdiğinde beyin fırtınasını durdurun. ŞİMDİ öneriler üzerinden giderek yorum yapmalarını isteyebilirsiniz.
• Akran gruba başkalarının duygularını göz önünde bulundurarak yapılan yapıcı eleştirinin her zaman memnuniyetle karşılanacağını hatırlatın.