Kadına Yönelik Şiddetin Etimolojik Anlamı

İbranice'den gelen Tora/Tevrat, Moğolca'dan Tör/Devlet Türkçe'ye 'Töre' olarak yerleşir. Namus, nomostan gelir. Kökü Yunanca nema'dır. Erkeğin sahip olduğu otlak alan ve otlayan hayvanlar anlamında. Kelimelerin kökeninde kural, kanun ve sahiplenmek var.

--------------------------------------------------------------------------------
BİA Haber Merkezi
26/10/2005 Ayşe DURUKAN ayse@bianet.org
--------------------------------------------------------------------------------
BİA (İstanbul) - Töre/Namus Cinayetleri Komisyonu'na Başkent Kadın Platformu adına bilgi veren feminist yazar, araştırmacı yazar Leyla Pervizad, komisyona öncelikle töre ve namus kelimelerinin kökenlerini anlattı.

Pervizad konuşmasında, "En çok konuşulan konu, 'töre midir, namus mudur'; 'töre cinayeti mi diyelim, namus cinayeti mi diyelim' konusu. Çok önemli konu, hemen adını koymak gerekli. Mecliste, bu dakikadan sonra başlık konusunda hiçbir şey yapılamasa bile, bizim anlamamız ve bundan sonraki işlerimizde stratejimizi belirlememiz açısından çok önemli" dedi.

Pervizad'ın komisyonda yaptığı konuşmanın 'töre/namus' kelimeleriyle ilgili açıklamasının yer aldığı bölümü, önemli olduğundan, aynen aktarıyoruz:

"Töre kelimesi, Türkçe'ye iki yerden geçmiştir. Bir tanesi, eski İbranice'den. Töre, tora, yani, 'Tevrat' anlamındadır. Tevrat'ın da kelime anlamı, yazılı olmayan kanun, kural. O kadar önemli bir kural ki, yazılmasına gerek kalmayan önemli kanun, kural anlamındadır.

İkincisi, tör'dür. Tör de eski Moğolca'dan Türkçemize gelmiştir. Tör, Moğolca'da 'devlet' demek. Şu anki kullanımı ya devlet olarak, ya da devletin kanunları olarak kullanılıyor.

'Namus' ise, nomos'tan gelmiştir. Biz Arapça veya Farsça'dan aldığımızı düşünüyoruz. Araplar ve Farslar da eski Yunanlılardan almıştır.

'Nomos' kelimesi, iktidar, kanun, kural anlamındadır. Nomos'un da kökü 'nema'dan gelir. Nema da, bir erkeğin sahip olduğu otlak alan ve otlak alanın üstünde otlayan hayvanlar anlamındadır.

Hem namus kelimesinin, hem töre kelimesinin kökünde kural, kanun ve de sahiplenmek yatıyor.

Türkiye özeline baktığımızda, töre cinayetleri, kan davaları, aşiret içi cinayetler, aşiretler arası cinayetler olarak, genellikle erkeklerin erkeklere uyguladığı şiddet eylemlerinin sonucunda ortaya çıkar.

Aşiret arası kavga vardır, eve girilir, orada iki erkek öldürülmek istenir, mutfağa girerler, o iki erkeği öldürürken silah çekerler kadın da tesadüfen mutfaktadır ve kadın da öldürülür. Burada kadın cinayete kurban gitmez değil, burada kadının kadın olarak var olmasında bir problem yok; ama, namus cinayeti tamamen ve otomatik olarak kadına yöneltilmiştir.

Bu cinayeti çoğunlukla genellikle erkek işliyor; ama, şunu da kabul etmemiz lazım, tetiği çeken her zaman erkekse de, arkada kayınvalide, görümce ve kadın akrabaların da büyük rolü var; yani, her zaman için kadınlar da sandığımız kadar, tırnak içinde, algıladığımız gibi masum değiller.

Kendi araştırmalarımdan biliyorum, bir kayınvalide ve bir görümceyle karşılaşmıştım; adam karısını öldürmek istemiyordu. Kayınvalide tarafından erkekliği sorgulanıyordu, "sen karını öldürmedin, ne biçim adamsın" diyerek. Ama, namus cinayeti, kadınların yerleşik olan normları geçmesi veya geçtiğinin sanılması üzerine kadınlara yönelik işlenir. Onun için, töre kelimesi bence yanlış.(AD)