Mesajı Okuyun
Old 19-03-2007, 12:30   #17
Hekimbaşı

 
Varsayılan Yanlış anlama olmasın, ortada yanlış birşey yok

Sn.mutlakadalet,

İlgeç = (edat) sözcükler, kavramlar arasında anlam ilgisi kurmaya yarayan ve ancak bu görevleri için kullanılan sözcükler

Ulaç = kurduğu önermeyi bir başka önermeye bağlayan eylemsi

Ulaçlar:
-ip, -ken, -kerekten, -ince, -dikçe, -diğince, -diği sırada, -mez, -eli, -den beri, -inceye dek, -ene (dek/kadar), -iseye (dek/kadar), -meden önce, -dikten sonra ... {-diği, -eceği}

Sonda yer alanlara nedenlik ulacı denmekte ve kendilerinden sonra gelen yüklemin yapılışındaki nedeni belirtmeye yarıyorlar. Bunlarla birlikte {için, -den, -den dolayı/ötürü} ilgeçleri kullanılabiliyor.

'Sizi sevdiğimden dolayı böyle davranıyorum.'
'Sizi sevdiğim için böyle davranıyorum.'
'Sizi sevdiğimden böyle davranıyorum.'

Hepsi denebilir. Ancak:

'Bundan dolayı size gelemeyiz.'
'Bunun için size gelemeyiz.'
'Bu açıklamadan dolayı teşekkür ederim.'
'Bu açıklama için teşekkür ederim.'

diyebilirken,

'Bundan size gelemeyiz.'
'Bu açıklamadan teşekkür ederim.'

diyemezsiniz.

Eğer dikkat ederseniz; '-den dolayı' ilgecinin '-diği' nedenlik ulacıyla öbekleştiği durumlardan söz etmekteyiz. Eğer nedenlik ulacının birbirine bağlamakla yükümlü olduğu önermelerden ilki ortada yok ise, '-den dolayı' ilgecini kullanma zorunluluğu doğmaktadır. Nedensellik ilişkisinden söz etmekte olduğumuzu ancak böyle anlatabilmekteyiz, çünkü '-den' eki birçok başka gerekçeyle kullanılabilmektedir.

Bu durumda, 'dolayı' sözcüğünün gereksizliği veya anlatım bozukluğu yarattığından söz etmektense, iki farklı ilgeçten (-den, -den dolayı) birinin her durumda kullanılamadığından söz etmemiz gerekir. Kısacası, '-diğinden' öbeği ancak anlamları ilintilendirilen iki kavramın ikisi de varken kullanılabilecekken; '-diğinden dolayı' öbeklenmiş ilgeci ikinci kavramla yalnız başına kullanılabilmektedir; çünkü ortada olmayan ilk önermeyle kurulan nedensellik ilişkisi 'dolayı' sözcüğüyle gösterilmiş olmaktadır.

Bu durumda; anlatım bozukluğu yaratır demek doğru olmaz, alışkanlıklardan söz etmek gerekir. Örneğin; ben 'dolayı' dan çok 'için' li tümceler kullanırım. Eskiler 'dolayı' sözcüğünü daha sık kullanır, ve hemen her durumda '-diğinden' yerine '-diğinden dolayı' demeyi yeğlerler. Bunu açıkça anlatma, nedensellik ilişkisini vurgulama amacıyla yapanlar da vardır. Yanlış olduğu söylenemez; ama düşünme, konuşma, yazma hızları arttıkça, 'dolayı' sözcüğünün çok gerekmedikçe kullanılmamasını, yani düşmesini de doğal karşılamak gerekir.

Saygılarımla,